3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am nifer y bobl ag awtistiaeth sy'n astudio mewn addysg uwch yng Nghymru? OAQ54803

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna, Llywydd. Roedd 800 o fyfyrwyr addysg uwch yng Nghymru a gofnodwyd yn 2017-18 bod ganddynt nam cymdeithasol neu gyfathrebu hunanddatganedig, fel syndrom Asperger neu anhwylderau eraill ar y sbectrwm awtistig.

Prif Weinidog, efallai eich bod chi'n cofio'r achos anffodus y llynedd ym Mhrifysgol Abertawe, pryd yr honnwyd bod myfyriwr wedi ei gwahardd o'i chwrs prifysgol am resymau iechyd. Nawr, rwy'n falch iawn o weld bod Prifysgol Abertawe a Choleg Gŵyr Abertawe wedi cyfuno mewn prosiect blwyddyn o hyd i gynorthwyo myfyrwyr â chyflyrau sbectrwm awtistiaeth wrth iddyn nhw baratoi i symud o'r coleg i'r brifysgol. Rwy'n credu bod hwnnw'n newid pwysig dros ben oherwydd, yn ogystal â'r pryderon arferol a fydd gan unrhyw fyfyriwr ynghylch pa gwrs i gofrestru arno a ble i astudio, mae angen i fyfyrwyr awtistig ystyried ffactorau eraill fel arfer, fel yr amgylchedd, cyfleoedd cymdeithasol a chymorth anghenion addysgol arbennig unrhyw brifysgol benodol ac, yn wir, cwrs penodol mewn prifysgol.

Yn ôl y Gymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth, mae cynllunio addysg, iechyd a gofal yn allweddol, ac mae hyn yn cael ei wneud yn gynyddol mewn ysgolion a cholegau, rwy'n falch o ddweud. Ond nid yw'n cael ei ddwyn ymlaen i addysg uwch. A ydych chi'n cytuno â mi ei bod hi'n hen bryd i ni osod y safon yng Nghymru a mynnu bod gan ein prifysgolion y cynlluniau hyn, fel bod myfyrwyr sydd ag anhwylderau ar y sbectrwm awtistig yn cael eu cynorthwyo'n briodol?

Diolchaf i David Melding am y pwyntiau pwysig yna. Rwy'n cytuno'n llwyr ag ef ynghylch pwysigrwydd pontio a bod pobl ifanc sydd eisoes yn cael cymorth mewn un rhan o'r system—y bydd y cam nesaf y maen nhw'n ei wneud ar yr ysgol addysg, y gwaith a wnaed gyda nhw mewn un lle, yn cael ei drosi'n briodol i'r lle nesaf y maen nhw'n bwriadu mynd iddo, fel bod y newid hwnnw mor ddidrafferth ag y gall fod.

Cyhoeddodd Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru ei ddatganiad sefyllfa ar lesiant ac iechyd ym mis Mehefin eleni. Mae ganddo gyfres o gamau y mae'n eu cynnig o'r datganiad sefyllfa y bydd yn gweithio arnyn nhw, ynghyd ag UCM yng Nghymru—Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr—i wneud yn siŵr bod pobl ifanc ag awtistiaeth sy'n astudio mewn addysg uwch yn cael yr holl gymorth sydd ei angen arnynt.

Rwy'n cofio'r digwyddiad yn Abertawe y mae David Melding yn cyfeirio ato. O fewn y pythefnos diwethaf, cyfarfûm â menyw ifanc sy'n astudio ym Mhrifysgol Abertawe heddiw a oedd yn gadarnhaol iawn yn wir am y cymorth yr oedd hi'n ei gael i sicrhau bod ei chyflwr awtistig yn cael ei gydnabod a'i ddeall. Roedd hi'n cael rhywfaint o gymorth drwy'r lwfans cymorth i fyfyrwyr anabl sydd gennym ni yma yng Nghymru—mae 3,400 o fyfyrwyr o Gymru yn elwa ar y gronfa £8 miliwn honno. Ond rhan fach o'r hyn yr oedd hi'n teimlo yr oedd hi'n ei gael oedd yr arian. Y ddealltwriaeth yr oedd hi'n ei chael gan y brifysgol, gan ei thiwtoriaid ac eraill, yr oedd hi'n ei deimlo oedd yn ei chynorthwyo i wneud y gorau o'i gallu ac i gael popeth yr oedd hi ei eisiau allan o'i phrofiad addysg uwch. Byddai cynllunio gwell ar gyfer pontio, gan sicrhau bod y pethau y cyfeiriodd David Melding atyn nhw yn cael eu gwneud, o gymorth ym mhrofiad unrhyw berson ifanc.

Cyn y cwestiwn hwn heddiw, siaradais â nifer o bobl ag awtistiaeth. Roedden nhw'n dweud wrthyf i eu bod nhw'n aml yn cael eu denu at addysg uwch, ac mae rhai ohonyn nhw yn aml yn orgymwysedig gan eu bod nhw'n teimlo'n ddiogel o gael y cefndir academaidd hwnnw, a diogelwch mewn dysgu, yn hytrach na wynebu marchnad swyddi lle y gallen nhw, o bosibl, gael eu stigmateiddio, a'u bod nhw'n canfod nad yw prosesau ymgeisio am swyddi yn cyd-fynd â'u hanghenion.

Mae'r Swyddfa Ystadegau Gwladol wedi dweud yn ddiweddar bod gwahaniaeth o 12 y cant rhwng cyflogau pobl anabl a'u cymheiriaid nad ydynt yn anabl. Felly, gallwn siarad am addysg uwch a chael y bobl hynny ag awtistiaeth i mewn i'r system, sy'n iawn yn ei le, ond beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i'w cynorthwyo nhw pan fyddan nhw'n mynd allan i'r byd go iawn, pan eu bod eisiau cystadlu am swyddi ar sail deg mewn ffordd sy'n gyfartal iddyn nhw ac sy'n sy'n eu parchu hefyd?

Llywydd, rwy'n credu ei fod ychydig yn fwy na 'iawn yn ei le'. Rwy'n credu bod y sgyrsiau yr ydych chi'n adrodd amdanynt yn ddiddorol iawn gan eu bod nhw'n adlewyrchu'r hyn yr wyf innau wedi ei glywed gan bobl ifanc hefyd. Os oes gennych chi gyflwr sy'n gysylltiedig ag awtistiaeth, yna mae'r cyfnod yr ydych chi'n ei dreulio mewn addysg uwch yn werthfawr oherwydd y cymhwyster y gallech chi ei gael, ond mae hefyd yn rhan bwysig iawn o'ch synnwyr o allu arfogi eich hun i ymdopi â'r byd y tu hwnt i addysg. Felly, rwy'n cytuno'n llwyr â'r hyn y mae Bethan Jenkins wedi ei ddweud am yr angen i wneud yn siŵr bod y byd gwaith hefyd yn un sy'n deall anghenion pobl ag awtistiaeth, ac sydd â'r gallu i ymateb mewn ffordd sy'n caniatáu i'r bobl hynny wneud y cyfraniad y maen nhw eisiau ei wneud. Ac mae llawer iawn o waith yr ydym ni wedi ei wneud, dros nifer o flynyddoedd bellach, i ymdrin â phroblemau iechyd meddwl yn y gweithle, a chyda'r stigma y mae pobl yn ei wynebu. Ond mae cyfnod a dreulir mewn addysg uwch gan berson ifanc sydd ag awtistiaeth yn fuddsoddiad gwirioneddol, yn ei synnwyr ei hun o gymhwyster ond hefyd yn ei synnwyr ei hun o allu wynebu'r byd yn y ffordd y dywedodd Bethan Jenkins y mae pobl y mae hi wedi siarad â nhw yn ei ddweud, a gallu gwneud hynny mewn modd y maen nhw'n teimlo'n ffyddiog y byddan nhw'n gallu ymdopi ag ef.