4. A wnaiff y Prif Weinidog amlinellu sut y mae'r blaenoriaethau economaidd a nodir yn y rhaglen lywodraethu yn cyflawni ar gyfer pobl ym Merthyr Tudful a Rhymni? OAQ54714

Diolch am y cwestiwn. Mae ein blaenoriaethau economaidd ar gyfer Cymru gyfan, gan gynnwys Merthyr Tudful a Rhymni, wedi eu nodi yn y cynllun gweithredu economaidd. Mae'r rhain yn cynnwys buddsoddi mewn pobl, lleoedd a busnesau drwy sgiliau, seilwaith a chymorth busnes.

Diolch am yr ateb yna, Gweinidog. Yn amlwg, mae angen i ni gadw ymrwymiad hirdymor i wella'r amodau a'r cyfleoedd economaidd i gymunedau fel Merthyr Tudful a Rhymni, felly rwy'n croesawu'n fawr yr ymyraethau economaidd pellgyrhaeddol y mae Llywodraeth Cymru yn eu gwneud yn fy etholaeth i. Felly, rwy'n meddwl am bethau fel cymorth i gwmnïau fel Sharp Clinical Services yn Rhymni, adeiladu'r orsaf fysus newydd ym Merthyr Tudful, buddsoddiad adfywio canol y dref mewn cyfleoedd twristiaeth a threftadaeth, a pharatoadau hanfodol i gyflawni'r gwelliannau terfynol i ffordd Blaenau'r Cymoedd rhwng Dowlais a Hirwaun.

Felly, i sicrhau twf economaidd yn ein cymunedau yn y Cymoedd yn y dyfodol, mae'n hynod bwysig bod y buddsoddiadau hyn yn parhau, ond a fyddech chi'n cytuno â mi bod cymharu'r angen i fuddsoddi yn ein cymunedau â'r achos dros wneud iawn yn sarhaus ac yn anghywir?

Ydw, mi ydwyf, ac rwy'n falch o ddweud y disgwylir i'r Llywodraeth barhau â'i rhaglen fuddsoddi yn y cyswllt rhwng Dowlais a Hirwaun. Ni waeth beth fo'r pwynt yn y cylch gwleidyddol, mae'r sylwadau diweddar a hysbysebwyd eto yng nghylchgrawn y Sefydliad Materion Cymreig ynglŷn â chais am iawndal yn rhai yr wyf i'n eu hystyried—ac nid wyf i ar fy mhen fy hun yn hyn o beth—yn hynod sarhaus. Ar yr adeg pan gawsant eu gwneud gyntaf ddechrau mis Hydref, yn ystod Mis Hanes Pobl Dduon, fe'i gwnes yn glir nad oedden nhw'n briodol a'u bod yn sarhaus. Mae'n werth i bobl, waeth ble'r ydych chi'n eistedd yn y Siambr hon, fyfyrio ar y ffaith bod pedwar o bob 10 o gyfenwau mwyaf poblogaidd Americanwyr Affricanaidd yn gyfenwau Cymreig, ac mae hynny oherwydd pwy y gwnaethon nhw gymryd eu henwau ganddynt pan gawsant eu rhyddhau o gaethwasiaeth.

Ac mae'r cyfeiriad at wladychiaeth fewnol a wnaed gan arweinydd Plaid Cymru yn yr achos dros wneud iawn yn rhywbeth yr wyf i'n ei ystyried yn hynod sarhaus. Nid yw'n sarhad; nid yw'n rhywbeth i'w ddefnyddio ar yr adeg hon yn y cylch, mae'n rhywbeth na ddylai fod wedi cael ei ddweud yn y lle cyntaf. Mae'n werth ailadrodd bod gwladychiaeth fewnol yn cael ei ddefnyddio i ddisgrifio brwydr yr Americanwyr Affricanaidd ac nid yw'n bosibl edrych ar ganrif olaf hanes Cymru a dweud ein bod ni wedi wynebu'r un math o frwydrau o hiliaeth a gwahanu a noddwyd gan y wladwriaeth a ddigwyddodd yn hanes yr Americanwyr Affricanaidd. A hyd yn oed ar ôl i'r cyfreithiau gael eu newid, yn syml, nid yw realiti'r ymraniad, y brawychu, y lladd a ddigwyddodd, wedi digwydd yn y ganrif ddiwethaf o hanes Cymru.

Mae gennym ni ddadleuon dilys i'w gwneud am ein lle o fewn y DU, yr Undeb Ewropeaidd, a buddsoddiad priodol yn ein cymunedau yma. Gallwn wneud hynny'n gadarn ac yn hyderus heb geisio cymharu ein hunain ag un o'r cyfnodau mwyaf cywilyddus yn hanes y byd.

Gweinidog, a wnewch chi ymuno â mi i groesawu'r ffaith fod nifer y bobl ym Merthyr Tudful a Rhymni sy'n hawlio budd-daliadau diweithdra wedi gostwng traean ers 2010, diolch i bolisïau Llywodraeth Geidwadol y DU? Ac a ydych chi'n cytuno â chyfarwyddwr cyffredinol Cydffederasiwn Diwydiant Prydain bod rhai o bolisïau Llafur yn bygwth niweidio sylfaen ein heconomi, fel yn eich polisïau yn y blaid Lafur ar gyfer y Llywodraeth nesaf yr ydych chi'n yn eu rhoi i mewn, y bydd cynnydd i dreth gorfforaeth yn sicr yn atal cwmnïau, yn enwedig cwmnïau amlwladol, rhag mynd ar hyd ffordd Blaenau'r Cymoedd i ardaloedd Rhymni a'r Cymoedd i fuddsoddi yno?

Cafwyd rhai sylwadau diddorol yn y fan yna, a deallais rhai ohonyn nhw. Mae'n deg tynnu sylw at y ffaith bod diweithdra wedi gostwng gan fwy na thraean rhwng 2011 a 2019. Mae gennych chi Lywodraeth weithgar yma yng Nghymru sy'n gweithio ochr yn ochr â chymunedau, gan fuddsoddi yn eu dyfodol, ac rwy'n falch o'r gwaith y mae ein Gweinidog yr economi yn parhau i'w arwain.

Pan ddaw'n fater o Geidwadwyr yn ceisio clochdar eu hanes ar bwy y dylid hymddiried ynddynt o ran yr economi, mae'n werth nodi bod y cytundeb sy'n cael ei gynnig ynghylch ein perthynas ag Ewrop yn y dyfodol gan Brif Weinidog y DU, hyd yn oed ar sail eu hamcangyfrifon gorau eu hunain, yn ergyd o 4 i 7 y cant i'r economi. Pe byddai Llywodraeth Lafur y DU yn cynnig lleihau economi'r DU yn fwriadol, byddai bloeddiadau o ddicter yn dod o feinciau'r Ceidwadwyr, ac mae'n werth nodi hefyd y dylech chi ailfeddwl y ffordd yr ydych chi'n siarad am fusnes pan mai barn enwog Prif Weinidog presennol y DU ar y byd busnes, os nad ydyn nhw'n yn cytuno â'r hyn y mae'n ei ddweud, yw 'eff busnes'. Nid dyna'r dull y bydd Llywodraeth Lafur newydd y DU yn ei gymryd o ran bod eisiau gwella ein heconomi, a gwyrdroi'r llif o ddifrod bwriadol a wnaed yn y degawd diwethaf o gyni cyllidol.