Eitem 5 ar yr agenda y prynhawn yma yw Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2019 ac rwy'n galw ar y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd i gynnig y cynnig. Rebecca Evans.

Cynnig NDM7216 Rebecca Evans

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:

1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o Orchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2019 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 19 Tachwedd 2019.   

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch. Cynigiaf y cynnig i gymeradwyo Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2019. Mae'r Gorchymyn yn gosod y lluosydd at ddibenion ardrethu annomestig ar gyfer 2020-21. Yn 2011, nododd Llywodraeth Cymru ei bwriad i newid y mesur chwyddiant a ddefnyddir i gyfrifo'r lluosydd yng Nghymru o'r mynegai prisiau manwerthu i'r mynegai prisiau defnyddwyr o 1 Ebrill 2018.

Ar gyfer 2018-19 a 2019-20, cafodd hyn ei gyflawni drwy Orchmynion a gymeradwywyd gan y Cynulliad hwn. Mae'r Gorchymyn hwn yn gosod y lluosydd ar gyfer 2020-21 ar yr un sail. Er mwyn bod yn effeithiol, mae angen i'r Gorchymyn hwn gael ei gymeradwyo cyn y bleidlais ar adroddiadau cyllid Llywodraeth Leol—y setliad terfynol i llywodraeth leol a'r heddlu—ar gyfer 2020-21.

Bydd Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2019 yn pennu'r lluosydd ar gyfer 2020-21 gan ddefnyddio'r mynegai prisiau defnyddwyr yn hytrach na'r mynegai prisiau manwerthu. Bydd y Gorchymyn yn arwain at lai o gynnydd yn y biliau ardrethi 2020-21 sydd i'w talu gan fusnesau a pherchenogion eiddo annomestig eraill nag a fyddai'n digwydd pe bai'r ffigurau mynegai prisiau manwerthu yn cael eu defnyddio. Drwy ddefnyddio'r mynegai prisiau defnyddwyr, bydd busnesau a threthdalwyr eraill yng Nghymru yn elwa o £10 miliwn yn 2020-21. Mae hyn yn ychwanegol at y buddiannau sy'n deillio o'r newid mynegeio yn 2018-19 a 2019-20. Ein bwriad yw parhau â'r un dull gweithredu yn y blynyddoedd i ddod.

Mae Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru), a gyflwynwyd ar 18 Tachwedd, yn cynnwys darpariaethau i wneud y newid yn un parhaol. Rwy'n ddiolchgar i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am ystyried y Gorchymyn lluosydd.

Mae ardrethi annomestig wedi'u datganoli i raddau helaeth. Mae defnyddio'r mynegai prisiau defnyddwyr yn hytrach na'r mynegai prisiau manwerthu i gyfrifo'r terfynau lluosydd yn cyfyngu ar y cynnydd mewn biliau ardrethi, y byddai trethdalwyr yn ei wynebu fel arall. Bydd y newid hwn yn helpu busnesau a threthdalwyr eraill yng Nghymru gan gynnal ffrwd sefydlog o refeniw treth ar gyfer gwasanaethau lleol. Caiff y newid ei ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru ac ni fydd unrhyw effaith ar y cyllid a ddarperir ar gyfer gwasanaethau lleol. Gofynnaf felly i Aelodau gytuno i gymeradwyo'r Gorchymyn heddiw.

Diolch. Rwy'n galw ar Gadeirydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, Mick Antoniw.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae gennyf ddatganiad byr iawn i'w wneud, oherwydd fe wnaethom ni ystyried y Gorchymyn hwn yn ein cyfarfod ar 2 Rhagfyr 2019 a chyflwyno ein hadroddiad gerbron y Cynulliad ar 3 Rhagfyr 2019. Cododd ein hadroddiad ni un pwynt rhinweddau o dan Reol Sefydlog 21.3, a oedd yn nodi'r penderfyniad a wnaeth Llywodraeth Cymru i ddefnyddio'r ffigur is o ran y mynegai prisiau defnyddwyr yn rhan o'r broses o gyfrifo biliau ardrethu annomestig yn hytrach na ffigur uwch y mynegai prisiau manwerthu, sef yr un a ddefnyddir fel arfer. Mae hyn yn adlewyrchu ymagwedd Llywodraeth Cymru yn y drefn gyfatebol o 2018.

Mae ein hadroddiad hefyd yn nodi bod y Gorchymyn hwn wedi'i wneud o dan y weithdrefn gadarnhaol. Mae hyn yn golygu na fydd y Gorchymyn, er ei fod eisoes wedi'i wneud, yn effeithiol oni bai y caiff ei gymeradwyo gan y Cynulliad ac mae'n rhaid i'r gymeradwyaeth honno ddigwydd cyn i'r Cynulliad gymeradwyo'r adroddiad cyllid llywodraeth leol, a fydd yn digwydd yn y flwyddyn newydd. Diolch, Dirprwy Lywydd.

Er ein bod yn croesawu penderfyniad Llywodraeth Cymru i ddefnyddio'r mynegai pris defnyddwyr yn hytrach na'r mynegai prisiau manwerthu, bydd hyn yn dal yn arwain at gynnydd mewn ardrethi busnes i fusnesau sy'n ei chael hi'n anodd ledled Cymru. Mae defnyddio'r mynegai pris defnyddwyr yn dal i arwain at gynnydd o 1.7 y cant ar gyfer ardrethi busnes ledled Cymru, ac, ar adeg pan fo busnesau'n ei chael hi'n anodd a'n stryd fawr yn dirywio'n ddifrifol, y peth gwaethaf y gallwn ei wneud yw codi ardrethi busnes unwaith eto, hyd yn oed ychydig bach. Mae Deddf Cyllid Llywodraeth Leol 2012 yn caniatáu ar gyfer ffigur sy'n llai na'r mynegai prisiau manwerthu, felly pam wedyn defnyddio'r mynegai pris defnyddwyr pan allem ni fod wedi pennu cyfradd a fyddai wedi rhewi ardrethi busnes, a fyddai wedi ysgogi'r economi?

Croesawn y ffaith nad yw'r cynnydd mor uchel ag y gallasai fod. Fodd bynnag, mae ein stryd fawr a'n perchnogion busnes sy'n ei chael hi'n anodd ledled y wlad yn dal yn methu â fforddio'r cynnydd hwn mewn ardrethi busnes. Diolch yn fawr.

Diolch. A gaf i alw ar y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd i ymateb i'r ddadl?

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae'r lluosydd yn gydran allweddol o'r system NDR ac mae'n pennu lefel pob bil ardrethi annomestig ac felly'r cynnyrch cyffredinol a gynhyrchir gan y system, ac mae'n bwysig iawn cydnabod a myfyrio ar y ffaith bod ardrethi annomestig yn gyfranu'n sylweddol at ariannu gwasanaethau lleol yng Nghymru, felly dros £1 biliwn y flwyddyn. Felly, mae angen inni gofio, pan fyddwn yn meddwl am ddulliau amgen ar gyfer ardrethi busnes, pe baem yn awgrymu y dylid cael toriadau mewn ardrethi busnes, yna mae angen i ni hefyd awgrymu ble gellid torri'n ôl. Yn ein hysgolion tybed? Ein llyfrgelloedd? Ym maes gofal cymdeithasol? Mae'r rhain yn gwestiynau dilys y mae angen eu hateb. Ond, wrth gyfrifo'r cynnydd gan ddefnyddio CPI yn hytrach na'r RPI, rydym yn sicrhau y bydd trethdalwyr yn cael bil llai nag y byddent wedi'i gael fel arall, ac, wrth gwrs, mae Llywodraeth Cymru yn dal i ymrwymo i ryddhau ardrethi busnes, felly, eleni, er enghraifft, mae gennym ni fuddsoddiad o £230 miliwn mewn busnesau lleol i sicrhau, mewn gwirionedd, nad yw hanner y busnesau yng Nghymru yn talu ardrethi o gwbl. Felly, mae Llywodraeth Cymru yn effro iawn i'r pwysau sy'n wynebu busnesau, ond mae gennym ni raglen sylweddol o gynlluniau rhyddhad, sydd yno i helpu busnesau.

Diolch. Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.