7. Pa gamau y mae'r Gweinidog yn eu cymryd i alluogi gweithwyr awdurdodau lleol a deiliaid swyddi i sefyll mewn etholiad ar gyfer yr awdurdod hwnnw? OAQ54830

Y mis diwethaf, cyflwynais y Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru). Mae'r Bil hwn yn cynnwys darpariaethau i ddiddymu'r gwaharddiad sy'n atal y rhan fwyaf o weithwyr awdurdodau lleol rhag sefyll i gael eu hethol yn yr awdurdod y cânt eu cyflogi ynddo.

Diolch. Ym mis Mawrth, nododd y Gweinidog Hannah Blythyn AC yr anghysondeb nad yw pobl sy'n gweithio mewn llywodraeth leol yn gallu sefyll i gael eu hethol ar gyfer yr un awdurdod, ac y byddai hyn yn cael sylw yn y Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru). Nawr, yn ôl adran 24, mae unigolyn sydd mewn swydd neu gyflogaeth berthnasol wedi'u gwahardd rhag bod yn aelod o awdurdod lleol yng Nghymru, ond byddai modd iddynt gael eu hethol yn aelod wedyn. Ond ar hyn o bryd, er enghraifft, mae disgwyl i weithwyr awdurdodau lleol ymddiswyddo o'u swyddi ar unwaith er mwyn dechrau yn y swydd honno, ac mae hynny, heb os, yn atal athrawon, cogyddion ysgol a llawer o bobl eraill rhag gwneud hynny.

Nawr, mae sefyllfa'n bodoli ar hyn o bryd lle na allwch sefyll fel aelod etholedig os ydych yn darparu gwasanaeth i awdurdod lleol, fel hyfforddwr ffitrwydd neu hyfforddwr nofio, ac yn derbyn tâl gan yr awdurdod lleol hwnnw. Felly, pa ystyriaeth a roddwch i ddiwygio'r Bil fel y gallwn ddenu aelodau etholedig mwy amrywiol i'n hawdurdodau lleol?

Mae'r Bil yn gwneud dau beth. Mae'n cael gwared ar y cyfyngiad i grŵp cyfan o weithwyr awdurdodau lleol nad oes ganddynt unrhyw ran yn y broses wleidyddol—felly, gweithwyr ysgol ac ati. Mae'n cadw cap cyflog ar gyfer y rhai a gyflogir yng nghanol yr awdurdod lleol ac yn amlwg ar gyfer y rheini sy'n ymwneud â'r broses wleidyddol ar bwyllgorau cynghori a deiliaid swyddi statudol, ac ati. Ond i'r rheini sydd wedi'u gwahardd, mae'n caniatáu iddynt sefyll etholiad, heblaw ar gyfer swyddi o dan gyfyngiadau gwleidyddol, er mwyn bod yn glir—felly, sawl grŵp o bobl—ac mae'n rhaid i chi ymddiswyddo o'ch swydd flaenorol wrth gychwyn yn y swydd. Felly, gallwch gael eich ethol, gallwch ystyried eich sefyllfa ac yna gallwch ymddiswyddo. Mewn gwirionedd, mae'r Bil yn dweud bod eich ymddiswyddiad yn dod i rym ar unwaith, felly nid oes gennych unrhyw broblemau gyda chyfnodau rhybudd ac ati. Felly, golyga y gallwch gael eich ethol, ac yna, wrth ddechrau yn eich swydd etholedig, rhaid eich bod wedi ymddiswyddo. Felly, mae'n rhyddhau pobl i allu sefyll i gael eu hethol pan fyddant wedi'u cyflogi, gan y cytunaf yn llwyr â chi mai'r rheini sy'n darparu gwasanaethau awdurdodau lleol yw llawer o'r bobl sydd â'r diddordeb mwyaf yn y gwasanaethau hynny, ac mae'r cyfyngiad hwn wedi bod yn rhy gaeth o ran sicrhau amrywiaeth mewn llywodraeth leol.