5. Pa gamau y mae'r Gweinidog yn bwriadu eu cymryd i sicrhau bod cyllideb arfaethedig Llywodraeth Cymru yn blaenoriaethu gwariant ataliol? OAQ54726

Rydym yn llwyr gydnabod pwysigrwydd gwariant ataliol, ac mae pob Gweinidog wedi'i ystyried wrth gynllunio ar gyfer y gyllideb a bydd yn cael ei adlewyrchu yn ein cyllideb ar gyfer 2020-21. Y llynedd, gwnaethom fuddsoddi £15 miliwn mewn gwasanaethau iechyd meddwl, er enghraifft, gan gynnwys y dull ysgol gyfan newydd o ymdrin â lles ac iechyd meddwl.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Fe fyddwch yn ymwybodol fod yr angen i Lywodraeth Cymru wneud mwy o ran gwariant ataliol wedi bod yn thema gyson yng ngwaith y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg o graffu ar y gyllideb, ac yn wir, yng ngwaith craffu'r Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon. Ac mae'r ffigurau y cyfeirioch chi atynt—a chlywais eich ateb i Llyr Gruffydd hefyd—yn niferoedd bach o'u cymharu â'r gyllideb gyfan rydych yn ei gosod. A fyddech yn cytuno â mi fod llawer mwy y gallem ei wneud i flaenoriaethu gwariant ataliol, ac a ydych hefyd yn cytuno â mi mai'r gwariant ataliol pwysicaf y gall unrhyw Lywodraeth ei wneud yw gwario ar addysg ein plant a'n pobl ifanc?

Ydw, rwy’n cydnabod y pwyntiau a wnaed gan Lynne Neagle, a dyna un o’r rhesymau pam fod Llywodraeth Cymru mor hapus i gydnabod a derbyn yr holl argymhellion yn yr adroddiad diweddar a fu'n edrych ar gyllid ysgolion ac rydym eisoes yn dechrau bwrw ymlaen â pheth o'r gwaith hwnnw o ran y gwaith y mae'r economegydd addysg blaenllaw Luke Sibieta yn ei wneud ar ddadansoddi cyfanswm y gwariant mewn ysgolion i sicrhau ein bod yn dyrannu ein gwariant ar addysg yn y ffordd sy'n sicrhau'r canlyniadau gorau i'r plant a'r bobl ifanc hynny.

Mae'r prif grŵp gwariant addysg ar hyn o bryd yn £1.7 biliwn ar gyfer 2019-20, ac yna byddem yn amlwg yn cydnabod bod mwyafrif helaeth y cyllid i ysgolion, wrth gwrs, yn mynd drwy'r grantiau rhanbarthol yn syth i awdurdodau lleol. Ond credaf fod pethau pwysig y gallwn eu gwneud i gefnogi plant a phobl ifanc ochr yn ochr â hynny hefyd—y gwaith a wnawn i ehangu'r rhaglen bwyd a hwyl drwy gydol yr haf, er mwyn sicrhau nad yw plant a phobl ifanc ar ei hôl hi, o'u cymharu â'u cyfoedion, mewn rhai cymunedau yn ystod yr haf, yn ogystal â dyblu'r buddsoddiad yng nghronfa mynediad y grant datblygu disgyblion i £5.1 miliwn. Credaf fod hynny'n bwysig iawn, unwaith eto, i gefnogi teuluoedd a cheisio rhoi mwy o arian ym mhocedi'r teuluoedd unigol hynny. Ac ynghyd â'r grant datblygu disgyblion, golyga hynny ein bod yn buddsoddi dros £98 miliwn yn 2019-20 i gefnogi rhai o'n dysgwyr mwyaf difreintiedig. Mae hynny'n bwysig am yr union resymau a nodwyd gan Lynne Neagle, gan mai buddsoddi yn y plant ieuengaf yw'r gwariant ataliol pwysicaf y gallwch ei wneud, am mai sicrhau bod plant ar y llwybr cywir a sicrhau eu bod yn cael cyfleoedd i gyflawni eu potensial llawn yw'r ffordd orau o sicrhau bod ganddynt fywydau da o'u blaenau.

Gwrandewais ar y ffigurau a nodoch chi i Lynne Neagle. Maent yn swnio'n fawr ac yn swnio'n wych, maent yn swnio fel pe bai llawer iawn o arian ar gael, ond y gwir amdani yw: a yw'n ddigon o arian i ateb y galw? Un o'r pryderon sydd gennyf yw sut rydym yn targedu ein gwariant ataliol yn y sector iechyd.

Gofynnais gwestiwn ynglŷn â hyn yr wythnos diwethaf i'r Prif Weinidog. Fe'i gofynnais eto ddoe, pan oedd y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn ateb cwestiynau i'r Prif Weinidog. Nid wyf yn gweld, ac nid oes gennyf ymdeimlad, fod newid sylweddol ar waith yn y cynlluniau ar gyfer y gyllideb iechyd—y dylai'r gwariant ar iechyd ddechrau, os mynnwch, fynd ar drywydd gwahanol a mynd tuag at ofal sylfaenol, gwasanaethau gofal cymunedol a gwariant ataliol. Pan fyddwch yn cyfarfod â grwpiau a grwpiau trawsbleidiol lle rydych yn clywed nad yw presgripsiynu cymdeithasol yn digwydd gan nad yw'r cyfleusterau ar agor—. Ymddengys nad oes unrhyw feddwl cydgysylltiedig lle mae iechyd yn dweud wrth y gwasanaethau cymdeithasol ac wrth awdurdodau lleol, 'Gadewch inni gadw'r pwll nofio hwn ar agor—mae hwnnw'n fan da ar gyfer presgripsiynu cymdeithasol. Gadewch inni gadw'r parciau chwarae hyn ar agor, a gadewch inni wneud y peth hwn a gadewch i ni wneud y peth arall.' Rydych yn siarad digon, ond prin yw'r dystiolaeth fod y cyllid yn gwneud digon.

Beth y gallwch ei wneud neu ei ddweud i roi sicrwydd i ni, yn hytrach na dweud yn unig—? Rwy'n derbyn bod gennych y potiau hyn o arian, ond nid ydynt yn tyfu mewn termau real. Mae a wnelo â'r egwyddor ddiwylliannol hanfodol sy'n dweud mai'r hyn sydd angen inni ei wneud yw gwario ein harian ar atal pobl rhag bod yn sâl a'u helpu fel nad ydynt, yn y pen draw, yn mynd i ysbytai, gofal hirdymor, gyda chyflyrau cronig.

Credaf fod cydbwysedd pwysig i'w daro bob amser rhwng yr agenda ataliol a mynd ati wedyn i ymdrin â'r materion iechyd sy'n wynebu'r gwasanaeth iechyd heddiw. Gwn fod Angela Burns yn cydnabod bod yr agenda ataliol, mewn gwirionedd, yn fath o agenda sy'n llawer mwy hirdymor, ac mae'n cymryd cryn dipyn o amser i newid y sefyllfa sydd gennym ar hyn o bryd.

Credaf fod y gwaith a wnawn ar draws y Llywodraeth—felly, mae'r buddsoddiad ychwanegol a wnawn mewn teithio llesol yn bwysig iawn. Eleni yn unig, byddwn yn cynyddu'r gyllideb ar gyfer teithio llesol i £34.5 miliwn, ac yna £30 miliwn ymhellach eto yn 2020-1, gan ein bod yn ymwybodol o'r rôl bwysig y gall ymarfer corff a bod allan yn yr awyr iach ei chyflawni o ran eich lles corfforol a'ch lles meddyliol.

Felly, mae'n bwysig ein bod yn gweithio yn y ffordd gydgysylltiedig honno ar draws y Llywodraeth, a dyna un o'r rhesymau pam ein bod wedi edrych ar ein cyllideb eleni drwy lens yr wyth maes blaenoriaeth hynny. Felly, mae iechyd meddwl yno, mae'r blynyddoedd cynnar yno, mae tai yno—mae gan bob un ohonynt ffocws ataliol eithriadol o gryf. Pan fydd yr Aelodau'n gweld y naratif sy'n rhedeg ochr yn ochr â'n cyllideb a gyhoeddir gennym ar 16 Rhagfyr, rwy'n gobeithio y cânt syniad clir iawn o'r gwaith ataliol sy'n mynd rhagddo ar draws y Llywodraeth.