Part of the debate – Senedd Cymru am 2:51 pm ar 4 Chwefror 2020.
Dau ddatganiad, os caf i. Yn gyntaf, a gaf i gymeradwyo'r alwad gan Leanne Wood ynghylch plant a phobl ifanc awtistig? Cyfeiriodd hi at y sefyllfa yn y Rhondda. Gallaf i gadarnhau, er gwaethaf y gwasanaeth awtistiaeth integredig, fod y sefyllfa yn y gogledd yn aros yr un fath ag yn y Rhondda. Cysylltir â mi, neu cysylltir â fy swyddfa, yn ddyddiol. Mae gwaharddiadau ysgol a hunan-waharddiadau yn dal i ddigwydd. Cysylltodd clinigwr â mi bythefnos yn ôl o un o'r gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed yn y gogledd. Roedd yn pryderu'n fawr am nifer yr achosion a oedd yn eu hwynebu, gyda gwaharddiadau o goleg, coleg addysg bellach, yn eu hardal, methiannau diogelu, yn enwedig yn ymwneud â phlant a phobl ifanc a oedd wedi dioddef camdriniaeth rywiol ac ymosodiad, ac, yn fwy na dim, yr elusennau sy'n darparu'r cymorth allweddol i bobl awtistig a'u teuluoedd nad ydyn nhw'n cael unrhyw gymorth statudol o gwbl. Ym mhob achos unigol, mae'r bobl awtistig yn cael eu trin fel y broblem gan swyddogion y sector cyhoeddus ar lefelau uwch, sydd wedi methu â sefydlu eu hanghenion cyfathrebu a phrosesu synhwyraidd, ac sy'n parhau i'w hymladd yn hytrach na chydnabod mai nhw oedd achos y rhwystrau yr oeddent yn eu hwynebu a nhw yw'r ateb i'w dileu. Yn anffodus, mae hyn yn dal i fod yn broblem yn y gogledd a'r de.
Yn ail, ac yn olaf, heddiw yw Diwrnod Canser y Byd. Mae cynllun cyflawni canser cyfredol Llywodraeth Cymru yn dod i ben. Galwaf am ddatganiad ar gynnydd y cynllun cyflawni nesaf ar gyfer canser i wella gwasanaethau a chanlyniadau canser. Diolch i waith ymchwil, mae dau o bob pedwar person yng Nghymru yn goroesi eu canser am 10 mlynedd neu fwy, ond mae gennym dipyn o ffordd i fynd o hyd. Uchelgais Cancer Research UK yw cyflymu'r cynnydd a gweld tri o bob pedwar yn goroesi'r clefyd erbyn 2034. Fel y dywedodd etholwyr wrthyf, rydym mor agos at gamau breision ymlaen o ran gwella ac atal canser. Fodd bynnag, bydd angen yr hwb olaf hwn arnom ni yn ystod y blynyddoedd nesaf er mwyn cyrraedd yno. Fel y dywedodd Cancer Research UK wrth yr Aelodau yn eu digwyddiad i fyny'r grisiau yn gynharach, maen nhw'n galw am ymrwymiad i fynd i'r afael â'r bylchau yn y gweithlu diagnostig er mwyn caniatáu mwy o brofion a gwell canlyniadau i gleifion yng Nghymru, ac maen nhw'n galw am sicrwydd bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i strategaeth ganser newydd ac uchelgeisiol yng Nghymru.