2. Cwestiynau i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru ar 11 Rhagfyr 2019.
8. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda Chyngor Sir Caerfyrddin ynghylch rhoi hwb i adeiladu tai cyngor yn y sir? OAQ54833
Rydym yn siarad â phob un o’r 11 cyngor sydd â chyfrif refeniw tai, gan gynnwys sir Gaerfyrddin, am y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt i roi hwb i'r gwaith o adeiladu tai cyngor lleol ar raddfa fawr ac yn gyflym. Cyfarfodydd un i un yw'r rhain i helpu i ddarparu cefnogaeth bwrpasol i bob awdurdod unigol, ac mae'r trafodaethau gyda sir Gaerfyrddin wedi bod yn gadarnhaol iawn.
Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Gweinidog am ei hateb, ac rwy'n siŵr y bydd yn ymuno â mi i longyfarch sir Gaerfyrddin, gyda'u cynlluniau uchelgeisiol i adeiladu 900 o dai cyngor dros y 10 mlynedd nesaf, a fydd yn golygu eu bod bron â chyrraedd y targed, a gwn y bydd trafodaethau'r Gweinidog â hwy yn eu cynorthwyo i gynnwys y 100 tŷ ychwanegol o bosibl. Ond ar hyn o bryd, maent hefyd yn sicrhau bod dros 180 eiddo gwag hirdymor yn cael eu defnyddio unwaith eto, sy'n ffordd arall y gallwn weithio i ddarparu tai fforddiadwy. A all y Gweinidog ddweud wrthym a fydd Llywodraeth Cymru yn gallu ymrwymo mwy o arian i gyflymu'r rhaglen i allu defnyddio mwy o gartrefi gwag hirdymor unwaith eto ar gyfer pobl leol?
Rwy’n derbyn yn llwyr y bydd y Gweinidog, heb os, yn dweud wrthyf na all ymrwymo i unrhyw beth hyd nes y bydd yn gwybod beth yw ei chyllideb, ond tybed a all ymrwymo mewn egwyddor i fuddsoddi yn yr hyn a all fod yn ffordd effeithiol iawn o ddarparu tai fforddiadwy yn enwedig i gymunedau bach, lle nad ydych am gael mwy o adeiladau mawr efallai, ond mae gennych eiddo gwag.
Mewn egwyddor, yn sicr. Rydym wedi bod yn gweithio gyda sir Gaerfyrddin a nifer o awdurdodau eraill i wneud yn union hynny. Felly, mae ystod o gynlluniau ar waith: caffael eiddo newydd—felly, cyhyd â'u bod wedi'u hadeiladu i'r safonau cywir, gall yr awdurdod eu caffael. Rwyf am dalu teyrnged i Llinos yn Ynys Môn, mewn gwirionedd, sef yr un a roddodd y syniad yn fy mhen beth amser yn ôl bellach, gan iddi sôn am brynu eiddo ym Miwmares, rwy'n credu, lle mae prinder mawr o dai cymdeithasol. Daeth un ar y farchnad, ac roeddent yn gwybod bod ganddynt bobl a oedd yn chwilio am dŷ cymdeithasol yno, ac fe'i prynasant. Felly, mae'n dangos bod modd gwneud hyn gydag arweinydd cyngor arloesol, a hoffwn dalu teyrnged iddi am roi'r syniad hwnnw yn fy mhen yn y lle cyntaf.
Felly, rydym yn awyddus iawn i awdurdodau lleol ystyried pob ffordd o wneud hynny—felly, prynu eiddo presennol, prynu adeiladau newydd, sicrhau bod eiddo gwag yn cyrraedd y safon a'u defnyddio unwaith eto. Mae gennym ddau gynllun ar gyfer hynny, un gyda fy nghyd-Weinidog Lee Waters—nid yw yn y Siambr ar hyn o bryd—lle rydym yn rhoi cymysgedd o fenthyciad a grant i bobl sydd â thai is na'r safon na ellir byw ynddynt ar hyn o bryd—efallai eu bod wedi'u hetifeddu neu beth bynnag—i sicrhau ei fod yn cyrraedd y safon. Ceir rheolau ynghylch pa mor hir y mae'n rhaid i chi fyw ynddo. Rydym hefyd yn eu hannog i roi'r tai hynny i'r awdurdod lleol i'w gosod ar rent cymdeithasol am bum mlynedd. Amlinellais y cynllun hwnnw yn ddiweddar yn y Siambr. A'r hyn rwyf am ei ddweud yw bod unrhyw syniadau eraill—felly, unrhyw syniadau eraill i wella'r stoc tai cymdeithasol, rydym yn fwy na pharod i edrych arnynt ac rwy'n mawr obeithio y byddwn yn gallu eu cefnogi gydag arian ac arbenigedd, gorchmynion prynu gorfodol a phopeth arall.
Fel Helen Mary, rwy'n croesawu'r ymgyrch i adeiladu mwy o gartrefi fforddiadwy yn sir Gaerfyrddin, ond roeddwn yn awyddus i drafod mater dosbarthu gyda chi. Oherwydd edrychais ar y map o ble maent wedi adeiladu cartrefi yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf a ble maent yn bwriadu adeiladu llawer o'r cartrefi hyn, a tybed a allech roi amlinelliad i ni o ba ganllawiau rydych yn eu rhoi i gynghorau sir er mwyn sicrhau bod gennym gymunedau digon cymysg yn y pen draw, gan fod gennym lawer o drefi a phentrefi llai sy'n cynnwys cryn dipyn o gartrefi newydd, ond nifer anghymesur o isel o gartrefi awdurdodau lleol neu gartrefi fforddiadwy sy'n cael eu hadeiladu. Ac felly, yn y pen draw, mae gennych gymuned anghytbwys lle mae llawer o bobl yn dod i mewn iddi heb fod ganddi'r gymysgedd go iawn honno o bobl sydd eu hangen arnoch i sicrhau cymunedau cynaliadwy ar gyfer y dyfodol.
Mae 'Polisi Cynllunio Cymru' wedi newid—yr adeg hon y llynedd, mewn gwirionedd—i roi pwyslais ar greu lleoedd, ac mae adeiladu cymunedau cymysg yn rhan fawr o greu lleoedd—felly, cymuned gymysg gyda llwyth o ddeiliadaethau cymysg. Rydym am annog pobl leol i aros yn eu cymunedau lleol—rydym yn awyddus iawn i archwilio gwahanol ffyrdd o sicrhau bod trefniadau deiliadaeth gymysg ar waith: rhannu ecwiti, rhentu i brynu, modelau cydweithredol ac ati. Felly, rydym yn fwy na pharod i weithio gydag awdurdodau lleol i gyflwyno ystod eang o'r pethau hynny.
A hefyd—rwy'n ceisio peidio â gwneud hyn yn wleidyddol, ond rwyf am ddweud ein bod wedi cael tipyn o ergyd, oherwydd, ym mis Hydref, cynyddodd Trysorlys y DU gyfradd sylfaenol y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus o 1.8 y cant i 2.8 y cant, ac mae hynny'n ei gwneud yn llawer anos i'r awdurdodau fenthyca ac i wasanaethu'r benthyciadau roeddem wedi'u cynllunio ar eu cyfer. Felly, os oes gennych unrhyw ddylanwad o gwbl, os gallech sicrhau eu bod yn adolygu hynny, gan fod hynny wedi dod yn annisgwyl ac wedi cael effaith wirioneddol ar allu rhai o'n cynghorau i gynllunio eu rhaglen adeiladu ar gyfer y dyfodol. Felly, nid wyf yn croesawu hynny o gwbl. Ond fel y dywedais wrth Helen Mary yn awr, rydym yn cefnogi pob un o'r 11 cyngor yng Nghymru sydd â stoc dai wrth gefn i ddatblygu cartrefi cymdeithasol newydd ar raddfa fawr ac yn gyflym yn y lle iawn—y cartref iawn yn y lle iawn ar gyfer y bobl iawn ar yr adeg iawn.
Ac yn olaf, cwestiwn 9—Darren Millar.