5. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y ddarpariaeth gofal iechyd sylfaenol yng Nghymru? OAQ54730

Diolch am y cwestiwn. Mae model gofal sylfaenol Cymru yn creu timau amlddisgyblaeth, gan ddarparu amrywiaeth ehangach o wasanaethau yn y gymuned. Mae'r model yn gofyn am gyfraniad ar y lefel leol drwy ein 64 o glystyrau gofal sylfaenol.

Cefais fy hysbysu gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan ar 16 Hydref bod meddygfa Gelligaer wedi gwneud cais ffurfiol i gau eu cangen yn y Gilfach, ger Bargoed. Mae honno'n feddygfa sydd wedi gweithredu fel meddygfa allgymorth o Gelligaer ers cryn amser. Mae dros 2,000 o gleifion yn y Gilfach a Bargoed yn mynychu meddygfa'r Gilfach, a phe byddai'n rhaid iddyn nhw symud, byddai'n rhaid iddyn nhw naill ai symud cryn bellter i Gelligaer neu i feddygfa Bryntirion gerllaw, sydd eisoes yn boblogaidd iawn.

Rwy'n cyfarfod â meddygon ym meddygfa Gelligaer ddydd Gwener i drafod hyn. Rwyf i hefyd yn paratoi llythyr gydag etholwyr i ysgrifennu at y bwrdd iechyd i gyflwyno'r achos i gadw'r feddygfa yn y Gilfach yn agored. Mae angen gwasanaethau meddygon teulu mwy hygyrch arnom ac mae angen dybryd i recriwtio meddygon teulu, yn enwedig i'w hyfforddi ac iddyn nhw weithio a byw yn y Cymoedd gogleddol mewn cymunedau fel Bargoed a'r Gilfach, o ble'r wyf i'n dod. Beth mae Llywodraeth Cymru a'r Gweinidog Iechyd yn arbennig wedi ei wneud i gyrraedd y nod hwnnw o hyfforddi a recriwtio meddygon teulu a'u symud nhw i fyw a gweithio yn yr ardaloedd hynny yn y Cymoedd gogleddol?

Ie, diolch. Rwy'n cydnabod y gweithgareddau y mae'r Aelod wedi ymgymryd â nhw, yn enwedig yn ystod yr ymgynghoriad wyth wythnos ar feddygfa'r Gilfach. Mae'n werth cofio, wrth gwrs, a bydd yr Aelod yn gwybod o'n hymweliad diweddar â Bryntirion—yr ail ymweliad i mi ei wneud—am y model newidiol ar gyfer gofal iechyd sylfaenol, am gael gwahanol weithwyr gofal iechyd proffesiynol yn cymryd rhan ac wedi eu hymgysylltu, gyda rhai meddygon teulu, ond mwy o therapyddion ac yn arbennig fferyllwyr, ond hefyd, yn y feddygfa arbennig honno, parafeddyg ymarfer uwch yn ogystal sydd wedi bod yn rhan gydnabyddedig a gwerthfawr o'r tîm.

Mae'r broses newid yn anodd ac rydym eisiau gweithio'n fwriadol mewn gwahanol ffyrdd, gan gael mynediad mwy uniongyrchol at amrywiaeth wahanol o staff, dyna'r model yr ydym ni'n ceisio ei gyflwyno. Nid yw hynny'n golygu bod angen ei gael yn contractio yn y ffordd y darperir y gwasanaeth. Mae'n fater o sut maen nhw'n ehangu nifer y gweithwyr proffesiynol. Dyna pam yr wyf i mor falch o'r ffaith ein bod ni wedi recriwtio'r nifer uchaf erioed o feddygon teulu dan hyfforddiant, gan gynnwys yn y Cymoedd gogleddol, gan fod pob un cynllun hyfforddi meddygon teulu yn llawn am y tro cyntaf erioed. Ac yn fwy na hynny, edrychaf ymlaen at ehangu ymhellach nifer y lleoedd hyfforddi meddygon teulu ledled Cymru. Y ffactor cyfyngol yn hynny o beth, mewn gwirionedd, yw nifer y meddygfeydd sy'n barod i fod yn feddygfeydd hyfforddi eu hunain, ac mae hynny mewn gwirionedd yn helpu cynaliadwyedd yn y meddygfeydd hynny sy'n ymgymryd ag ef. Felly, edrychaf ymlaen at glywed mwy gan yr Aelod am ei ymgysylltiad â'r gymuned meddygfeydd teulu leol a'r cyhoedd, ac edrychaf ymlaen at barhau i gyflwyno'r model gofal sylfaenol llwyddiannus yma yng Nghymru.

Rwy'n falch iawn o glywed eich geiriau gwresog am bwysigrwydd cynnal a datblygu gofal sylfaenol a'r pwysigrwydd nad yw'n ymwneud â'r meddyg teulu yn unig, ond, wrth gwrs, defnyddio'r holl weithwyr proffesiynol gofal iechyd perthynol eraill sy'n hanfodol i sicrhau bod gwasanaethau cymunedol yn gweithio.

Nawr, yr wythnos diwethaf, dywedodd y Prif Weinidog wrthyf tua'r adeg hon, rwy'n credu,

'bod angen i'r gwasanaeth iechyd gael ei weld yn ei gyfanrwydd, ac na all hynny olygu canolbwyntio ar ysbytai yn unig.'

Mae hynny'n rhywbeth yr wyf i'n cytuno'n llwyr ag ef, rhywbeth roedd yr adolygiad seneddol yn eglur iawn yn ei gylch, ac yn rhywbeth, yn wir, yr ydych chi wedi ceisio ei adlewyrchu yn 'Cymru Iachach', eich gweledigaeth ar gyfer gofal iechyd yn y dyfodol. Felly, a allwch chi ddweud wrthyf, Gweinidog, pryd ydych chi'n bwriadu dargyfeirio mwy o'r gyllideb iechyd i wasanaethau cymunedol ac i ofal sylfaenol? Oherwydd rydym ni'n gofyn llawer iawn gan ein gwasanaethau gofal sylfaenol a chymunedol, ond maen nhw'n gwneud hynny ar yr un lefelau o gyllideb ag y maen nhw wedi bod ei wneud. Mae'n tyfu'n gynyddrannol. Hoffai Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol ei weld yn 11 i 12 y cant. A allwch chi ddweud wrthym ni sut  yr ydych chi'n mynd i ddechrau tynnu'r arian hwnnw allan o ofal eilaidd, o'r elfen fawr, gostus, ystyried y gwasanaeth iechyd yn ei gyfanrwydd, fel y dylid ei wneud, a rhoi rhywfaint o'r cyllid lle'r ydych chi'n ceisio gweddnewid y gwasanaethau a gwneud y newid hwnnw, neu fel arall, ni fydd yn digwydd o gwbl?

Wel, fel yr wyf i wedi ei ddweud ar sawl achlysur, rwy'n credu mai canrannau artiffisial yw'r ffordd anghywir o geisio rhannu'r gyllideb iechyd a buddsoddi yn ein blaenoriaethau. Mae'n ffaith bod gofal eilaidd a thrydyddol yn ddrytach o lawer i'w darparu na gofal sylfaenol, felly bydd anghydbwysedd yn y gyllideb. Mae gen i ddiddordeb mewn gwneud yn siŵr ein bod ni'n buddsoddi'n iawn yn nyfodol gofal sylfaenol. Dyna pam mae'r adnodd ychwanegol yr wyf i wedi ei gyfrannu at hyfforddiant therapyddion, er enghraifft, yn gam mor bwysig ymlaen o ran parhau i fuddsoddi yn nyfodol y gweithlu.

Ond yn fwy na hynny, wrth gwrs, doeddech chi ddim yno, felly fyddech chi ddim wedi clywed hyn, ond yn y gynhadledd gofal sylfaenol yn ddiweddar, cafwyd ymateb cadarnhaol iawn gan ein harweinyddion clwstwr yn lleol ac, yn wir, cafwyd y ganmoliaeth fwyaf diffuant o'r ochr arall i'r ffin, oherwydd maen nhw'n efelychu'r ffordd yr ydym ni'n trefnu ac yn ymgysylltu â'r model gofal sylfaenol newydd ac yn gweithio gyda'n gilydd mewn clystyrau.

Ond llwyddais i nodi, pan fyddwn ni mewn sefyllfa i bennu ein cyllideb, fy mod i'n disgwyl buddsoddi mwy yn ein clystyrau fel bod ganddyn nhw fwy o ryddid i fuddsoddi arian mewn dewisiadau lleol, felly mae hynny'n golygu bod y bartneriaeth ar lefel gofal sylfaenol yn cael mwy o'u rhyddid eu hunain, yn ychwanegol at y gyllideb ehangach. Ac rwy'n edrych ymlaen at sicrhau bod y gyllideb lawn ar gael pan fyddwn ni'n gallu cyhoeddi ein cyllideb ar ôl yr etholiad cyffredinol.