10. Dadl Fer: Gwasanaethau bysiau yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:20 pm ar 27 Tachwedd 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Reckless Mark Reckless Conservative 6:20, 27 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Dywedodd un o fy etholwyr, Carol Gulliford o Dorfaen, wrth y South Wales Argus y byddai'n rhaid iddi ddibynnu ar bobl eraill os bydd gwasanaethau y mae'n eu defnyddio yn cael eu torri, a'i bod yn poeni na fydd yn gallu  mynd allan i weld pobl a... mynd i'r siopau. Ni fyddaf yn gallu gwneud unrhyw beth drosof fy hun.

Tynnodd yr un ddynes sylw at sut y mae gwasanaethau'n effeithio ar eraill:

Mae llawer o bobl y ffordd hon yn eu defnyddio i fynd i'r siopau neu i fynd i'r gwaith.

Mae fy merch yn dibynnu ar y bws i fynd â'i phlant i'r ysgol yn y boreau a'u casglu ar ddiwedd y dydd.

Mae ganddi blentyn tair oed felly nid yw cerdded yn opsiwn mewn gwirionedd.

I lawer, mae bysiau hefyd yn hanfodol o safbwynt ariannol, gan fod dewisiadau eraill fel tacsis yn gostus. Mae Darren Shirley, o'r Ymgyrch dros Drafnidiaeth Well yn tynnu sylw at faint o bobl eraill sy'n defnyddio'r rhwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus i gyrraedd swyddi, addysg a hyfforddiant, a phryderon y gallai hyn gael ei lesteirio os na chefnogir gwasanaethau bysiau. Ni ellir tanbrisio cymaint y mae'r gwasanaethau hyn yn ei olygu i bobl yn eu bywydau bob dydd.

Cyflwynais ddeiseb yn ddiweddar gan gymuned fusnes Ebwy Fawr i'r Pwyllgor Deisebau, ac rwy'n ddiolchgar eu bod wedi'i derbyn. Fe'i casglwyd gan Richard Taylor, sydd, gyda llaw, yn ymgeisydd Plaid Brexit dros Dorfaen—dros Flaenau Gwent, maddeuwch imi—gweithiai gyda Stephen Roberts, sy'n cadeirio cymuned fusnes Ebwy Fawr, ac mae ganddynt broblem benodol: effaith gostyngiad mewn gwasanaethau bysiau ar y masnachwyr.

Rwy'n credu bod amlder y gwasanaeth bysiau i ganol tref Glynebwy wedi haneru ac rwyf wedi siarad ag etholwyr sy'n sôn am yr effaith a gafodd ar eu bywydau cymdeithasol, o ran eu gallu i fynd allan, ond mae wedi cael effaith sylweddol iawn hefyd ar y gymuned fusnes yng Nglynebwy. Rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn gallu rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni ynglŷn â rhywfaint o'r hyn a ddywedodd eisoes mewn ymateb i fy nghyd-Aelod, David Rowlands, am yr hyn a oedd yn digwydd yng Nglynebwy a'r awydd i gynnal cynlluniau peilot yno o'r gwasanaeth bysiau seiliedig ar alw y siaradais amdano o'r blaen—gweithrediad hwnnw yng Nghasnewydd. Tybed a yw hwn yn wasanaeth a all ddenu defnyddwyr newydd i ddefnyddio bysiau a darparu gwasanaeth lle nad oedd un o'r blaen, neu a ydyw, yn llai cadarnhaol, yn rhywbeth sydd ond yn gosod plastr ar y briw mewn ardaloedd lle mae gwasanaethau bysiau'n cael eu torri, boed hynny oherwydd pwysau ariannol neu broblemau tagfeydd, a'i fod yn ddewis amgen yn eu lle, yn hytrach nag ychwanegiad atynt?

Cyn imi fynd i'r afael â'r Papur Gwyn a deddfwriaeth bosibl, hoffwn gyferbynnu'r hyn a ysgrifennodd Nigel Winter ataf yn gynnar y llynedd gyda pheth o'r dystiolaeth a welais ers hynny ar wasanaethau bysiau a'u cyflwr, oherwydd, ar gyfer data 2017-18, ceir arwyddion o sefydlogi yn y defnydd o fysiau. Cafwyd 99.9 miliwn o deithiau gan deithwyr, a 99.1 miliwn o gilometrau cerbyd. Felly, mae hynny'n awgrymu bod hyd cyfartalog taith mewn cilomedrau tua'r un faint â'r nifer gyfartalog o bobl sydd ar y bws. O edrych ar y data, ers 2014-15, gwelwn nifer gyffredinol y teithwyr yng Nghymru yn sefydlogi, ac mae hynny'n cymharu â gostyngiad serth yn 2008-09, ond gostyngiad a barhaodd yn llai serth wedyn, ond a oedd yn dal i fod yn sylweddol, hyd at 2014-15. Roedd nifer y teithwyr bws bron yn 130 miliwn, ac ers 2014-15, maent wedi bod yn hofran rhwng 99 miliwn a 100 miliwn.

Felly, tybed a all y Gweinidog ganfod unrhyw reswm pam y mae'r gostyngiad hwnnw wedi gwastatáu yn 2014-15. Efallai y bydd yn pwysleisio pethau gwych y mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn eu gwneud, yn enwedig gan ei bod yn gyfnod etholiad, ac nid wyf yn diystyru'r ffaith efallai fod rhai mentrau cadarnhaol wedi bod, ond tybed hefyd a allai roi ychydig mwy o ystyriaeth ddiduedd i hynny, oherwydd ni allwn wneud y penderfyniadau cywir ar gyfer gwella'r defnydd o fysiau yn y dyfodol heb ddeall pam y mae'r defnydd o fysiau wedi lleihau a pham ein bod wedi cael cyfnod heb fawr o newid.

Hoffwn nodi hefyd fy mod wedi cael peth data pellach, hyd at ddiwedd 2018 y tro hwn. Ar gyfer pedwerydd chwarter y llynedd, gwelsom gynnydd o 2.8 y cant yn nifer y teithwyr bysiau yng Nghymru, a dyna'r trydydd chwarter yn olynol i ni weld cynnydd. Ac yn gyson â'r cyfnod heb fawr o newid ers 2014-15, dim ond gostyngiad o 0.3 y cant a welsom yng Nghymru dros gyfnod o bum mlynedd, ac mae hynny'n cymharu â gostyngiad o 11 y cant yn yr Alban, gostyngiad o 7.4 y cant yn Llundain, gostyngiad o 6.9 y cant mewn ardaloedd metropolitanaidd yn Lloegr, a 5.2 y cant yn siroedd Lloegr. Felly, o ran tueddiad, bu rhywfaint o welliant ers 2014-15.