Diolch i chi, Dirprwy Lywydd, a diolch am y cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Siambr am waith y Grŵp Rhyng-Weinidogol ar Dalu am Ofal Cymdeithasol.

Mae pryder cyffredinol ynghylch ansawdd a chynaliadwyedd gofal cymdeithasol yma yng Nghymru a thrwy'r Deyrnas Unedig yn fwy eang hefyd. Os ydym ni'n bwriadu cael trafodaeth ystyrlon am ddyfodol gofal cymdeithasol, yna fe fydd yn rhaid inni roi ystyriaeth ddifrifol i ansawdd a chyrhaeddiad gofal cymdeithasol, ynghyd â'r cyllid sydd ei angen arno, a sut y byddwn yn mynd ati i'w godi. Mae gofal cymdeithasol yn achosi pwysau sylweddol ar y gyllideb i lywodraeth leol. Er gwaethaf degawd o galedi gwirioneddol, mae cyllidebau wedi parhau i godi tua 5.5 y cant yn flynyddol yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Ar draws pob ardal yng Nghymru, gyda phob arweinyddiaeth wleidyddol wahanol, mae llywodraeth leol yn cydnabod maint yr her.

Mae'r Llywodraeth hon wedi blaenoriaethu gofal cymdeithasol drwy ei gwneud hi'n un o'r chwe blaenoriaeth yn ein strategaeth genedlaethol ni, 'Ffyniant i Bawb'. Rydym wedi cyflawni'r ymrwymiad yn ein maniffesto i godi'r terfyn cyfalaf ar gyfer gofal preswyl i £50,000. Yng Nghymru, rydym yn cynnig y lwfans mwyaf hael yn y DU o ran y cynilion a'r cyfalaf arall y gall unigolion eu cadw heb eu defnyddio i ariannu'r gofal a gânt. Ond credwn fod angen inni fynd ymhellach. A dyna mae'r Grŵp Rhyng-Weinidogol wedi bod yn ei ystyried.

Mae pwysau gwirioneddol iawn ar ofal cymdeithasol ar hyn o bryd. Rydym wedi ystyried cynigion Athro Holtham ar gyfer ardoll gofal cymdeithasol a luniwyd i fodloni anghenion demograffeg sy'n heneiddio. Er hynny, mae pwysau'n bodoli ar draws grwpiau demograffig eraill, gan gynnwys oedolion o oedran gweithio a phobl hŷn. Mae ymchwil ddiweddar LE Wales a gomisiynwyd gan y grŵp rhyng-weinidogol yn tynnu sylw at ansicrwydd wrth ragamcanu anghenion gwariant i'r dyfodol ar gyfer gofal cymdeithasol.

Gan ddefnyddio pum senario eglurhaol, mae LE Wales yn amcangyfrif y gallai'r angen am arian ychwanegol dros y tair blynedd nesaf amrywio o £35 miliwn y flwyddyn ar gyfer 2020 i 2023 hyd at £327 miliwn ychwanegol y flwyddyn erbyn diwedd yr un cyfnod. Ac amcangyfrifir y bydd angen y symiau hyn er mwyn cynnal, nid ymestyn, y ddarpariaeth gyfredol.

Fel y dywedais i, rydym yn dymuno mynd ymhellach. Ein huchelgais ni ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol yng Nghymru yw cyd-fynd ag anghenion a disgwyliadau pobl. Mae'n anorfod y bydd hyn yn gofyn am adnoddau a buddsoddiad ychwanegol.