Part of the debate – Senedd Cymru am 4:58 pm ar 27 Tachwedd 2019.
Mae'n rhaid i mi ddweud, Mike Hedges, rwy'n credu eich bod wedi diberfeddu'r ddadl annibyniaeth ar gyllid i bob pwrpas.
Weinidog, yn fy nghyfraniad heddiw hoffwn drafod yr angen i gynyddu unrhyw symiau canlyniadol sy'n ddyledus i'r GIG i'r GIG yn hytrach na'u bod yn cael eu hamsugno gan y Llywodraeth. Un peth cyffredin o'ch meinciau chi, pan fydd unrhyw feirniadaethau'n cael eu mynegi ynghylch methiannau yn y GIG, yw pe bai gennych fwy o arian y gallech ddarparu'r gwasanaethau a addawyd ers tro. Gyda gwell cyllid, dywedwch y byddai rhestrau aros yn lleihau, byddai ambiwlansys yn gallu treulio mwy o amser yn trin cleifion a threulio llai o amser yn ciwio y tu allan i ysbytai yn aros i drosglwyddo cleifion, a byddai pawb a oedd am gael gwasanaeth deintydd GIG yn ei gael.
Roedd maniffesto Llafur yr wythnos diwethaf yn dangos yr hen athrawiaeth sosialaidd mai'r Llywodraeth sy'n gwybod orau, ond ar ôl 20 mlynedd, mae'n ymddangos ein bod yn dal i wynebu'r un hen ddadleuon ac yn methu symud Cymru ymlaen ar yr un cyflymdra â rhannau eraill o'r DU. A dylem gofio, ers datganoli, fod Llywodraeth dan arweiniad Llafur wedi bod mewn grym drwy'r amser ym Mae Caerdydd ac am gryn dipyn o amser yn San Steffan, felly byddem yn ffôl i feio'r gwahaniaethau ideolegol rhwng y ddwy Lywodraeth am dangyllido'r GIG. Y broblem go iawn yw sut y gallwn ddefnyddio unrhyw arian ychwanegol i wella'r GIG i gleifion yng Nghymru. Ac ar y pwynt hwn, hoffwn wneud y sylw fod angen i bawb ohonom dalu teyrnged i weithlu ymroddedig a gweithgar y GIG, ac mae fy nghyfraniad wedi'i gynllunio i'ch annog i wthio'r buddsoddiad ychwanegol tuag at feysydd y mae llawer o'r bobl hynny wedi'u nodi.
Gwyddom oll fod y GIG yng Nghymru wedi cofnodi diffyg o £97 miliwn y llynedd, gan ddangos yn glir nad yw'r system ariannu bresennol yn gweithio. Nid ydym yn mynd i'r afael yn ddigonol â meysydd galw newydd, fel gwasanaethau iechyd meddwl. Rhown bwysau ychwanegol ar ein staff sydd eisoes dan bwysau ac sy'n gweiddi am gynlluniau ariannu cynaliadwy, hirdymor ac aml-flwydd. Rydym yn croesawu'r £385 miliwn ychwanegol a addawyd i'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru, ond mae'r Llywodraeth hon yn mynd yn brin o amser. Nid oes gennych fawr o amser ar ôl i brofi y gallwch ei wario yn y meysydd cywir i wneud gwahaniaeth gwirioneddol i'r modd y caiff y GIG yng Nghymru ei ddarparu.
Os meddyliwn am y peth, pe baem ond yn defnyddio cyfran o'r £114 miliwn a wastraffwyd ar yr ymgynghoriad ar ffordd liniaru'r M4, gallem fod wedi cynnal llawer iawn o nyrsys. Yn fy etholaeth i, roedd yna fferm abwyd melys—mae'n un o'r achosion twyll mwyaf a gyflawnwyd yn hanes Cymru yn erbyn y Llywodraeth. Roedd bron yn £6 miliwn. Gallai hynny fod wedi hyfforddi dros 100 miliwn o nyrsys—mae'n ddrwg gennyf, 100 yn fwy o nyrsys, nid miliwn o nyrsys; peidiwch â thrydar hynny. Ni fyddai digon o le yn ein gwlad—byddai'n rhaid inni eu rhoi i gyd ar y mynyddoedd. [Chwerthin.] Gallai fod wedi helpu i leihau amseroedd aros am ambiwlansys, a fyddai wedi achub etholwr i mi a oedd yn 91 oed rhag gorfod aros ar lawr am saith awr am ambiwlans, ac etholwr arall 94 oed, yr wythnos diwethaf, a arhosodd am 12 awr. Dyna beth rydym ni'n ceisio ei wneud; dyna lle mae angen defnyddio'r arian.
Gadewch i ni fod yn onest, pe bai'r GIG yn cael ei reoli'n dda iawn, ni fyddem yn gweld pedwar o'r saith bwrdd iechyd yn gweithredu o dan ymyrraeth y Llywodraeth. Rhaid inni wneud yn siŵr bod yr arian yn cael ei wario yn y ffordd iawn. Credaf mai'r prif feysydd a allai wneud â'r gwelliant mwyaf yw hyfforddi a recriwtio gweithlu, cadw gweithlu, a gwell cymorth ar gyfer gofal sylfaenol er mwyn sicrhau bod nifer y cleifion sy'n defnyddio gofal eilaidd yn lleihau. Ac mae'n rhaid inni edrych hefyd ar wario'r arian ar wella ein gwasanaethau gofal cymdeithasol, cael mwy o bobl i mewn i ofal cymdeithasol, fel y gallwn gael pobl allan o'r ysbyty. Mae gennyf ddynes yn fy etholaeth sy'n eistedd yn yr ysbyty ar hyn o bryd oherwydd na allwn ddod o hyd i ofalwr am 45 munud yn y bore a 15 munud gyda'r nos. Dyna'r cyfan sydd ei angen arni. Ond yn lle hynny, mae hi'n mynd â gwely ysbyty—nid ei bai hi—gyda'r gost sydd ynghlwm wrth hynny.
Felly, yr hyn yr hoffwn ei drafod yw'r ffaith y byddech, gyda £109 miliwn er enghraifft, yn gallu llenwi cohort newydd o nyrsys wedi'u hyfforddi, a fyddai mewn gwirionedd yn rhoi 1,600 o nyrsys eraill inni. Dyna'r gyfradd swyddi gwag sydd gennym yng Nghymru ar hyn o bryd. Felly, am £109 miliwn, rhowch yr hyfforddiant ar waith, a'u hyfforddi am dair blynedd—bydd hynny'n mynd yn bell iawn tuag at leddfu peth o'r pwysau sydd arnom. Mae'r un problemau'n ymwneud â recriwtio meddygon teulu a meddygon. Dim ond 186 o leoedd hyfforddi sydd ar gael gennym. Meddygon ysbyty—yr un fath.
O ran cadw gweithlu, mae angen inni wneud mwy na dim ond siarad am gynnwys y gweithlu, rhoi gwaith iddynt, a deall y pwysau gwaith enfawr sydd arnynt. Dyna pam y mae'r gweithlu'n gadael yn lluoedd—ni allant ymdopi â'r straen oherwydd eu bod dan gymaint o bwysau. Gyda'r arian hwnnw, gallwch wneud llawer iawn i liniaru hynny. Gallwch roi rhaglenni cymorth a gwella'r GIG ar waith i gefnogi staff y GIG i'w cadw yn y GIG. Os gwelwch yn dda, Weinidog, nid wyf yn gofyn i chi am ddim byd arall heblaw gwario'r symiau canlyniadol hynny sy'n dod ac a ddaw gan Lywodraeth Geidwadol yn San Steffan ar gyfer y GIG yng Nghymru. Dyna'r lleiaf y mae'r staff yno yn ei haeddu, ac yn sicr dyna'r lleiaf y mae cleifion Cymru yn ei haeddu.