6. Pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i adeiladu ar lwyddiannau'r gronfa tai arloesol? OAQ54838

Eleni, mae gormod o bobl wedi manteisio ar y rhaglen, ac mae hynny'n dangos gwir awydd ymhlith sector tai Cymru i adeiladu cartrefi mewn ffyrdd newydd a chreadigol. Felly, rwyf wedi darparu £20 miliwn i gefnogi busnesau bach a chanolig Cymru i gynhyrchu mwy o gartrefi yn arloesol, ac rydym yn ystyried cyllid pellach ar gyfer y rhaglen.

Ychydig wythnosau yn ôl, ymwelais ag Ebwy Court yn Nhrelái, fel rhan o ymchwiliad pwyllgor i dlodi tanwydd. Ac roedd y cartrefi un a dwy ystafell wely a oedd ar fin cael eu meddiannu gan y preswylwyr newydd yn enghraifft anhygoel o'r hyn y gellir ei wneud gyda chartrefi fframiau pren, wedi'u saernïo yn bennaf mewn ffatri. Cwblhawyd y prosiect hwn ddeufis cyn y dyddiad a ragwelwyd, a bydd y tai di-garbon, sy'n cael eu pweru drwy ynni ffotofoltäig a thyllau turio pympiau gwres o'r ddaear, yn darparu cartrefi fforddiadwy iawn i bobl. Roedd llawer o nodweddion cyffrous eraill hefyd, gan gynnwys y sied feiciau, a'r opsiwn i dyfu eu llysiau eu hunain.

Ond o ystyried llwyddiant y prosiectau hyn a pha mor boblogaidd y byddant, roeddwn yn awyddus i wybod pa lwyddiant, os o gwbl, a gawsoch yn perswadio'r chwe chwmni adeiladu tai mawr i roi'r gorau i adeiladu'r pethau dyddiedig, ugeinfed ganrif y maent yn parhau i'w hadeiladu, ac yn lle hynny, adeiladu'r cartrefi di-garbon hyn a fydd gymaint yn fwy addas i'r holl breswylwyr?

Ie, rwy'n cytuno'n llwyr. Mae'n eithaf posibl i adeiladwyr tai preifat adeiladu cartrefi sydd bron yn ddi-garbon. Agorwyd blwyddyn 2 ein rhaglen tai arloesol i gwmnïau preifat fel y gallent ddangos eu bod yn gallu gwneud hynny, ac maent wedi dangos, yn wir, y gallant wneud hynny, ac mae gennym nifer fawr o dai ledled Cymru, gyda chefnogaeth y rhaglen tai arloesol, sy'n dangos gwahanol ffyrdd o fod yn ddi-garbon. Mae gennym hefyd arddangoswyr ar gyfer adeiladu tai modiwlar, adeiladu tai yn gynaliadwy, defnyddio pren o Gymru, cadwyni cyflenwi Cymreig, dim carbon yn y gadwyn gyflenwi ac wrth ddymchwel y tai yn y pen draw—felly, tŷ sy'n ddi-garbon drwy gydol ei oes.

Byddwch wedi fy nghlywed yn sôn sawl gwaith am fy mhryderon ynghylch safon y cartrefi sy'n cael eu hadeiladu gan rai o'r cwmnïau adeiladu cartrefi preifat mawr, ac yn wir, mae gan lawer ohonynt gwsmeriaid sy'n bryderus iawn ac yn siarad yn uchel â hwy am hynny. Erbyn diwedd y flwyddyn nesaf gobeithio, byddwn wedi diwygio gofynion Rhan L ar gyfer adeiladwyr tai yng Nghymru. Mae tai cymdeithasol yn arwain yn hynny o beth ac yn gosod y safon, ond rwy'n gweithio'n galed i sicrhau ein bod yn cysoni safonau gan y credaf mai hynny sydd wir yn newid pethau. Felly, os gallwn basio rheoliadau drwy'r Senedd hon sy'n golygu ein bod yn gosod yr un safon ar gyfer pob math o ddeiliadaeth ar gyfer adeiladau newydd yng Nghymru, byddwn wedi gwneud cryn dipyn o gynnydd tuag at sicrhau bod ein rhaglen adeiladu tai ar gyfer y dyfodol yn ddi-garbon.

Rwy'n cytuno â'r pwyntiau a wnaed gan Jenny Rathbone. Ym maes cartrefi di-garbon, rwy'n credu y gall Cymru arwain yn y maes hwn os dymunwn. Weinidog, mae'r gronfa tai arloesol wedi galluogi Cymdeithas Tai Sir Fynwy i barhau i wneud eu gwaith rhagorol, yn datblygu dau safle tai arloesol yng Nghas-gwent, gan weithio mewn partneriaeth ag Ysgol Pensaernïaeth Cymru, a daw hyn ar ôl prosiect blaenorol yn fy etholaeth yn y Fenni.

Bydd datblygiad diweddaraf Cymdeithas Tai Sir Fynwy yn darparu ffordd hyblyg, gynaliadwy o fyw i bobl sy'n symud i gartrefi llai o faint a deiliaid tro cyntaf. Mae gan y gymdeithas dai hon y soniais amdani hanes o ddarparu tai arloesol cynaliadwy. Lle mae arferion da gan y gymdeithas dai hon yn digwydd mewn un rhan o Gymru, sut rydych yn sicrhau bod yr arferion da hynny'n cael eu harneisio? A chan mai canlyniad y gronfa rydych yn ei darparu ar gyfer cymdeithasau tai a chynghorau ledled Cymru yw'r arferion da hynny, sut rydych yn eu lledaenu ledled Cymru i sicrhau bod pobl o bob rhan o Gymru yn gallu elwa ohonynt?

Oes, mae sawl prosiect da. Ymwelais â'r prosiect cam-i-lawr yn ddiweddar iawn, a siaradais â gŵr a oedd yn byw yno ac a oedd yn hynod frwd ynglŷn â holl fanteision symud i dŷ llawer mwy cynaliadwy, gan gynnwys y gymuned o'i gwmpas. Felly, mae'n bwysig cofio mai cartrefi pobl yw'r rhain. Nid yw'n ymwneud ag adeiladwaith yr adeilad yn unig; mae'n ymwneud â'r gymuned o'u cwmpas hefyd. Felly, rwy'n cytuno ei fod yn brosiect diddorol a da iawn. Mae cofio'r sgyrsiau a gawsom yno'n gwneud i mi wenu.

Yr hyn rydym yn ei wneud, o ganlyniad i'r adolygiad o dai fforddiadwy, yw edrych ar y ffordd rydym yn defnyddio grantiau tai cymdeithasol yng Nghymru i hybu canlyniadau amrywiol, ac mae tai sydd bron yn ddi-garbon ac sy'n gynaliadwy yn hirdymor yn un ohonynt, a'r hyn y gallwn ei wneud i ddefnyddio ein dulliau i gynorthwyo cymdeithasau tai i adeiladu'r mathau o dai rydym am eu cael ar gyfer y dyfodol. Holl bwynt y rhaglen tai arloesol yw dadrisgio rhai o'r modelau mwy arloesol i weld a ydynt yn gweithio, ac os ydynt yn gweithio, eu rhoi ar waith ar raddfa fwy.

Felly, yn y gyfran nesaf hon o dai arloesol, rydym yn edrych i weld a allwn roi rhai o'r llwyddiannau ar waith ar raddfa fwy. Felly, mae'r rhaglenni y sonioch amdanynt yn ymwneud â gwaith adeiladu cymharol fach. Yr hyn rydym am ei weld nawr yw p'un a allwn wneud hynny ar safle o 175 o dai neu beth bynnag. Felly, y cam nesaf yw gwneud hynny ar raddfa ychydig yn fwy a gweld a allwn wneud hynny ar raddfa fwy yn gyffredinol, a bydd mwy nag un model ar gyfer hynny. Mae sawl un ohonynt wedi gweithio'n dda iawn. Felly, dyna ran nesaf ein rhaglen.