Y datganiad a chyhoeddiad busnes sydd nesaf. Dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad. Rebecca Evans. 

Diolch, Llywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos eistedd nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfodydd sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

Gweinidog, a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd am ganlyniadau astudiaeth gan yr European Heart Journal? Canfu'r astudiaeth fod mwy nag un o bob 10 claf canser yn marw o broblemau gyda'r galon a'r pibellau gwaed yn hytrach nag o'u salwch cychwynnol. Dywedodd yr ymchwilydd fod y cynnydd yn nifer y bobl sy'n goroesi canser yn golygu y dylid canolbwyntio mwy ar risgiau cardiofasgwlaidd. Gweinidog, a fyddai modd inni gael datganiad gan y Gweinidog iechyd ynglŷn â'r canfyddiadau hyn ac ynghylch pa gamau y bydd ef yn eu cymryd i sicrhau bod y meddygon canser a'r cardiolegwyr yn cydweithio'n agosach i leihau'r risg sydd i gleifion sy'n goroesi canser ildio i glefyd y galon a chylchrediad y gwaed yng Nghymru?

Byddwn i'n ddiolchgar pe bai Mohammad Asghar yn anfon copi ataf o'r adroddiad hwnnw ar y risgiau cardiofasgwlaidd i gleifion canser, a byddaf i'n siŵr o ofyn i'r Gweinidog iechyd ystyried yr adroddiad hwnnw os nad yw eisoes yn gyfarwydd ag ef, ac ysgrifennu atoch chi gyda'i farn ar yr adroddiad hwnnw.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Mae rhai o fy etholwyr i wedi bod yn fy ngweld i'n ddiweddar i sôn am gynllun cyffrous i greu canolfan amgylcheddol arbennig yn Eryri. Nod y Ganolfan Ryngwladol Adnoddau Daear ydy defnyddio'r ymchwil wyddonol ddiweddaraf i helpu cynulleidfaoedd i ddeall effaith pobl ar y byd a pha gamau y gallwn ni eu cymryd. Ond mae'n ymddangos bod arafwch ymateb eich Llywodraeth chi'n dal pethau'n ôl. Mae yna safle addas wedi'i hadnabod yng Nglynrhonwy ger Llanberis ac mae yna gynllun busnes, rhaglen waith a gwaith dichonoldeb wedi cael eu cwblhau. Mi rydw i wedi ysgrifennu at Ken Skates a hefyd at Lesley Griffiths, ond dwi ddim wedi derbyn ymateb cyn belled. Yr honiad ydy y gall y project ddod ag o leiaf 100 o swyddi i'r ardal. Buaswn i'n ddiolchgar felly tasech chi'n cymryd diddordeb personol yn y mater yma ac yn gofyn i'r ddau Weinidog i gyd-drafod ac i ymateb yn briodol. Mi fyddai'n drueni mawr i ogledd Cymru golli'r cyfle unigryw yma oherwydd diffyg diddordeb gan Lywodraeth Cymru.

Ac yn ail, wrth droi at faes iechyd, yn anffodus mae un arall o feddygfeydd teulu fy etholaeth i yn cau. Ar ôl nifer o flynyddoedd o wasanaeth i unigolion a chleifion Penygroes, mae meddygon Llys Meddyg wedi rhoi rhybudd y byddan nhw yn dod â'u cytundeb efo'r bwrdd iechyd i ddarparu gwasanaethau meddyg teulu i ben ym mis Ebrill 2020. Mae'r bwrdd iechyd yn dweud eu bod nhw'n gweithio'n agos efo'r practis a meddygon teulu lleol eraill i gynllunio sut bydd cleifion yn parhau i gael y gwasanaethau angenrheidiol o'r gwanwyn nesaf ymlaen. Mae yna gynllun ar droed yn Nyffryn Nantlle ar gyfer canolfan iechyd newydd i'r ardal, ac felly hoffwn ofyn i'ch Llywodraeth chi ddod â'r project yma ymlaen yn ddi-oed er lles holl etholwyr Dyffryn Nantlle. Mi fyddai arweiniad gennych chi i gymryd hwn ymlaen yn syth yn gallu diogelu a datblygu gwasanaethau i'r dyfodol.

Diolch i Siân Gwenllian am gyflwyno'r ddau fater hynny y prynhawn yma. Yn sicr, gallaf i roi'r ymrwymiad hwnnw ichi y byddaf i'n cysylltu â Gweinidog yr amgylchedd a materion gwledig a Gweinidog yr economi i sicrhau ymateb ar fater y ddaear ryngwladol—ni allaf ddarllen fy ysgrifen—ar y ganolfan yr ydych chi wedi'i disgrifio yn eich cyfraniad heddiw.

Ac o ran y meddygfeydd teulu, a'r potensial ar gyfer cyfleuster newydd, byddaf i'n gofyn i'r Gweinidog iechyd archwilio gyda'r Bwrdd Iechyd beth yw'r diweddaraf ar hynny, a rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ichi.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn

Cynhaliwyd cynhadledd i'r wasg yn Ewrop yr wythnos hon, lle rhoddodd yr Athro Guus Berkhout o'r Sefydliad Deallusrwydd Hinsawdd wybodaeth am y 700 o lofnodion a gasglodd oddi wrth wyddonwyr a gweithwyr proffesiynol blaenllaw, gan gynnwys enillydd gwobr Nobel. Maent yn datgan nad oes argyfwng hinsawdd, a hefyd bod pedwar o fynegeion gwyddonol newydd wedi cofnodi bod tymheredd y ddaear wedi gostwng 0.47 y cant yn ystod y degawd diwethaf, er gwaethaf y cynnydd o 2 y cant mewn carbon deuocsid, ac mae datgeliadau newydd yn dangos bod gan y byd y lefelau uchaf erioed o orchudd eira, sy'n cynnwys y ffaith mai'r eira sy'n gorchuddio hemisffer y Gogledd yw'r pumed uchaf yn y 52 mlynedd diwethaf.  A wnaiff y Llywodraeth ddatganiad ynghylch a fydd yn parhau i dderbyn yr honiad hollol wallus hwn bod yna argyfwng newid hinsawdd a chynhesu byd-eang, oherwydd mae eich ymgais i fynd ar drywydd polisïau sy'n derbyn y ffaith hon yw gwthio niferoedd cynyddol o bobl yng Nghymru i dlodi tanwydd?

Wel, i egluro, Llywydd, mae'r Llywodraeth hon yng Nghymru yn glir iawn bod yna argyfwng hinsawdd. Mae Llywodraeth Cymru yn glir iawn bod newid yn yr hinsawdd yn bodoli, ac rydym yn canolbwyntio cryn dipyn ar fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd hwnnw. A bydd yr Aelod yn ymwybodol o'r cynllun cyflawni carbon isel, sy'n nodi rhaglen fanwl ac uchelgeisiol ar draws y Llywodraeth o ran yr hyn y byddwn ni'n ceisio ei wneud i sicrhau bod Cymru yn dod yn wlad carbon isel.

Hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad gan y Llywodraeth—yn gyntaf, ar ddefnyddio asiantaethau cyflenwi i ddarparu athrawon cyflenwi i ysgolion. Mae hyn, i mi, yn fater difrifol iawn o ran cyfiawnder cymdeithasol. Rwy'n credu bod athrawon cyflenwi'n cael eu hecsbloetio. Credaf fod angen inni gael ateb sector cyhoeddus yn hytrach na bod athrawon cyflenwi ar drugaredd asiantaethau cyflenwi preifat.

Mae'r ail ddatganiad yr wyf i'n gofyn amdano yn ymwneud â nofio am ddim i rai dros 65 oed. Mae nifer fawr o'm hetholwyr hŷn yn rhannau lleiaf breintiedig Dwyrain Abertawe bellach yn methu â manteisio ar nofio am ddim. Os mai ein nod yw gweithredu iechyd ataliol yn hytrach nag adweithiol, yna mae nofio am ddim i'n henoed sy'n byw yn y cymunedau tlotaf yn sicr yn bwysig iawn i gadw pobl yn egnïol a'u cadw allan o ysbytai.

Wel, mae llawer o newid wedi bod o ran y ffordd y mae athrawon cyflenwi yn cael eu caffael yng Nghymru. Daeth fframwaith y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol newydd ar gyfer athrawon cyflenwi yn weithredol ym mis Medi eleni ar gyfer dechrau'r flwyddyn academaidd. Mae 27 o asiantaethau ar y fframwaith hwnnw, felly mae ysgolion bellach yn cael cynnig dewis o ddarparwr. Mae'n rhaid i asiantaethau fframwaith gydymffurfio â thelerau'r cytundeb fframwaith, gan gynnwys hyrwyddo'r pwynt isafswm cyflog, ac mae'r GCC yn monitro cydymffurfiaeth â'r fframwaith, a byddan nhw'n mynd i'r afael ag unrhyw faterion o ddiffyg cydymffurfio gydag unrhyw asiantaethau. Felly, os oes gan Mike Hedges rai enghreifftiau o asiantaethau sy'n ecsbloetio gweithwyr cyflenwi, byddem yn awyddus iawn i gael y dystiolaeth honno, ac yn sicr, byddwn ni'n gweithio i sicrhau bod yr ecsbloetio hwnnw'n dod i ben. Cynlluniwyd y fframwaith, mewn gwirionedd, i sicrhau bod hawliau gweithwyr yn cael eu diogelu, felly bydd isafswm cyfradd tâl ar gyfer athrawon cyflenwi cymwys, diddymir rhanddirymiad Sweden, a bydd cyfraddau ffi asiantaeth yn sefydlog a thryloyw. Felly, rwy'n credu ein bod ni wedi cymryd rhai camau pwysig iawn, ond os oes asiantaethau yn mynd yn groes i ysbryd a llythyren yr hyn yr ydym ni wedi'i osod allan, yna mae angen imi gael yr wybodaeth honno.

O ran y fenter nofio am ddim, bydd Mike Hedges yn ymwybodol mai dim ond 6 y cant o bobl dros 60 oed oedd yn manteisio ar y cyfle i gael y fenter nofio am ddim, ac awgrymodd yr adroddiad annibynnol fod angen diwygio'r cynllun, er mwyn sicrhau y gall pobl ifanc, yn enwedig o gefndiroedd tlotach, fanteisio ar y cyfle i nofio am ddim.

Felly, y sefyllfa nawr, ar sail y ddealltwriaeth o anghenion eu cymunedau eu hunain, yw bod gofyn i awdurdodau lleol ganolbwyntio ar gefnogi pobl ifanc, a dinasyddion hŷn o ardaloedd mwy difreintiedig, a darparu cynlluniau newydd i gyflawni'r amcanion hynny. Gallaf ddweud bod y cynlluniau hynny'n cael eu cyflwyno ar hyn o bryd, ac rydym yn y cyfnod pontio, lle mae defnyddwyr yn cael eu hannog i gynnig eu barn a'u profiadau i'r darparwr drwy eu pyllau nofio lleol. Unwaith eto, byddwn i'n falch iawn pe bai Mike Hedges ac aelodau eraill yn gallu rhoi adborth yn ôl i Lywodraeth Cymru ar yr hyn y mae eu hetholwyr yn ei ddweud wrthyn nhw, oherwydd bydd yr adborth hwnnw'n cael ei ddefnyddio i helpu awdurdodau lleol ac asiantau i ddarparu gwasanaeth sydd wedi'i deilwra'n well yn y dyfodol. Bydd y cymorth yn cael ei ddarparu gan Chwaraeon Cymru a Nofio Cymru, a fydd, yn eu tro, yn adrodd yn ôl i'r Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth bob chwe mis, am gyfnod o 18 mis.

Trefnydd, a gaf i ofyn am ddau ddatganiad, os oes modd—un gan y Dirprwy Weinidog sy'n gyfrifol, am y sylw a wnaeth yn ôl ym mis Chwefror 2018 ynghylch asesiad o'r effaith amgylcheddol a oedd yn ofynnol ar gyfer llosgydd biomas y Barri. Roedd y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip yma i brotestio ddydd Sadwrn, a deallaf ei bod wedi siarad â'r dorf, ac wedi dweud y bydd y boeler biomas—neu'r llosgydd, y dylwn i ei ddweud—ar waith ymhen ychydig ddyddiau. Nawr, ni all hyn fod yn iawn, o gofio i'r Dirprwy Weinidog ddweud yn ôl ym mis Chwefror 2018 ei bod o blaid cael asesiad o'r effaith amgylcheddol; deallwn nawr gan Weinidogion y Llywodraeth fod y llosgydd yn mynd i gychwyn ymhen ychydig ddyddiau. Ac eto, cawsom ddatganiad yn ôl ym mis Ebrill bod y Llywodraeth yn gweithredu ar achosion o fynd yn groes i'r system gynllunio, yn eu barn nhw, a'u bod yn mynd i siarad â Chyngor Bro Morgannwg yn eu cylch. Ac rwy'n datgan a diddordeb fel cynghorydd yn y Fro. Ond ni allwn barhau â'r cwestiwn penagored hwn nad oes modd ei ateb: a ydych chi'n mynd i fynnu asesiad o'r effaith amgylcheddol cyn i'r llosgydd hwn gychwyn, ai peidio? Rydych chi wedi cael bron dwy flynedd bellach i feddwl am yr ateb. Nid yw'n ddigon da i drigolion y Barri, ac nid yw'n ddigon da i drigolion eraill yng Nghanol De Cymru. Felly, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog i egluro'r sefyllfa, yn hytrach na'r anallu hwn, yn fy marn i, sydd wrth wraidd proses gwneud penderfyniadau'r Llywodraeth ar y mater penodol hwn?

Yn ail, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig ynghylch y rheoliadau newydd y mae'n eu cyflwyno o ran digwyddiadau llygru, a'r parthau perygl nitradau a gaiff eu creu ar ôl 1 Ionawr? Mae'n amlwg ein bod ni bellach yno—bron â bod, dim ond pythefnos sydd ar ôl o'r tymor, a bydd y rheoliadau hyn yn achosi beichiau sylweddol a chyfrifoldebau newydd ar fusnesau amaethyddol, ac mae pryder cyffredinol o hyd ynghylch pa rwymedigaethau yn union y bydd yn rhaid eu bodloni, ac yn benodol o ran yr amseru ar gyfer cael gwared ar slyri a thail buarth ar y tir. Ac o ystyried yr hydref a gawsom, mae'n broblem eithaf difrifol ar hyn o bryd ar lawer o ffermydd. Felly, mae angen mwy o wybodaeth oddi wrth y Llywodraeth, a byddwn yn ddiolchgar iawn pe gallech ddweud y bydd datganiad yn cael ei gyhoeddi cyn inni dorri ar gyfer toriad y Nadolig, o gofio bod y rheoliadau hyn i fod i ddechrau ar 1 Ionawr.

Felly, o ran safle biomas y Barri, bydd yr Aelod yn ymwybodol ein bod ni, yn ôl ym mis Mai, wedi cyhoeddi ein bwriad i ymgynghori ar ddatganiad amgylcheddol yr oedd y datblygwr yn cynnig ei baratoi. Mae'r datblygwr wedi darparu datganiad amgylcheddol erbyn hyn, ac rydym newydd benodi WSP i ymgymryd â gwaith craffu annibynnol ar y deunyddiau a gyflwynwyd. Os gwelir bod y datganiad amgylcheddol yn ddigonol, bydd WSP yn cynnal ymgynghoriad cyhoeddus ar ôl yr etholiad cyffredinol. Mae gan WSP dîm sydd â gwybodaeth fanwl am ddiwydiant pŵer y DU a system gynllunio Cymru, ac mae ganddo brofiad helaeth o adolygu a chynhyrchu datganiadau amgylcheddol ar gyfer prosiectau ynni. A bydd eu profiad yn ychwanegu cefnogaeth a groesewir at ystyriaeth Gweinidog Cymru o'r achos.

O ran y sefyllfa ddiweddaraf, rwy'n ymwybodol bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi bod yn monitro cydymffurfiaeth ag amodau trwydded amgylcheddol y cwmni drwy gydol y cyfnod profi. Ac os daw unrhyw achos o dorri trwydded i'w sylw, yna bydden nhw'n amlwg yn cymryd camau priodol, yn unol â'u polisi gorfodi ac erlyn. Dyna, yn ôl a ddeallaf i, yw'r diweddaraf o ran safle biomas y Barri.

Ynghylch yr ail fater, sef y rheoliadau ar lygredd amaethyddol, gwn fod trafodaethau'n dal i fod ar y gweill rhwng y Gweinidog a gwahanol grwpiau sydd â diddordeb, gan gynnwys y rhai sy'n aelodau o is-grŵp fforwm rheoli tir Cymru ar lygredd amaethyddol. Gwn y gofynnir iddyn nhw am eu barn am y cyfnodau pontio posib, gan gynnwys y rhai sydd â chyfnodau gwaharddedig posib ar gyfer gwasgaru gwrtaith. Gwn hefyd fod y Gweinidogion wedi cael ymatebion ar y mater hwn gan y ddau undeb ffermio, a byddant yn cael eu hystyried yn yr asesiad effaith rheoleiddiol terfynol, ynghyd â'r ymatebion eraill a ddaeth i law. Ond, yn amlwg, mae'r Gweinidog yma y prynhawn yma, ac mae hi wedi clywed eich pryderon a'ch ceisiadau am y diweddariad.

Mi hoffwn i gyfeirio at ddau achos gwahanol. Efo'r cyntaf, mae o'n ymwneud â cheir trydan, dwi'n rhoi dewis i'r Llywodraeth ymateb mewn dwy ffordd—un ai drwy roi datganiad i ni, neu drwy ateb yn ysgrifenedig. Mi hoffwn i ymateb mewn datganiad i'r cwestiynau canlynol: faint o bwyntiau gwefru ceir trydan sydd i'w cael mewn safleoedd sy'n cael eu rheoli gan Gyfoeth Naturiol Cymru? Pa wybodaeth sydd ar gael am ddibynadwyedd pwyntiau gwefru ceir trydan ar safleoedd Cyfoeth Naturiol Cymru? Faint o bwyntiau gwefru ceir trydan sydd wedi'u gosod ar safleoedd sy'n cael eu rheoli gan Gyfoeth Naturiol Cymru? A phryd mae disgwyl i bwyntiau gwefru ym mharc coedwig Coed y Brenin fod yn weithredol eto? Felly, datganiad ar hynny neu, o bosib, ateb i'r cwestiynau ysgrifenedig yna wnes i anfon at y Llywodraeth ar 7 Awst a dwi dal ddim wedi cael ateb iddyn nhw—naill ffordd neu'r llall dwi'n hapus.

Mae'r ail bwynt dwi eisiau ei godi ynglŷn â chyllid i Gyngor ar Bopeth.

Mae newidiadau diweddar i'r ffordd y mae'r Cyngor ar Bopeth yn cael ei ariannu yn mynd i adael rhai o'r bobl fwyaf agored i niwed yn fy etholaeth i yn fwy agored byth i niwed a byddant yn methu cael gafael ar gymorth pan fydd ei angen arnyn nhw fwyaf. Felly, a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Llywodraeth ynghylch sut y mae'n bwriadu ymdrin â'r diffyg gallu hwn nawr i fynd i'r afael â materion sydd o bwys i'm hetholwyr?

Er mwyn rhoi syniad ichi, ar hyn o bryd mewn canolfannau cyngor ar bopeth ar Ynys Môn mae gennym bump a hanner o weithwyr cyfwerth ag amser llawn yn gweithio gydag etholwyr: mae un a hanner o weithwyr achos dyled, dau arbenigwr budd-daliadau lles, a dau arbenigwr cyffredinol. O fis Ionawr y flwyddyn nesaf, bydd 1.6 ar gyfer popeth arall heblaw am ddyled, gyda 0.7 o weithwyr cyfwerth ag amser llawn yn gweithio ac yn ymdrin â holl anghenion fy etholwyr sy'n ymwneud â dyled. Mae'n amhosibl i Cyngor ar Bopeth roi'r math o gyngor a gwasanaeth y maen nhw eisoes wedi bod yn eu rhoi i fy etholwyr. Ar lawer o'r achosion hyn, maen nhw'n gweithio gyda fy swyddfa i fel Aelod Cynulliad, oherwydd ein bod yn cydweithio'n agos iawn. Hoffwn i gael datganiad ynghylch sut ar y ddaear y maen nhw i fod ymdopi â'r sefyllfa honno, a sut y byddai'r Llywodraeth yn rhoi ystyriaeth i'r posibilrwydd o symud tuag at sefyllfa, er y gallai'r niferoedd amrywio o un sir neu un ardal i'r llall, o gael o leiaf un person sy'n cyfateb i amser llawn i ymdrin â materion fel dyled, oherwydd ni fydd unrhyw beth arall yn ddigonol, yn enwedig pan fo'r gwasanaeth gan Gynor ar Bopeth wedi bod cystal yn ystod y blynyddoedd diwethaf.

O ran y mater cyntaf, y cwestiynau ysgrifenedig a gyflwynwyd gennych i Lywodraeth Cymru ynghylch pwyntiau gwefru cerbydau trydan, byddaf i'n siŵr o sicrhau eich bod yn cael ymateb i'r cwestiynau hynny.

Ac ar yr ail fater, rwy'n rhannu eich edmygedd yn llwyr o'r gwaith y mae Cyngor ar Bopeth yn ei wneud a'r ffordd y mae'n gweithio gyda swyddfeydd Aelodau'r Cynulliad i sicrhau bod pobl yn cael y cymorth sydd ei angen wrth wynebu dyled a materion eraill. Ac rwy'n credu ein bod yn gweld mwy o alw, am resymau amlwg, oherwydd effaith cyni, a dyna un o'r rhesymau y cyhoeddodd fy nghyd-Weinidog, y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip, yn ddiweddar gynllun cyllid grant newydd o £8 miliwn ar gyfer gwasanaethau cynghori yma yng Nghymru, a bydd y grantiau'n cael eu dyfarnu drwy'r gronfa gynghori sengl newydd. Rwy'n hyderus y bydd hynny'n rhoi dull o ymdrin â gwasanaethau cynghori a gynlluniwyd yn strategol ac mewn modd cydweithredol inni a fydd yn helpu i ddiwallu'r galw cynyddol hwnnw ledled Cymru. Ond rwy'n gwybod pe byddech chi'n ysgrifennu at y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip am y profiadau penodol yn eich etholaeth chi, y byddai hi'n gallu ystyried hynny wrth inni symud ymlaen gyda'n dull o ymdrin â gwasanaethau cynghori.

A gaf i ofyn am ddau ddatganiad neu ddadl—un ohonynt ar y pwnc hwnnw, fel mae'n digwydd, o gyngor ar ddyledion a'r swyddogaeth hynod gadarnhaol ac allweddol y mae cynghorwyr dyled yn ei chwarae mewn llawer o sefydliadau—canolfannau Cyngor ar Bopeth, elusen dyled StepChange, Christians Against Poverty a llawer o rai eraill? Yr wythnos diwethaf, mewn digwyddiad a drefnwyd gan Hefin David, dangosodd adroddiad StepChange 'Wales in the Red' fod rhieni sengl yng Nghymru yn cael eu gorgynrychioli'n sylweddol ymhlith eu cleientiaid; yr achos mwyaf o fynd i ddyled yng Nghymru yw ergydion incwm, ac yn aml mae yna deuluoedd nad ydyn nhw ond un digwyddiad i ffwrdd o gael eu taflu i ddyled; mae dros hanner y cleientiaid newydd yng Nghymru ar ei hôl hi gydag o leiaf un bil yn y cartref ar ôl cael cyngor ar ddyledion, ar ôl cael cwnsela—dyna pa mor allweddol yw'r pwysau ariannol; ac, yn seiliedig ar bolau cyffredinol, amcangyfrifir bellach fod tua 8 y cant o'r oedolion sy'n byw yng Nghymru yn wynebu problemau dyled difrifol, o'i gymharu ag oddeutu 6 y cant o boblogaeth oedolion y DU—mae tua 193,000 o bobl yng Nghymru mewn dyled, sy'n broblem ddifrifol.  

Ar y llaw arall, byddai'n caniatáu inni drafod y ffaith bod credyd tymor byr, cost uchel fel cyfran o'r cleientiaid yng Nghymru â'r benthyciadau dyled tymor byr, cost uchel hynny wedi gostwng yn sylweddol yn ystod y pum mlynedd diwethaf, o 17 y cant o'r cleientiaid yn 2014 i ddim ond un o bob 10 bellach. Ac mae hynny, mae'n rhaid imi ddweud, diolch yn anad dim i ymyriadau rheoliadol gan yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol a thynnu'n ôl rai o'r cwmnïau credyd cost uchel hyn—y siarcod hyn—o'r farchnad, y bu'r ddau ohonyn nhw yn destun ymgyrchoedd mawr gyda chefnogaeth Llafur a chydweithwyr eraill yn San Steffan ac yma. Felly, byddai dadl yn caniatáu inni ymchwilio ymhellach i weld beth yn fwy y gallem ni ei wneud yng Nghymru drwy gefnogi ymhellach y sefydliadau hynny sy'n rhoi cyngor ar ddyledion a hefyd gefnogi benthyca cyfrifol drwy sefydliadau megis undebau credyd yng Nghymru.

A gawn ni hefyd ddatganiad neu ddadl am gronfa ddysgu undebau Cymru, a ddisgrifiwyd gan Lywydd TUC Cymru, Ruth Brady, yr wythnos diwethaf fel enghraifft ddisglair o bartneriaeth undeb gyda Llywodraeth Cymru? Roedd yn ddathliad pen-blwydd angerddol dan faner '20 mlynedd, 20 stori ' yn y Pierhead, ac roedd yn bleser gennyf fod yn bresennol yno. Mae pobl wedi gweld trawsnewid yn eu bywydau—megis Mark Church, a siaradodd yn huawdl yn y digwyddiad. Yn ei bedwardegau, penderfynodd ofyn am gymorth ar gyfer problemau gyda darllen. Dilynodd gwrs sgiliau hanfodol a ariennir gan Gronfa Ddysgu Undebau Cymru a gafodd ei ddisgrifio ganddo ef fel cael ei ollwng o gawell, a soniodd am y modd y rhoddodd y profiad  mwy o hyder a llu o sgiliau newydd iddo, y mae'n eu defnyddio yn y swyddfa ac yn y cartref , gan gynnwys helpu ei ferch gyda'i gwaith cartref am y tro cyntaf. I'r bobl hynny sy'n beirniadu cronfa ddysgu'r undebau ar lefel y Deyrnas Unedig, ond hefyd yma yng Nghymru, dylen nhw weld y dystiolaeth sydd o'u blaenau ynglŷn â sut y mae'n trawsnewid bywydau pobl. Felly, byddai'n wych cael datganiad neu gyfle i drafod y ffordd y mae hynny wedi cael effaith drawsnewidiol ar fywydau pobl.  

Mae Huw Irranca-Davies yn ein hatgoffa bod amrywiaeth eang o sefydliadau ar gael i unigolion sy'n wynebu problemau dyled. Soniodd am StepChange a Christians against Poverty ac rydym yn ffodus iawn bod gennym gymuned mor fywiog o bobl sy'n ceisio sicrhau bod modd i bobl yn gael y cymorth a'r cyngor cywir pan fydd arnyn nhw ei angen. A byddaf i'n sicrhau bod y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip yn ymwybodol o'r cais am ddatganiad i archwilio pwysigrwydd y sector penodol hwnnw a hefyd, wrth gwrs, yr undebau credyd, sy'n darparu cyfle i fanteisio ar gredyd fforddiadwy ac yn cynnig dewis tecach a mwy moesegol na chredyd cost uchel, y mae llawer o bobl yn ei geisio neu'n teimlo bod yn rhaid iddyn nhw ei geisio. Ac, i gefnogi gwaith yr undebau credyd, mae Llywodraeth Cymru yn darparu £544,000 i'r undebau credyd yn y flwyddyn ariannol hon, a chredaf fod yr arian hwnnw wedi'i fuddsoddi'n dda.

Mae Huw Irranca-Davies, eto, yn iawn i ddweud bod pobl wedi gweld eu bywydau'n cael eu trawsnewid gan gronfa ddysgu undebau Cymru. Ers ei sefydlu tua 20 mlynedd yn ôl, cefnogwyd dros 200 o brosiectau cronfa ddysgu undebau Cymru, gan helpu miloedd o ddysgwyr. Mae tua 1,000 o gynrychiolwyr dysgu'r undebau yng Nghymru wedi helpu i ddarparu cyfle dysgu i 7,088 o bobl yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf yn unig. Ac mae'r timau dysgu yn y gweithle hynny hefyd, yn amlwg, wedi cyfrannu'n fawr at gyflawni'r prosiectau hynny'n effeithiol ac wedi gwneud hynny yn anad dim drwy eu gwybodaeth a'u cefnogaeth ar lefel lawr gwlad. Felly, credaf y byddai unrhyw gyfle i ddathlu hynny'n sicr yn rhywbeth cadarnhaol.

Dau fater, os caf i, Trefnydd. Yn gyntaf oll—wel, mae'r mater cyntaf yr oeddwn i eisiau ei godi gyda chi eisoes wedi cael ei godi'n huawdl iawn gan Mike Hedges, ynglŷn â'r fenter nofio am ddim a'r newidiadau a wnaed i hynny. Rwy'n clywed yr hyn a ddywedwch am leiafrif bach—6 y cant, rwy'n credu ichi ddweud, a oedd yn manteisio ar hynny. Felly, nid oes dim yn berffaith, ac rwy'n gwybod bod yr adolygiad annibynnol wedi awgrymu nad oedd yn addas i'r diben, ond, fel Mike Hedges, mae gen i etholwyr, etholwyr hŷn, sydd wedi bod yn poeni am hyn. Felly, o ystyried bod y penderfyniad wedi'i wneud gan Lywodraeth Cymru i ddod â'r cynllun hwnnw i ben, tybed a ellid tawelu eu meddwl ynghylch pa ddewis arall a allai fod ganddynt neu ym mha ffyrdd eraill y gellir annog pobl hŷn i fanteisio ar fudd fel nofio neu efallai weithgareddau eraill. Rwy'n credu y byddai hynny'n cael ei werthfawrogi, oherwydd mae pryderon yn cael eu mynegi.

Yn ail, mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi 66 o brosiectau teithio llesol yn ddiweddar o'r cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru. Rydw i newydd fod yn edrych drwy'r prosiectau nawr, y dyraniad ar gyfer 2019-20, a gwelaf fod dau brosiect yn sir Fynwy: gwelliant teithio llesol cam 3 yng nghanol tref y Fenni—tipyn o lond ceg— sy'n cael ei gyllido gan £300,000; a hefyd mae £50,000 ar gael ar gyfer astudiaeth traffig amlfoddol o Gas-gwent. A gaf i groesawu'r ddau hyn? Credaf ei bod yn dda gweld, ar ôl blynyddoedd o siarad am deithio llesol—a chofiaf pan ddaeth y Gweinidog i'r Pwyllgor Menter a Busnes blaenorol a rhoi tystiolaeth o blaid creu'r Bil teithio llesol—mae'n dda gweld ein bod yn cael rhywfaint o brosiectau gwirioneddol ar lawr gwlad yn datblygu nawr, sef yr hyn oedd yn fwriad yn y dyddiau cynnar hynny. Felly, rwyf wedi sôn am y ddau brosiect hynny; yn amlwg, bydd gan ACau eraill ddiddordeb mewn prosiectau yn eu hetholaethau nhw. Tybed a wnaiff y Gweinidog gyflwyno datganiad i'r Siambr hon cyn gynted ag y bo modd er mwyn inni allu trafod y materion hyn yn llawnach.

Iawn. Diolch am godi'r mater o nofio am ddim eto, a godwyd gan Mike Hedges. Yn fy ymateb iddo ef, roeddwn i'n gallu dweud ein bod ni mewn cyfnod pontio ar hyn o bryd, lle mae defnyddwyr yn cael eu hannog i roi gwybod am eu profiad. Felly, petaech chi'n casglu profiadau eich etholwyr chi a'u rhannu â'r Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth, byddai hynny'n ddefnyddiol iawn.

Rwy'n ddiolchgar am eich brwdfrydedd dros y gwaith yr ydym ni'n ei wneud nawr i wella ein cynnig teithio llesol i bobl yng Nghymru. Rwy'n credu ei fod yn rhan gyffrous iawn o'r llwybr yr ydym ni arno, o ran teithio llesol. Rydym yn dechrau gwneud cynnydd gwirioneddol yn y maes hwn, a gwn fod y Dirprwy Weinidog wedi clywed eich cais chi am ddatganiad, a gwn ei fod bob amser yn frwdfrydig i rannu'r wybodaeth ddiweddaraf am y prosiectau yr ydym ni wedi gallu eu cefnogi.

Tri pheth. Un yw: a allaf i fynd ar drywydd y pwyntiau a godwyd gan Mike Hedges a Nick Ramsay ar nofio am ddim? Oherwydd, fel nhw, rwyf i hefyd wedi cael gohebiaeth gan bobl hŷn yr effeithiwyd arnynt gan y newidiadau i'r amserlen yn ein pyllau nofio lleol, ond nid wyf wedi cael unrhyw ohebiaeth o gwbl gan unrhyw deuluoedd â phlant, nac yn wir gan blant yr effeithiwyd arnynt gan ad-drefnu'r gwasanaeth hwn. Mae hyn yn awgrymu i mi nad ydyn nhw, fwy na thebyg, yn ymwybodol fod y gwasanaeth hwn yn bodoli, sef yr hyn sydd wedi peri pryder i mi ers tro. Felly, yr hyn yr wyf i eisiau ei weld, maes o law, yw adroddiad sy'n dangos bod y dull sydd wedi'i dargedu'n fwy ar gymunedau na allant fforddio nofio am ddim yn gweithio mewn gwirionedd, fel ein bod yn gweld cynnydd yn nifer y bobl sydd â'r angen mwyaf am y gwasanaeth hwn yn manteisio arno. Beth bynnag—byddaf i'n gadael hynny gyda chi.

Yn ail, roeddwn am dynnu sylw at adroddiad a lansiwyd yn y Pierhead heddiw ar seilwaith sy'n cefnogi bywydau iach a gweithgar gan Gymdeithas y Contractwyr Peirianneg Sifil, sef canlyniad trafodaethau cynhadledd gyda pheirianwyr eraill. Mae eu huchelgais i gynllunio seilwaith integredig i hyrwyddo ffyrdd egnïol o fyw a chreu lleoedd cymdeithasol, iach ac egnïol yn dda iawn, oherwydd heb ragoriaeth mewn peirianneg mae'n anodd iawn inni gyrraedd y targedau uchelgeisiol sydd gennym ni. Felly, roeddwn i eisiau dweud hynny wrth yr holl Aelodau, gan gynnwys y Llywodraeth, yn enwedig gan mai chi sy'n gyfrifol am gaffael, gan fod ganddyn nhw, rwy'n siŵr, lawer i'w gyfrannu.

Yn drydydd, tybed a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd—diweddariad ar y strategaeth 'Pwysau Iach: Cymru Iach'—i gadarnhau a yw'n bwriadu cynnwys, fel mater o flaenoriaeth, (a) cyfyngiadau ar hyrwyddiadau pris ar fwydydd sy'n cynnwys llawer o fraster, siwgr a halen, a (b) cyfyngiad ar siopau cludfwyd poeth ger ysgolion.

Iawn, felly, unwaith eto, ar fater nofio am ddim, byddwn i'n eich gwahodd i rannu profiadau eich etholwyr chi gyda Dafydd Elis-Thomas. Fel y soniais, bydd ef yn cael adroddiadau bob chwe mis ar y pontio i'r cynnig newydd a sut mae hynny'n effeithio ar y grwpiau targed.

Yr adroddiad seilwaith, yr adroddiad ar gynllunio seilwaith integredig a bywydau iach— byddwn i'n awyddus iawn pe gallech chi rannu copi ohono gyda mi. Nid oeddwn yn gallu bod yn bresennol heddiw, ond rwyf yn awyddus iawn i weld yr adroddiad, yn enwedig wrth inni ddechrau ystyried fersiwn nesaf y cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru, er enghraifft, a sicrhau bod ein cynnig seilwaith yn cael ei wneud mewn ffordd sy'n ystyried yr effaith ledled y Llywodraeth—gan feddwl am sgiliau, er enghraifft, ond hefyd gan ystyried ein huchelgeisiau ehangach o ran 'Cymru Iachach' ac yn y blaen.

Cyn belled ag y mae strategaeth 'Cymru Iachach' yn mynd, gallaf gadarnhau y bydd y Gweinidog yn lansio gwaith ar 6 Chwefror i fwrw ymlaen â chyflwyno cyfres o gynlluniau cyflawni bob dwy flynedd, a fydd yn amlinellu ein hymrwymiadau cynnar a'r camau nesaf. Un o gamau allweddol y strategaeth fydd sefydlu'r bwrdd gweithredu cenedlaethol, a fydd yn goruchwylio'r camau gweithredu ar gyfer pob cynllun cyflawni ac yn darparu arweinyddiaeth a threfn lywodraethol i symud ymlaen y newid sydd angen ei weld ar draws amrywiaeth o leoliadau, gan gynnwys amgylcheddau ac ymddygiad. Bydd hwnnw'n cyfarfod am y tro cyntaf ar 13 Ionawr ac yn cael ei gadeirio gan y Gweinidog ei hun, oherwydd mae ganddo ddiddordeb personol cryf iawn yn yr agenda hon.

Drwy'r cynllun cyflawni, cynhelir ymgynghoriad y flwyddyn nesaf i ystyried pecyn o ddeddfwriaeth yn yr amgylchedd bwyd, a bydd hynny'n cynnwys hyrwyddiadau pris, diodydd ynni a labelu calorïau, yn ogystal â chynllunio a thrwyddedu o amgylch ysgolion. Byddwn yn gweithio gyda'r bwrdd gweithredu cenedlaethol hwnnw i ddatblygu'r dull gweithredu.

Ac, yn olaf, Neil McEvoy. 

Diolch, Llywydd. Ddydd Sadwrn, fe welsom ACau Llafur, ASau Llafur—neu ddarpar ASau, cyn-ASau, ymgeiswyr erbyn hyn—a Dirprwy Weinidog, y cyfan ohonyn nhw'n protestio yn erbyn polisi'r Llywodraeth ar losgi gwastraff. Felly, rwy'n awyddus i fod yn eglur—fe wrandewais i'n astud yn gynharach—a wnewch chi gadarnhau, efallai—wel, a oes modd cael datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd yn cadarnhau na fydd trydan yn cael ei gynhyrchu gan y llosgydd yn y Barri? Rwy'n awyddus i bwysleisio'r pwynt am yr asesiad effaith amgylcheddol, oherwydd dyna'r hyn a addawyd i'r trigolion, ac ni fyddai unrhyw beth llai na hynny'n ddigon da. Felly, rwy'n dymuno pwyso ar y Gweinidog o ran yr asesiad effaith amgylcheddol: ble mae hwnnw a phryd fydd e'n digwydd?

Felly, fe fyddai Neil McEvoy wedi clywed fy ateb i Andrew R.T. Davies yn gynharach y prynhawn yma. Dyna'r wybodaeth lawn sydd gennyf i ar flaenau fy mysedd y prynhawn yma, felly fe fyddwn i'n ei annog ef i ysgrifennu at y Gweinidog sy'n gyfrifol i ofyn am yr wybodaeth ddiweddaraf mewn ymateb i'r cwestiynau manylach hynny.

Diolch i'r Trefnydd.