3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ymdrechion i wella gwasanaethau bysiau yng Nghymru? OAQ54848

Diolchaf i'r Aelod am hynna, Llywydd. Unwaith eto eleni, er gwaethaf toriadau parhaus i'n cyllideb, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu £25 miliwn mewn grant cynnal gwasanaethau bysiau i gynorthwyo awdurdodau lleol i gynnal a gwella gwasanaethau bysiau ledled Cymru.

Cawsom y newyddion yr haf yma gan Stagecoach eu bod nhw'n bwriadu terfynu'r gwasanaeth rhif 25, sy'n rhedeg o Gaerffili i ysbyty'r Mynydd Bychan, heibio i amlosgfa Thornhill. Ar ôl gweithio gyda mwy na 300 o drigolion, a Wayne David, llwyddasom i berswadio Stagecoach i ailgyflwyno'r gwasanaeth bob awr, o fis Ionawr, fel treial am chwe mis. Roedd hyn o ganlyniad i bwysau gan drigolion a chan fy swyddfa innau. Rydym ni eisiau gweld y gwasanaeth hwnnw'n parhau am gyfnod amhenodol. Rydym ni hefyd wedi llwyddo i gael Stagecoach i ddarparu gwasanaeth i ysbyty'r Mynydd Bychan o etholaeth Caerffili. Ond cysylltwyd â mi hefyd gan drigolion yn Senghennydd, ym Medwas ac yn Nelson am wasanaethau sy'n cysylltu ar draws y cwm ac yn cysylltu â gorsafoedd rheilffordd. Felly, fy nghwestiwn i chi, Prif Weinidog, yw: beth yw eich cynlluniau tymor hwy yn y flwyddyn nesaf ar gyfer gwasanaethau bysiau a fydd yn gwella gwasanaeth cyhoeddus yn etholaeth Caerffili?

Diolchaf i Hefin David am hynna, a hoffwn ei longyfarch ar yr ymgyrch y helpodd ef i'w harwain yng Nghaerffili sydd wedi arwain at ailgyflwyno'r gwasanaeth bws 25, sy'n cysylltu Caerffili bob awr ag Ysbyty Athrofaol Cymru. Nid yw'n syndod clywed am ei effeithiolrwydd yn y fan honno, gan weithio gyda Wayne David. Gwelaf, Llywydd, yr wythnos hon bod asesiad annibynnol o faint y mae cynrychiolwyr cyhoeddus ar gael i'w cymunedau lleol ar draws y Deyrnas Unedig gyfan yn rhoi Wayne David ar frig y rhestr honno—yr Aelod Seneddol a ddarparodd y gwasanaeth sydd fwyaf ar gael a hygyrch i'w etholwyr. Chwe AS Llafur o Gymru yn yr 20 uchaf ar draws y Deyrnas Unedig—dim syndod yn hynny ychwaith. Ac nid yw'n syndod i mi bod yr Aelod yma, yn gweithio gyda Wayne David, wedi cael y llwyddiant y mae wedi ei gael. Gwn y bydd yn dymuno llongyfarch Stagecoach hefyd ar y dyfarniad diweddar o gyllid a gafodd ar gyfer 16 o fysiau trydan, a bydd y rheini i gyd wedi eu lleoli yn eu depo yng Nghaerffili.

Mae ein cynlluniau ar gyfer y dyfodol, Llywydd, yn cydnabod y newid i'r ffordd y bydd teithio ar fysiau yn cael ei drefnu yn y dyfodol. Rydym ni o'r farn y bydd teithio ar fysiau yn dod yn wasanaeth sy'n ymateb i'r galw mewn sawl rhan o Gymru. Mae Sir Benfro eisoes wedi cychwyn eu gwasanaeth arbrofol o fis Medi eleni. Byddwn ninnau yn cynnal ein cynllun arbrofol trafnidiaeth ymatebol trefol cyntaf ym Mlaenau Gwent, yn cychwyn yng nghanol 2020. Mae hynny i gyd yn cael ei ariannu o gronfa trafnidiaeth leol £24 miliwn Llywodraeth Cymru, a byddwn yn cyflwyno Bil bysiau i lawr y Cynulliad hwn yn ystod gweddill tymor y Cynulliad hwn. Bydd yn rhoi pwerau i awdurdodau lleol a Trafnidiaeth Cymru ymyrryd yn y ddarpariaeth o wasanaethau bysiau lleol, gan wrthdroi effeithiau negyddol dadreoleiddio'r Torïaid a chaniatáu i'n hawdurdodau cyhoeddus wneud yn siŵr bod y buddsoddiad cyhoeddus sylweddol iawn sy'n cael ei wneud mewn gwasanaethau bysiau yng Nghymru yn cael ei ddefnyddio i sicrhau bod y gwasanaethau bysiau hynny'n cael eu darparu er lles y cyhoedd.  

Prif Weinidog, bu'n rhaid i Gyngor Sir Powys leihau rhwydweithiau trafnidiaeth gyhoeddus yn sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf. Gyda'r straen parhaus ar ofal cymdeithasol a'r agenda lles, tybed a ydych chi'n cydnabod pwysigrwydd trafnidiaeth gyhoeddus, yn enwedig yn y Gymru wledig. A gaf i ofyn beth mae eich Llywodraeth yn ei wneud i gynorthwyo awdurdodau lleol i sicrhau bod gan yr holl bobl mewn cymunedau gwledig ledled y canolbarth fynediad at wasanaethau allweddol i ganiatáu iddyn nhw fyw bywydau bodlon?

Wel, Llywydd, rydym ni'n cydnabod, wrth gwrs, pwysigrwydd gwasanaethau bysiau mewn ardaloedd gwledig. Mae Cyngor Sir Powys wedi dewis lleihau'r cymorth y mae'n ei roi i wasanaethau bysiau o dan straen cyni cyllidol, sy'n golygu bod yn rhaid i'n hawdurdodau lleol wneud dewisiadau annymunol ym mhob rhan o Gymru, oherwydd os oes llai o arian oddi wrth ei Lywodraeth ef i fuddsoddi mewn gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, yna, wrth gwrs, mae'n rhaid i awdurdodau lleol wneud y penderfyniadau hynny yn y pen draw. [Torri ar draws.] Nid yw'n ateb gwael, gwasanaeth gwael y mae Cymru'n ei gael gan ei blaid ef a'i Lywodraeth ef, ac mae ei drigolion ym Mhowys yn canfod eu hunain yn dioddef o'i herwydd.

Efo arian mor brin ar gyfer gwella gwasanaethau bysiau, doedd yna ddim syndod bod yna siom fawr a beirniadaeth lem wedi bod pan ddaeth i'r amlwg bod y Gweinidog trafnidiaeth wedi ymyrryd yn bersonol i sicrhau arian ar gyfer y gwasanaeth bws yn ei etholaeth o. Dwi'n deall bellach fod y Gweinidog wedi cyfeirio ei hun at y Prif Weinidog i ymchwilio i'r cyhuddiad ei fod o wedi torri'r cod gweinidogol. Ydy'r Prif Weinidog yn gallu dweud wrthym ni ydy o wedi cwblhau yr ymchwiliad i hynny a beth ddaeth yn gasgliad o hynny? Os nad yw, pa bryd fydd y gwaith yn cael ei wneud, oherwydd mae pobl angen gwybod bod yna dryloywder llwyr yn y ffordd mae arian yn cael ei wario ar wasanaethau bysiau a bod yr arian yn cael ei wario mewn ffordd gwbl deg a chyfartal ym mhob rhan o Gymru?

Wel, mae'r Aelod yn iawn i ddweud y cyfeiriwyd hyn ataf o dan god y gweinidogion. Byddaf yn cwblhau fy ymchwiliadau yn y ffordd arferol a byddai'n well i'r Aelod aros i weld canlyniadau hynny.