Eitem 5 ar yr agenda yw'r datganiadau 90 eiliad. Daw'r cyntaf yr wythnos hon gan Joyce Watson.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Cafodd fy swyddfa alwad ddydd Llun gan ddyn—tad sy'n poeni'n ofnadwy am ei ferch. Gadawodd berthynas gamdriniol ychydig flynyddoedd yn ôl, ond mae ei chyn-bartner yn dal i aflonyddu arni. Mae yna blant yn y darlun a phroblemau tai hefyd. Cysylltodd y tad â mi ar ôl darllen fy ngholofn bapur newydd am ddigwyddiad Rhuban Gwyn rwy'n ei drefnu ym Machynlleth ddydd Sadwrn. Mae'n stori sy'n dorcalonnus o gyffredin. Mae pawb ohonom wedi ymdrin ag achosion fel Aelodau Cynulliad, ond mae pob un yr un mor dorcalonnus i'r teuluoedd dan sylw. I 163 o fenywod yn y DU y llynedd, daeth y stori i ben gyda marwolaeth. Talodd saith menyw yng Nghymru y pris eithaf—yng Nghimla, Talacharn, y Mwmbwls, Trefyclo, Bedlinog, Treffynnon a Thonypandy.

Ar 25 Tachwedd, mae ymgyrch y Rhuban Gwyn yn gofyn i bobl beidio byth â chyflawni, esgusodi neu aros yn ddistaw am drais yn erbyn menywod dan law dynion. Boed yn siarad â rhywun annwyl, gweithiwr cymorth, llinell gymorth neu unrhyw un arall, mae rhoi terfyn ar gam-drin yn dechrau gyda sgwrs. Felly, ar Ddiwrnod y Rhuban Gwyn eleni, rwy'n annog pawb i siarad ar ran y menywod sydd wedi colli eu bywydau a'r menywod sy'n brwydro bob dydd i fyw eu bywydau.

Diolch. John Griffiths.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn ddiweddar, dathlodd ColegauCymru 10 mlynedd yn eu hadeilad presennol, ac i nodi'r achlysur, cynhaliwyd seminar, a chafwyd trafodaethau ynglŷn â gorffennol, presennol a dyfodol sgiliau yng Nghymru.

Rhaid peidio â thanbrisio gwerth addysg a hyfforddiant. Yn 2017, roedd ychydig dros 350,000 o bobl 16 i 25 oed yng Nghymru, ac roedd 50 y cant o'r rhain mewn addysg neu hyfforddiant amser llawn neu ran-amser. Mae colegau addysg bellach yn darparu addysg academaidd a galwedigaethol i lawer ohonynt. Ond yn 2017-18, roedd y rhan fwyaf o ddysgwyr addysg bellach dros 25 oed mewn gwirionedd, ac mae cynnydd yn nifer y prentisiaethau yn yr ystod oedran hon wedi cyfrannu at newid proffil oedran dysgwyr. Ac wrth gwrs, yn gyffredinol, mae colegau'n gweithio'n agos iawn gyda chyflogwyr lleol i ddeall eu hanghenion sgiliau ar hyn o bryd ac ar gyfer y dyfodol. Mewn adroddiad a gomisiynwyd gan ColegauCymru, dangoswyd bod effaith economaidd colegau addysg bellach ar y gymuned fusnes leol yng Nghymru yn £4 biliwn bob blwyddyn. Ac mae ColegauCymru wedi helpu colegau ac ysgolion ar draws y sector addysg bellach i chwilio am atebion arloesol a darparu gwasanaethau'n fwy effeithlon yn ystod y cyfnod hwn o newid mawr a her. Edrychaf ymlaen at barhau i gydweithio â ColegauCymru yn y grŵp trawsbleidiol ar addysg bellach a sgiliau'r dyfodol yma yn y Cynulliad, er mwyn sicrhau bod Cymru'n parhau i fod yn wlad o ddysgu gydol oes ac addysg ail gyfle.

Dwi eisiau sôn heddiw am addewid aelodau'r Guides yn Amlwch i ddod yn amddiffynwyr y blaned, ac maen nhw'n gofyn i ninnau eu helpu nhw. Fel rhan o'u hymgyrch, Merched y Dyfodol, mi ofynnodd Girlguiding i filoedd o ferched beth ydy'r materion sy'n bwysig iddyn nhw. A doedd hi'n ddim syndod gweld bod yr amgylchedd o ran atal newid hinsawdd a gwarchod bioamrywiaeth yn flaenoriaeth amlwg. Ac maen nhw eisiau gweithredu yn syth. Mi gysyllton nhw efo fi, i rannu eu haddewidion plastig.

Ar y toriadau poteli di-blastig hyn, mae aelodau o Geidiaid Amlwch wedi ysgrifennu ataf i rannu eu haddewidion plastig. Maent yn cynnwys addewidion i ddefnyddio gwellt metel neu bapur, i ailddefnyddio poteli plastig, ac i ddal eu gafael ar blastig nes iddynt ddod o hyd i fin ailgylchu. Bydd eraill yn prynu bwyd mewn cynwysyddion di-blastig, yn rhoi'r gorau i ddefnyddio haenen lynu, neu, ac rwy'n dyfynnu, 'Dweud wrth mam am beidio â phrynu bagiau plastig.' Maent yn gofyn i ni fel Aelodau Cynulliad i ymuno â hwy a bod yn amddiffynwyr y blaned, drwy wneud addewidion plastig ein hunain.

Heddiw, byddaf yn rhannu fy addewidion ar gyfryngau cymdeithasol. Byddaf yn addo ceisio ailgylchu'n dda bob amser a pharhau i gefnogi ymgyrchwyr dros gynllun dychwelyd blaendal—rhywbeth y mae'r Geidiaid yn cytuno sy'n syniad da iawn. Ac rwyf fi a Geidiaid Amlwch yn gwahodd pob un ohonoch i wneud eich addewidion plastig eich hunain drwy ddefnyddio'r hashnod #AddewidPlastig.

Drwy weithio efo'n gilydd, mi allwn ni wneud gwahaniaeth go iawn. A gadewch inni gymryd arweiniad gan ein pobl ifanc, achos eu dyfodol nhw ydy o.

Diolch yn fawr iawn.