Eitem 4 ar yr agenda y prynhawn yma yw datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: yr wybodaeth ddiweddaraf am waith y Grŵp Rhyng-Weinidogol ar Dalu am Ofal Cymdeithasol. Rwy'n galw ar y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol—Vaughan Gething.

Diolch i chi, Dirprwy Lywydd, a diolch am y cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Siambr am waith y Grŵp Rhyng-Weinidogol ar Dalu am Ofal Cymdeithasol.

Mae pryder cyffredinol ynghylch ansawdd a chynaliadwyedd gofal cymdeithasol yma yng Nghymru a thrwy'r Deyrnas Unedig yn fwy eang hefyd. Os ydym ni'n bwriadu cael trafodaeth ystyrlon am ddyfodol gofal cymdeithasol, yna fe fydd yn rhaid inni roi ystyriaeth ddifrifol i ansawdd a chyrhaeddiad gofal cymdeithasol, ynghyd â'r cyllid sydd ei angen arno, a sut y byddwn yn mynd ati i'w godi. Mae gofal cymdeithasol yn achosi pwysau sylweddol ar y gyllideb i lywodraeth leol. Er gwaethaf degawd o galedi gwirioneddol, mae cyllidebau wedi parhau i godi tua 5.5 y cant yn flynyddol yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Ar draws pob ardal yng Nghymru, gyda phob arweinyddiaeth wleidyddol wahanol, mae llywodraeth leol yn cydnabod maint yr her.

Mae'r Llywodraeth hon wedi blaenoriaethu gofal cymdeithasol drwy ei gwneud hi'n un o'r chwe blaenoriaeth yn ein strategaeth genedlaethol ni, 'Ffyniant i Bawb'. Rydym wedi cyflawni'r ymrwymiad yn ein maniffesto i godi'r terfyn cyfalaf ar gyfer gofal preswyl i £50,000. Yng Nghymru, rydym yn cynnig y lwfans mwyaf hael yn y DU o ran y cynilion a'r cyfalaf arall y gall unigolion eu cadw heb eu defnyddio i ariannu'r gofal a gânt. Ond credwn fod angen inni fynd ymhellach. A dyna mae'r Grŵp Rhyng-Weinidogol wedi bod yn ei ystyried.

Mae pwysau gwirioneddol iawn ar ofal cymdeithasol ar hyn o bryd. Rydym wedi ystyried cynigion Athro Holtham ar gyfer ardoll gofal cymdeithasol a luniwyd i fodloni anghenion demograffeg sy'n heneiddio. Er hynny, mae pwysau'n bodoli ar draws grwpiau demograffig eraill, gan gynnwys oedolion o oedran gweithio a phobl hŷn. Mae ymchwil ddiweddar LE Wales a gomisiynwyd gan y grŵp rhyng-weinidogol yn tynnu sylw at ansicrwydd wrth ragamcanu anghenion gwariant i'r dyfodol ar gyfer gofal cymdeithasol.

Gan ddefnyddio pum senario eglurhaol, mae LE Wales yn amcangyfrif y gallai'r angen am arian ychwanegol dros y tair blynedd nesaf amrywio o £35 miliwn y flwyddyn ar gyfer 2020 i 2023 hyd at £327 miliwn ychwanegol y flwyddyn erbyn diwedd yr un cyfnod. Ac amcangyfrifir y bydd angen y symiau hyn er mwyn cynnal, nid ymestyn, y ddarpariaeth gyfredol.

Fel y dywedais i, rydym yn dymuno mynd ymhellach. Ein huchelgais ni ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol yng Nghymru yw cyd-fynd ag anghenion a disgwyliadau pobl. Mae'n anorfod y bydd hyn yn gofyn am adnoddau a buddsoddiad ychwanegol.

Mewn dadleuon blaenorol, rydym ni i gyd wedi cydnabod y gwaith campus y mae staff gofal cymdeithasol yn ei wneud ar hyd a lled y wlad, gan ddarparu gofal hanfodol yn ein cymunedau. Rydym wedi trafod yr angen i wella ansawdd y gofal a'i swyddogaeth hanfodol wrth helpu pobl i fyw bywyd o ansawdd da, yn annibynnol, mewn lleoliadau sy'n ateb eu hanghenion a'u disgwyliadau nhw.

Mae gofal cymdeithasol rhad ac am ddim pan fydd ei angen yn ddyhead y mae llawer ohonom ni'n ei rannu. Eto i gyd, rydym ni'n amcangyfrif ar hyn o bryd bod darparu gofal personol a llety yn rhad ac am ddim mewn cartref gofal yn debygol o gostio dros £700 miliwn y flwyddyn yn ychwanegol. Yn ein barn ni fe fyddai hyn ymhell y tu hwnt i'n gallu ni i'w ddarparu, ac ni fyddai, ar sail y ffigurau hyn, yn mynd i'r afael â thelerau ac amodau'r staff. Felly, rydym wedi canolbwyntio ar ddatblygu dewisiadau a ariennir sy'n gynaliadwy ac yn darparu gofal o safon well.

Gyda hyn mewn golwg, mae'r grŵp rhyng-weinidogol wedi ystyried nifer o feysydd lle gallai buddsoddiad gael yr effaith fwyaf, gan geisio adeiladu ar fentrau a pholisïau sy'n bodoli eisoes. Mae hyn yn cynnwys: archwilio modelau newydd o ofal; gwrthbwyso elfennau o dalu am ofal cymdeithasol o bosibl; ac ystyried sut i sicrhau gwelliannau i ansawdd gwasanaethau yn sgil buddsoddiad yn y gweithlu gofal cymdeithasol.

Ceir ymwybyddiaeth gyffredinol o bwysigrwydd swyddogaeth ein gweithlu ni o ran ansawdd ac effeithiolrwydd gofal cymdeithasol. Er hynny, nid yw cyflogau na thelerau cyflogaeth yn adlewyrchu hyn. Canlyniad hyn yw trosiant blynyddol o 30 y cant, yn ôl yr amcangyfrif, yn y gweithlu gofal cartref. Yn fy marn i, mae'n bwysig ein bod ni, fel mater o flaenoriaeth yn nodi'r hyn y gallwn ni ei wneud i fynd i'r afael â chadw staff a gwella dilyniant ac ansawdd y gofal. Fe ddylai hyn gefnogi ein dull ni o weithredu'r economi sylfaen a gwaith teg.

Rydym eisoes yn ysgogi nifer o fodelau newydd o iechyd a gofal cymdeithasol integredig drwy'r gronfa weddnewid a gyhoeddais yn rhan o 'Cymru Iachach', ein cynllun hirdymor ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol. Fe fyddwn ni'n manteisio ar yr hyn a gafodd ei ddysgu o brosiectau'r gronfa gweddnewid.

Mae'r grŵp yn awyddus i ehangu manteision ein cronfa gofal integredig, lle mae'r rhaglen gyfalaf wedi cryfhau'r cysylltiad rhwng tai o ansawdd da a chanlyniadau da o ran iechyd a lles. Rydym ni'n ystyried datblygu modelau newydd o ofal sy'n gysylltiedig â thai gyda'r nod o gadw mwy o bobl yn annibynnol ac allan o ofal preswyl a gofal acíwt am gymaint o amser â phosibl.

Fel y dywedais i, rydym eisoes yn darparu fframwaith hael ar gyfer codi tâl yng Nghymru, ond rydym yn cydnabod yr angen i barhau i wella'r hyn yr ydym ni'n ei gynnig. Mae'r grŵp rhyng-weinidogol yn ystyried y dewisiadau sy'n ymwneud â: chyflwyno gofal dibreswyl a ariennir; cyfraniad tuag at gost gofal preswyl i'r rheini sy'n talu fwyaf; a darparu gofal personol a ariennir ar gyfer unrhyw un sy'n gymwys.

Fe fydd gweithredu ar unrhyw un neu'r cyfan o'r dewisiadau yr wyf i newydd eu hamlinellu yn gofyn am fuddsoddiad ar ben yr adnoddau sydd eu hangen i gynnal y lefelau presennol o wasanaeth. Rydym eisoes wedi trafod y posibilrwydd o godi trethi yng Nghymru i greu'r adnoddau ar gyfer gofal cymdeithasol. Mae angen inni fod yn hyderus y gallwn ni sicrhau datrysiad cynaliadwy o ran ariannu sy'n effeithiol i Gymru.

Felly, nid yw'r grŵp wedi rhoi cyfyngiadau ar ei feddylfryd. Rydym wedi ystyried y gwaith ar y cyd ar ariannu gofal cymdeithasol a wnaed gan y pwyllgor dethol ar iechyd a gofal cymdeithasol a'r pwyllgor dethol ar gymunedau a llywodraeth leol yn ystod Senedd ddiwethaf y DU. Rydym wedi adolygu'r dystiolaeth sydd ar gael o fodelau rhyngwladol hefyd. Mae'r rhain yn amlygu'r heriau sydd i sefydlu model ariannu newydd ar gyfer gofal cymdeithasol. Mae gan wledydd fel yr Almaen a Siapan fodelau sefydledig o ariannu gofal cymdeithasol, neu fodelau yswiriant gofal hirdymor, sy'n seiliedig ar gydnabyddiaeth glir o'r angen am gyfraniadau gan unigolion ar gyfer yswiriant gofal cymdeithasol.

Rydym yn parchu ac yn gefnogol iawn i'n gwasanaeth iechyd gwladol ac rydym yn parhau i amddiffyn egwyddor gofal iechyd sydd ar gael yn rhad ac am ddim pan fydd ei angen. Mae angen newidiadau i'r modelau rhyngwladol a adolygwyd er mwyn iddynt allu parhau i fod yn hyfyw, gyda buddion cyfyngedig i ofal cymdeithasol neu gyfraniadau ariannol uwch. Fe fyddai hyn yn awgrymu, pe baem ni'n codi trethi i ariannu gwelliant mewn gofal cymdeithasol, yna byddai angen inni alinio'n agos â'r canlyniadau penodol yr ydym yn dymuno eu cyflawni er mwyn cael datrysiad sy'n ddigon hyblyg a chynaliadwy.

Mae dewisiadau gwirioneddol i'r genedl yma. Bydd dod i gytundeb ynghylch yr angen am newid a natur y cytundeb hwnnw yn hanfodol ar gyfer diwygio i'r dyfodol. Rwy'n awyddus i barhau â'r drafodaeth hon heddiw a thu hwnt gydag Aelodau, gyda phwyllgorau a rhanddeiliaid ehangach i helpu i lywio cyfeiriad y daith a llunio darlun o'n gweledigaeth ar y cyd ar gyfer y gwasanaethau cymdeithasol yr ydym ni'n dymuno eu gweld yn y dyfodol yng Nghymru.  

Yn y cyfnod a oedd yn arwain at yr etholiad cyffredinol, Gweinidog, fe ddywedodd arweinydd eich Plaid Lafur chi, Jeremy Corbyn, yn ei gais etholiadol ef y byddai Llafur yn datblygu system o ofal cymdeithasol rhad ac am ddim yng Nghymru. Mae bellach yn amlwg, fodd bynnag, o'r datganiad hwn eich bod chi wedi gwneud tro pedol ynglŷn â hyn yn barod, a'ch ateb chi yw cyflwyno treth yma yng Nghymru.

Fe hoffwn i ddiolch i'r Gweinidog am gydnabod bod ansicrwydd wrth ragamcanu anghenion gwariant y dyfodol ar gyfer gofal cymdeithasol. Ni ellir gwadu hyn. Rhagwelir y bydd y gost yn cynyddu rhwng £35 miliwn a £327 miliwn y flwyddyn erbyn 2022-23, sy'n amrywiad aruthrol, ac fe wna hynny hi'n anodd iawn nodi'r ffigur sydd wirioneddol ei angen sut i'w ariannu wrth symud ymlaen.

Fe hoffwn i rannu neges bwysig yr wyf i'n ei chlywed gan y rhai sy'n darparu ac yn derbyn gofal cymdeithasol, ac maen nhw'n dweud hyn: mae angen inni fuddsoddi mwy mewn atal ac ymyrryd yn gynnar. Yn rhy aml, fe ganiateir i bethau—. Mae diffyg mynediad at y gwasanaethau sydd ar gael, ac yn rhy aml mae arian yn mynd i mewn o'r gyllideb iechyd a'r gyllideb gofal cymdeithasol ar lefel uchel iawn pan fydd pethau wedi datblygu i fod yn argyfwng. Mewn gwirionedd, pe ceid modelau atal gwell, pe ceid modelau ymyrryd gwell, a phe bai arian yn mynd i mewn ar y lefel is honno, fe allech chi gynorthwyo a chefnogi mwy o bobl am gost fwy rhesymol, gan atal y gost uchel hon sy'n codi yn y pen draw pan fo pobl mewn argyfwng.

Yn ôl yr adroddiad 'Y "Drws Blaen" i ofal cymdeithasol i oedolion' gan Swyddfa Archwilio Cymru, mae awdurdodau lleol yn atal y galw am ofal cymdeithasol, ond nid yw gwybodaeth, cyngor a chymorth—IAA—yn gyson effeithiol. Maen nhw'n dweud eu bod nhw wedi darganfod loteri cod post o ran gwasanaethau cymunedol ataliol. Maen nhw'n dweud hefyd nad oes gan fyrddau partneriaeth rhanbarthol yr ymrwymiad na'r ymroddiad priodol gan ein gwasanaeth iechyd, yn y rhan fwyaf o achosion, er gwaethaf y ffaith bod ein hawdurdodau lleol yn gweithio'n galed iawn mewn adrannau gofal cymdeithasol ar gyllidebau cyfyng iawn na chaniateir iddynt fynd i ddyled ynddynt. Maen nhw'n canfod nad yw'r byrddau partneriaeth rhanbarthol, mewn rhai achosion, yn ddim byd ond siop siarad. Mae hyn, i mi, yn swnio'n debyg i system aneffeithiol, felly pa ystyriaeth a fyddwch chi'n ei rhoi i wneud y system sydd gennym ni ar hyn o bryd yn fwy effeithlon drwy roi'r flaenoriaeth i fesurau cryf i atal ac ymyrryd?

Atal, wrth gwrs, yw un o egwyddorion sylfaenol y gronfa gofal integredig. Mae eich datganiad chi'n nodi bod y grŵp yn awyddus i ymestyn manteision y gronfa gofal integredig. Felly pam, dywedwch wrthyf i, o'r 493 o brosiectau a gefnogwyd gan y gronfa gofal integredig yn 2018-19, y peidiodd tua 60 y cant o'r rhain â pharhau i dderbyn cyllid yn 2019-20? Yn wraig fusnes, mae hynny'n gwneud i mi amau na ddylid bod wedi dechrau'r prosiect yn y lle cyntaf, neu fod yna brosiectau ardderchog na wnaethoch chi barhau i'w hariannu nhw. Nid yw honno'n ffordd dda o symud ymlaen. Mae hwn yn bwynt pwysig oherwydd, er bod y gyllideb ddrafft yn darparu £130 miliwn i'r gronfa gofal integredig i helpu byrddau partneriaeth rhanbarthol, mae'r Archwilydd Cyffredinol wedi dweud ei hunan mai prin yw'r dystiolaeth bod prosiectau llwyddiannus yn cael eu prif-ffrydio i'r cyllidebau craidd.

Felly, cwestiwn 2: sut y gallwn ni fod yn siŵr na fyddai'n well gwario'r £130 miliwn drwy ddosbarthu'r arian hwnnw'n deg rhwng 22 awdurdod lleol Cymru, gan ganiatáu iddyn nhw arwain o ran atal ac integreiddio a thorri allan y fiwrocratiaeth chwerthinllyd, gostus hon a'r diffyg cyfrifoldeb ariannol, oherwydd bod yr arian hwn wedi'i glustnodi i'r fath raddau ac wedi ei glymu i'r byrddau hyn?

Cyn ystyried ardoll neu drethiant ar ein pobl ni yng Nghymru, rwyf i o'r farn fod angen inni gydnabod y bydd £1.9 biliwn ychwanegol yn dod i Lywodraeth Cymru ar ôl i Lywodraeth y DU gynyddu gwariant ar iechyd yn Lloegr.

Hefyd, yn rhan o'm swyddogaeth i yn llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig, rwyf wedi bod yn falch o weithio gyda pherchnogion cartrefi gofal ledled y gogledd, ac rwyf wedi herio Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr mewn ymgais i sicrhau ffioedd cyngor iechyd cymuned sy'n fwy teg. Felly, gyda hynny, a fydd y grŵp rhyng-weinidogol yn ymchwilio i'r manteision posibl o GIG Cymru yn sicrhau bod mwy o arian i gefnogi'r sector gofal cymdeithasol?

Rwy'n teimlo bod pobl wedi cael llond bol. Maen nhw wedi cael llond bol ar gyllidebau mewn byrddau iechyd yn cael eu caniatáu i dyfu a chynyddu yn eu dyledion a'u diffygion ariannol, ond eto mae awdurdodau lleol wedi eu rhwymo i ddarparu cyllideb sy'n gytbwys. Yn aml iawn, o ganlyniad i bobl yn gorwedd yng ngwelyau y gwasanaeth iechyd, pan ddylent mewn gwirionedd fod yn eu cartrefi eu hunain neu yn yr amgylchedd gofal priodol sydd ei angen arnyn nhw, yn rhy aml o lawer mae'r arian y dylai'r bwrdd iechyd fod yn ei wario yn cael ei wario gan ein hawdurdodau lleol sydd eisoes yn brin o arian.

A ydych chi'n tynnu tua'r terfyn, os gwelwch chi'n dda?

Ydw, iawn.

Yn olaf, o ddarllen eich datganiad chi, mae'n ymddangos, er y gallech chi fod yn hwylio tuag at drethiant, rwy'n croesawu'r ffaith bod eich grŵp chi wedi edrych ar fodelau newydd o ofal. Os yw hynny'n wir, fe fyddwn i'n gofyn ichi fod yn ddigon caredig i roi mwy o bwyslais ar ddewisiadau eraill fel model Buurtzorg. Mae hwn wedi chwyldroi gofal cymunedol yn yr Iseldiroedd ac wedi gweld costau gorbenion yn gostwng 25 y cant. A fyddech chi o leiaf, Gweinidog—? Nid ydych yn cytuno â mi ar bethau yn aml iawn, ond a wnewch chi gytuno â mi ei bod hi'n werth i'ch Llywodraeth chi ystyried y model hwnnw? Gadewch inni edrych ar fodel sydd, mewn gwirionedd, yn fwy effeithiol ac yn fwy buddiol i'r rhai sydd ei angen, ac sy'n haws ei reoli, a pheidio gorfod cyflwyno treth a fyddai'n feichus i bobl Cymru. Diolch.

Diolch am y gyfres yna o sylwadau a chwestiynau. Nid wyf i'n dymuno bod yn rhy angharedig, ond mae nifer o ffeithiau y gellir eu herio yn y datganiadau a wnaed gan lefarydd y Ceidwadwyr. Mae'n wir, wrth gwrs, nad Jeremy Corbyn yw'r Prif Weinidog. Ni enillodd Llafur yr etholiad diwethaf. Fe gawsom ni grasfa yn yr etholiad diwethaf; Llywodraeth Geidwadol sydd gennym ni bellach yn y DU. Mae'r syniad ein bod ni'n mynd i orfod cadw at faniffesto'r etholiad diwethaf yn y DU, pan na allwn ddylanwadu arno o gwbl, y tu hwnt i bob rheswm. Mae datganiad dechreuol Janet Finch-Saunders yn codi cywilydd.

Mae'n werth nodi hefyd y gallaf i weld Cadeirydd y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon yn y fan hon, ac yn ddiweddar fe gawsom ni ddadl am nyrsio ardal a chymunedol, a roddodd ystyriaeth i fodel Buurtzorg a'r gwaith y mae'r Llywodraeth yn ei wneud eisoes. Roedd cytundeb yn ystod tymor y Cynulliad hwn ar fuddsoddiad pellach mewn nyrsio ardal, gan edrych ar egwyddorion o fodel Buurtzorg a sut y gellid eu defnyddio yng Nghymru. Felly, rydym ni'n cynyddu ein buddsoddiad ni'n fwriadol mewn nyrsio rhanbarthol a chymunedol. Felly, ymhell o fod yn fater newydd, mae hwn mewn gwirionedd yn rhywbeth y byddwch chi, drwy gydol y tymor hwn, wedi ei glywed yn y Siambr hon ac yn y pwyllgor ac yn yr adroddiad. A bod yn deg, efallai nad oeddech chi yn y Siambr ar y pryd, ond rydym wedi siarad droeon am hynny ac rwy'n falch o helpu i ddod â'r newyddion diweddaraf ichi am hynny.

O ran y pwysau o ran cost, mae'r ystod o bwysau cost a amlinellais i, Dirprwy Lywydd, pan edrychwch chi ar yr hyn y mae'r 5.5 y cant dros y saith mlynedd diwethaf neu fwy sy'n mynd—y swm y maen nhw'n ei roi i ofal cymdeithasol ar draws awdurdodau lleol, wel mae hynny mewn gwirionedd yn nes at ben uchaf yr ystod o tua £30 i £300 miliwn. Fe geir pwysau mawr iawn o ran cost ac, er gwaethaf cyni, mae arweinyddiaeth wleidyddol o bob lliw yn ymateb iddo. Y cynghorau dan arweinyddiaeth annibynnol, y cynghorau dan arweiniad y Ceidwadwyr Cymreig—felly, eich cyd-Aelodau chi, Sam Rowlands a Peter Fox, maen nhw'n gwneud y dewisiadau hynny hefyd— ynghyd â chynghorau Plaid Cymru a'r cynghorau dan arweiniad Llafur Cymru, maen nhw i gyd yn ymateb i realiti'r cynnydd o ran pwysau.

Fe allem ni wneud yn fras yr hyn a ddywedwch chi a dweud, 'Gwnewch hyn yn fwy effeithlon, ceisiwch ddatblygu modelau newydd a pharhau i wneud hynny.' Ac mae hwnnw yn ddewis. Mae'n ddewis y gallem ni ei wneud fel cenedl. Ond os gwnawn ni hynny, fodd bynnag, mae'n rhaid inni dderbyn, os ydym ni'n dymuno cael dadl onest ac aeddfed, fod hynny'n golygu y bydd pwysau ychwanegol ar gyllidebau eraill ac fe fyddai bron yn sicr o arwain at doriadau mewn meysydd eraill o wariant. Nawr, mae hwnnw'n ddewis gonest y gallai pob un ohonom ni ei wneud, ond dyna'r dewis y byddem ni'n ei wneud. Os ydym ni'n dymuno gweld gwelliant gwirioneddol, mae'n rhaid inni ystyried faint o arian sy'n mynd i mewn i hynny. Yn etholiad diwethaf y DU, roedd y Ceidwadwyr yn addo rhoi £1 biliwn yn ychwanegol i ofal cymdeithasol, ond mewn gwirionedd, dyna'r arian yr oedden nhw wedi ei gyhoeddi eisoes. Felly, nid oes arian newydd i ddod, yn cyrraedd o fis Mai ymlaen; mae'n debyg ein bod eisoes wedi ei gael. Fe gafodd ei drosglwyddo i gyllidebau llywodraeth leol drwy'r grant cynnal refeniw i lywodraeth leol. Ac nid yw hynny ond prin yn ein cadw ni lle'r ydym ni. A dweud y gwir, fe ddywedodd Cydffederasiwn y GIG yn Lloegr fod yr addewid honno o gyllid yn brin o'r hyn a oedd yn ofynnol—nid gwleidyddion Llafur, ond pobl sy'n darparu iechyd a gofal cymdeithasol dros y ffin.

Rydym ni'n awyddus i weld mwy o effeithlonrwydd mewn gwasanaethau, ac felly rydym ni'n awyddus i weld trawsnewid, rydym ni'n awyddus i weld diwygio ac atal yn dylanwadu ar y modd y byddwn ni'n edrych ar ddyfodol gofal cymdeithasol, ond mae'n rhaid i ni fynd i'r afael â mater cyllid hefyd. Os ydym ni'n dymuno gwella ansawdd a chyrhaeddiad a diogelu urddas gofal cymdeithasol, yna mae'n rhaid inni gael y sgwrs ddifrifol ac onest hon ynglŷn â chyllid. Ac rydym yn barod i wneud hynny.

Nid wyf i'n dymuno gadael materion am y gronfa gofal integredig heb eu hateb. Rhan o'r rheswm pam nad yw rhai prosiectau o'r gronfa gofal integredig yn mynd rhagddyn nhw yw eu bod nhw'n treialu ac yn cynnig ffyrdd newydd o weithio. A phan fyddwn ni'n cael y dadleuon hyn yn aml yn y fan hon, mae eich cyd-Aelod, Angela Burns, yn dweud wrthyf i'n rheolaidd, 'Mae'n rhaid ichi fod yn barod i gynnal prosiectau nad ydyn nhw'n llwyddo bob amser. Os gwrthodwch gymryd unrhyw risg, nid ydych yn rhoi cynnig ar unrhyw beth newydd.' Ac ni allwch chi wedyn ddweud ar y llaw arall ei bod hi'n warthus nad yw pob un o'r prosiectau hynny wedi parhau. Fe fydd yna wahanol resymau pam mae partneriaid ar lawr gwlad wedi ystyried a phenderfynu bwrw ymlaen neu beidio. Ac mewn gwirionedd, ar draws llywodraeth leol, mae cefnogaeth eang i'r gronfa gofal integredig a'r ffordd y mae hi wedi gweithio, y ffordd y mae hi wedi dod â gwahanol bartneriaethau at ei gilydd, gan gynnwys iechyd, ynghyd â gwahanol rannau o lywodraeth leol, y trydydd sector, a darparwyr.

Ac ni allwch chi ei chael hi bob ffordd o ran cyllid pan ddaw'n fater o gyllid canlyniadol iechyd. Mae eich plaid chi wedi dweud yn rheolaidd, 'Fe ddylai holl gyllid canlyniadol iechyd fynd yn uniongyrchol i'r gwasanaeth iechyd—peidiwch â'u cyfeirio na'u trosglwyddo nhw i unman arall o gwbl.' Mewn gwirionedd, rydym ni wedi mynd ymhell y tu hwnt i hynny, ac mae'r Llywodraeth hon, gydol y tymor hwn, wedi rhoi llawer mwy i mewn i'r gwasanaeth iechyd na'r cyllid canlyniadol uniongyrchol a gawsom ni o setliadau'r DU. Os ydych chi'n dweud wedyn eich bod chi'n dymuno inni roi mwy o arian i mewn i ofal cymdeithasol, wel, gwyddom y byddwn yn cael dadl wahanol am yr arian nad aeth i'r gwasanaeth iechyd. Ac ni allwch chi ei chael hi bob ffordd.

Rydym ni—rwyf i—wedi gwneud y dewis i roi £30 miliwn, o'r gyllideb iechyd y llynedd, i ofal cymdeithasol. Eleni, fe wneuthum i'r dewis i'w godi o £30 miliwn i £40 miliwn o'r gyllideb iechyd i ofal cymdeithasol, oherwydd rydym ni'n cydnabod y pwysau. Felly, rydym ni'n gwneud y peth cyfrifol a'r peth priodol eisoes, ond fe ddylai'r ddadl am y dyfodol fod yn un onest ac aeddfed, a dyna'r hyn yr wyf i'n awyddus iawn i'w weld; nid ceisio ei chael hi bob ffordd, ond bod yn onest o ran yr hyn sydd ar gael. A phan fyddwn ni'n mynd ati i ymgynghori ymhellach gyda mwy o fodelau, fe fyddwn ni'n agored i hynny a sail y cwestiynau cyllido ar eu cyfer nhw, ac felly fe all pobl yn y Siambr hon a thu hwnt edrych yn onest ar yr hyn sy'n bosibl. Nid oes gennym ni farn bendant yn y Llywodraeth ynghylch beth yn hollol y dylai modelau gofal cymdeithasol fod yn y dyfodol, nac yn wir sut y dylid eu hariannu nhw, ond rwy'n gobeithio, dros y misoedd nesaf, y cawn ni lawer mwy o aeddfedrwydd na'r hyn a glywsom yn y Siambr heddiw hyd yma, ac rwy'n edrych ymlaen at glywed yr hyn sydd gan y pleidiau eraill i'w ddweud.

Nid wyf i'n hollol siŵr beth yr ydych chi wedi ei gyhoeddi heddiw, a dweud y gwir. Efallai y gwnewch chi roi ychydig mwy o wybodaeth inni am y drafodaeth hon yr ydych chi'n awyddus i'w dechrau heddiw ac ar ba ffurf y gallai'r drafodaeth honno fod. Mae cyfeiriadau yn eich datganiad chi at bob math o fodelau rhyngwladol ar gyfer talu am ofal. Fe ddarllenais i eich bod chi'n awyddus i gael rhyw fath o drafodaeth, fel y dywedais i, am godi treth neu ardoll efallai i dalu am ofal cymdeithasol, ond o ystyried y cyfnod arweiniol hir cyn i Lywodraeth y DU gytuno i ddatganoli unrhyw drethi newydd, yn fy marn i, efallai, rydych chi'n ddigon hapus i ohirio'r mater penodol hwn am gyfnod hwy eto.

Rydych chi yn llygad eich lle wrth ddweud, wrth gwrs, fod yna bryder am gynaliadwyedd gofal yn ei gyfanrwydd—y gofal y bydd angen inni ei ddarparu yn y dyfodol ar gyfer y boblogaeth sy'n heneiddio. A wyddoch chi beth? O ystyried y naratif sy'n ymwneud â'r pryder am gost darparu gofal cymdeithasol yn benodol, gallaf ddeall pam y byddai'n ymddangos ei bod hi'n gwneud synnwyr i feddwl am ryw fath o gronfa, efallai, i'w sefydlu i dalu am hynny yn y dyfodol, ond credaf fod rhai diffygion gwirioneddol yn hynny o beth. Fe allwn ni gael trafodaeth am hyn, fel yr ydych chi'n dweud. Ond rydym ni o'r farn nad yw'r cwestiwn hwn yn ymwneud â dod o hyd i arian ar gyfer gofal cymdeithasol; mae'r cwestiwn hwn yn ymwneud â thalu am wasanaethau iechyd a gofal yng nghyd-destun poblogaeth sy'n gynyddol hŷn yn y dyfodol. Mae hynny'n golygu cyllid i'r GIG ac arian ar gyfer gofal cymdeithasol ac ariannu ar gyfer tai da a goresgyn tlodi ac yn y blaen, ymhlith llu o wasanaethau cyhoeddus eraill y mae eu hangen nhw. Yn fy marn i, nid y bwlch amlwg o ran ariannu yw gofal cymdeithasol, ynddo'i hun, na'r GIG, na'r gwasanaethau eraill ar wahân; y diffyg buddsoddiad mewn gwasanaethau sy'n atal pobl rhag afiechyd yn y lle cyntaf, a bod ag angen am y GIG a gofal cymdeithasol. Os ydym yn dymuno crynhoi cyllid—ac rwy'n credu bod angen meddwl mewn ffordd wahanol am fodelau i'r dyfodol—rwy'n credu efallai y dylem fod yn meddwl am ddatblygu cronfa weddnewid i'n harwain ni at y gwasanaeth gofal hwnnw sy'n addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain a thu hwnt, yn wir.

Mewn ymateb i rai o'r sylwadau a wnaeth llefarydd y Ceidwadwyr, nid wyf yn credu y gallwn adeiladu dyfodol cyllid iechyd Cymru ar sail yr hyn y gobeithiwn y bydd Llywodraeth y DU yn penderfynu ei wario ar iechyd yn Lloegr mewn blynyddoedd i ddod. Rwyf i o'r farn, yn seiliedig ar hanes y Llywodraethau Ceidwadol olynol, fod eu parodrwydd nhw i dorri gwasanaethau yn fy ngwneud i'n anesmwyth iawn o ran aros yno yn ymbilio wrth iddyn nhw wneud penderfyniadau ynglŷn â'r GIG yn Lloegr.

Fe af i yn fy mlaen at ychydig o gwestiynau. Rwy'n cydymdeimlo â barn y Gweinidog fod angen trafodaeth onest arnom  ynglŷn â lefel y trethi a delir. Rwy'n credu ei bod hi'n fater o egwyddor mai'r ffordd orau o ariannu gofal, yn y GIG ac yn gymdeithasol, yw o drethiant cyffredinol. Ond fe fyddwn i'n dadlau'n gryf hefyd, os yw'r Llywodraeth yn bwriadu codi trethi i ariannu gwasanaethau iechyd a gofal, na chewch chi gefnogaeth i hynny oni bai, yn gyfnewid, na chodir costau eraill ar bobl sydd angen y gwasanaethau hynny. Er enghraifft, na fyddai'n rhaid iddyn nhw werthu eu cartrefi hefyd.

Roedd yna un neu ddau o honiadau yn eich datganiad chi. Mae'r datganiad yn honni y gallai gofal personol a llety mewn cartrefi gofal yn rhad ac am ddim gostio £700 miliwn y flwyddyn. Ond mae'r cyfrifon ar gyfer awdurdodau lleol—cyfrifon diweddar—yn dangos mai dim ond £163 miliwn y maen nhw wedi ei godi o ffioedd am ofal cymdeithasol i rai dros 65 oed. Wrth gwrs, fe fyddai'n rhaid ichi roi cyfrif hefyd o newid ymddygiad, gyda hunan-arianwyr yn symud i mewn i'r cyllid, ond mae'r bwlch yn parhau i fod yn eithaf sylweddol. Amcangyfrifodd comisiwn Barker mai cost darparu gofal cymdeithasol yn rhad ac am ddim i'r rhai ag anghenion cymedrol a chritigol ar gyfer Lloegr fyddai £5 biliwn. Byddai hynny'n trosi i tua £250 miliwn yng Nghymru. Mewn gwirionedd, fe amcangyfrifodd ymchwil LE Wales ei hun y gost hon yn 2014, a oedd yn cynnwys pobl dan 65 oed hefyd, i fod tua £350 miliwn. Felly, a wnewch chi egluro pam mae'r ffigur a ddefnyddiwch chi mor sylweddol wahanol i amcangyfrifon eraill? Fe fyddai sinig yn awgrymu eich bod chi'n ceisio tanseilio'r achos dros ofal cymdeithasol rhad ac am ddim pan fyddai angen hynny, ac ar yr un gwynt yn honni eich bod chi'n ymgyrraedd at hynny. Yn gysylltiedig â hyn, rydych chi wedi nodi bod yr ymchwil a wnaeth LE Wales ar yr anghenion ariannu ychwanegol sy'n ofynnol i gynnal y gwasanaethau presennol erbyn 2022-23, buan y daw hynny, yn amrywio o rhwng £35 miliwn a £327 miliwn. Mae honno'n ymddangos yn ystod eithriadol o eang i mi, ac felly efallai y gallech chi egluro'r bwlch eang hwnnw'n fanylach.  

Fe fyddaf i'n ymdrin â'r pwynt olaf yn gyntaf. Bydd yr ymchwil a wnaethom ni, fe fyddwn yn ei chyhoeddi yn ei chyfanrwydd cyn y Pasg ac yna byddwn yn disgwyl y rownd derfynol o gyfathrebu rhwng gweision sifil a LE Wales i'n galluogi ni i wneud hynny. Fe fydd yn dangos yr amrywiaeth o wahanol ragdybiaethau sydd gennych chi, o'r mwyaf optimistaidd am y cynnydd lleiaf posibl, ac o'r fan honno y daw'r £35 miliwn, at y sefyllfa eithafol, os mynnwch chi, o ran effaith y twf. Ceir nifer o senarios amrywiol, ond wrth olrhain yr hyn sydd wedi digwydd yn y saith mlynedd diwethaf, mae cynnydd o 5.5 y cant yn llawer nes at y senario ar y pen uchaf. Felly nid wyf i o'r farn mai'r £35 miliwn yw'r sefyllfa fwyaf optimistaidd; nid wyf i'n credu eich bod chi am weld hynny'n cael ei wireddu mewn gwirionedd, yn sicr nid yng nghwmpas yr hyn sydd wedi digwydd yn y saith mlynedd diwethaf.

O ran yr amcangyfrifon yr ydym ni'n eu rhoi ar gyfer yr hyn y gallai'r gwahanol senarios ei gynhyrchu, er enghraifft, y ffigur o £700 miliwn o ran ariannu costau gofal personol a llety yn llawn, fe fyddwn ni, unwaith eto, yn cyhoeddi'r holl resymau am hynny. Felly nid yw hyn yn ymwneud ag anelu at rywbeth anfforddiadwy ac anghyraeddadwy, ond dweud 'Ar hyn o bryd, a oes modd cyflawni hyn ai peidio?' Ac mae hynny oherwydd y manteision sydd gennym ni o ran cael gweision sifil ac eraill i wneud y gwaith hwnnw. Felly fe fyddwn ni'n dadlau'n agored ac fe fydd yn cael ei droi allan i'r maes, oherwydd yn amlwg nid oes gennym farn bendant yn y Llywodraeth am yr hyn fydd yr union fodel gofal cymdeithasol y dyfodol, nac, yn wir, yr union fecanwaith cyllido i geisio denu mwy o adnoddau i mewn i'n system ni. A dyna lle byddwn ni'n wirioneddol yn ceisio cael trafodaeth agored o'r Pasg ymlaen, a dyna pam rydym ni wedi cynnig sesiynau briffio technegol i'r Pwyllgor Cyllid a'r ddau bwyllgor, ac rwy'n credu bod y ddau Gadeirydd yn yr ystafell—bydd gan y Pwyllgor Plant, Pobl ifanc ac Addysg ddiddordeb, ynghyd â'r Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon, rwy'n siŵr—a darparu sesiwn friffio gan y gweision sifil sy'n gwneud y gwaith hwn i fynegi, 'Dyma sut yr ydym ni'n cyrraedd y ffigurau hyn, dyma'r gwahanol ragdybiaethau, a dyma fynd ati i ofyn cwestiynau agored i'r cyhoedd am yr hyn y maen nhw'n ei ddymuno a sut maen nhw'n gwerthfawrogi hyn.' Mae'n ymwneud â chydbwyso'r gwelliant i ofal cymdeithasol ac ymestyn yr hyn sydd gennym ni, neu gadw'r hyn sydd gennym ni, y dewisiadau y bydd hynny'n ei olygu, ac yna beth mae hynny'n ei olygu o ran yr hyn y maen nhw'n barod i'w dalu neu nad ydyn nhw 'n barod i'w dalu.

Y buddsoddi mwyaf hael fyddai pe byddai gennym ni oll yr arian angenrheidiol heb orfod ystyried hynny, ond nid wyf i'n disgwyl gweld Papur Gwyrdd ymhen dim o dro; cafwyd addewid o Bapur Gwyrdd am y rhan fwyaf o'r degawd diwethaf ar lefel Llywodraeth y DU. Ond mae cwestiynau gwirioneddol i'w hystyried ynglŷn â'r effaith, ynghyd â gweddill system y DU, oherwydd yr hyn na fyddwn i'n dymuno ei weld yw ein bod ni'n ceisio darparu budd i bobl yng Nghymru a bod hwnnw'n cael ei adfachu mewn ffordd arall drwy'r system fudd-daliadau. Felly, mae angen inni feddwl yn ofalus ynglŷn â sut i gynllunio rhywbeth a fyddai'n gwneud synnwyr ac yn sicrhau gwelliant i bobl mewn gofal. Ac, rwy'n credu, o ran hynny, nid oes llawer o wahaniaeth rhyngom ni, ond mae'n ymwneud â sut y gallwn gyrraedd y sefyllfa honno.

Rydym hefyd wedi rhoi ystyriaeth ddifrifol i'r hwnt hwn. Pe byddem ni'n dilyn y trywydd o awgrymu y gellid cael codiad yn y dreth, byddai'n rhaid inni feddwl am sut y gellid cysylltu hynny'n uniongyrchol â gwelliant yn y gofal y mae pobl yn ei gael, a gallu nodi'n glir beth fyddai'r cynnig pe bai incwm pellach yn cael ei godi drwy drethiant o unrhyw fath. Nawr, rwy'n dweud 'pe' oherwydd, fel yr wyf i'n dweud, nid oes gan y Llywodraeth farn bendant. Ond byddai'n bwysig gallu deall nid yn unig farn y cyhoedd ar hynny, ond sut rydych chi am gysylltu'r ddau gyda'i gilydd. Rwy'n credu bod hynny'n bwysig o ran pobl yn derbyn bod rhywbeth yn cael ei roi yn gyfnewid am rywbeth arall, yn hytrach na bod hyn yn ffordd arall i wleidyddion gymryd eu harian oddi wrthyn nhw heb unrhyw fudd penodol i hynny.

O ran gwariant ar iechyd, rwy'n falch o'r ffaith fod gennym Lywodraeth sydd wedi buddsoddi, er gwaethaf cyni, fwy na'r hyn a gawsom ni o ran cyllid canlyniadol. Y bwlch nawr yw ein bod ni, ar gyfartaledd, yn gwario 9 y cant yn fwy na chyfartaledd y DU ar iechyd a gofal cymdeithasol yng Nghymru, ac rydym ni'n cymryd camau i ddarparu arian i gydgysylltu'r system yn well, ar gyfer cael modelau integredig o iechyd a gofal cymdeithasol gyda'i gilydd. Ond caiff y systemau eu hariannu mewn ffordd wahanol. Mae gofal cymdeithasol yn seiliedig ar brawf modd, ac mae llawer o bobl yn arswydo pan fyddan nhw'n cael gwybod am hynny ac yn gwylltio gyda'r system. Felly, mae'n system wahanol, ac felly mae angen inni edrych ar yr arian sy'n ymwneud â gofal cymdeithasol fel mater ar wahân i ofal iechyd. Nawr, pe byddai ffordd unffurf o ariannu'r cyfan, wel, fe allem edrych eto wedyn ar sut y caiff hynny ei drefnu mewn ffordd arall, ond nid wyf i o'r farn mai ad-drefnu yw'r ateb i bob un o'r heriau sy'n ein hwynebu ni.

Ac rwy'n awyddus i egluro bod canolbwyntio ar atal yno—o'r adolygiad seneddol, i ymateb 'Cymru Iachach', i'r gwaith yr ydym ni'n ei wneud gyda'r gronfa weddnewid, mae atal yn ganolog i'r hyn yr ydym ni'n bwriadu ei wneud wrth ddiwygio a gwella gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol—ac yn rhoi sicrwydd hefyd ein bod ni wedi cadw mewn cysylltiad â theulu llywodraeth leol, ac fe fyddwn ni'n parhau i wneud hynny ar draws y pleidiau. Felly, fe fydd y Dirprwy Weinidog a minnau'n briffio aelodau cabinet llywodraeth leol yn agored pan fyddan nhw'n cyfarfod yn eu grŵp polisi gwasanaethau cymdeithasol. Fe fyddwn ni'n cwrdd â nhw yn y gwanwyn a thros yr haf, ac rwy'n bendant am glywed y gwirionedd ganddyn nhw o ran gorfod gwneud rhai o'r dewisiadau gwirioneddol hyn mewn llywodraeth leol, ynghyd â'r mathau o atebion o ran ansawdd, cyrhaeddiad a chyllid y maen nhw'n barod i'w cefnogi.  

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad, a chymeradwyo'r dull o gynnal trafodaeth? Er hynny fe fyddwn i'n annog rhyw gymaint o frys yn y drafodaeth, gan ein bod ni wedi bod yn trafod y pethau hyn ers dros 20 mlynedd erbyn hyn? Rwy'n cofio comisiwn ar gyfer gofal hirdymor i'r henoed yn adrodd yn y flwyddyn 2000 am wahanol bethau yr ydym ni'n eu trafod o hyd, ac nid oes unrhyw waith wedi digwydd yn y cyfamser. Felly, er fy mod i'n cymeradwyo'r dull, rwy'n credu bod angen dangos rhywfaint o frys a chwimder. Aneurin Bevan waredodd y bobl rhag yr ofn o dalu am ofal iechyd yn unigol drwy wneud i bawb dalu amdano. Nid oes gwahaniaeth beth yw eich risg chi, nid oes gwahaniaeth beth yw eich statws iechyd chi, na beth yw eich defnydd personol chi o'r system gofal iechyd, mae pawb yn talu drwy drethiant cyffredinol: y genedl yn cyfuno ei risg gyfunol i ryddhau'r unigolyn rhag talu am y risg honno'n unigol—mewn geiriau eraill, nid oes raid iddo werthu ei gartref i dalu am ofal iechyd o ganlyniad i hynny.

Rydym wedi derbyn yr egwyddor honno ar gyfer gofal iechyd, ac ni fyddai pobl yn disgwyl, wrth gael sgwrs gyda'u meddyg teulu, y byddai'n rhaid imi gydbwyso'r gost ynglŷn â pham y dylen nhw werthu eu cartref. Nid ydym yn cael y drafodaeth honno ym maes iechyd; ond rydym ni'n ei chael hi ar gyfer gofal cymdeithasol, serch hynny, oherwydd, mewn cyferbyniad, mae pobl yn talu'n unigol am ofal cymdeithasol. Fe all costau aruthrol godi. Mae eich cartref chi mewn perygl, ac mae pobl wedi gorfod gwerthu eu cartrefi i ariannu eu gofal cymdeithasol hirdymor, oherwydd mae'r risg yn cael ei hysgwyddo gan unigolion, ac, felly, mae'r costau'n cael eu talu gan unigolion, nid gan y genedl gyfan yn dorfol.

Dyna pam rwy'n credu bod angen gwasanaeth gofal cenedlaethol arnom ni, wedi cael ei ariannu gan drethiant cyffredinol, yn union fel y GIG, a chyda thelerau ac amodau cenedlaethol ar gyfer staff sy'n cael eu cyflogi'n llawn hefyd. Gadewch inni ystyried gofal yn union fel yr ydym ni'n ystyried iechyd, oherwydd, wedi'r cyfan, mae arian cyhoeddus yn talu am 80 y cant o gostau gofal cymdeithasol nawr. Maent yn cael eu hariannu'n gyhoeddus nawr—fe gaiff 80 y cant o gostau gofal cymdeithasol eu hariannu'n gyhoeddus nawr. Felly, Gweinidog, a wnewch chi gadarnhau y bydd unrhyw fath o ardoll gofal cymdeithasol yn trosglwyddo'r risg ariannol oddi wrth yr unigolyn ac i'r genedl? Ac onid yw eich cartref chi'n parhau i fod mewn perygl gydag unrhyw fath o ardoll neu gyllid a gaiff ei anelu at grŵp o unigolion, yn hytrach nag at bawb? Onid yw eich cartref chi'n parhau i fod mewn perygl wrth dalu ardoll gofal cymdeithasol?

Wedi'r cyfan, wrth gloi, roedd buddugoliaeth Aneurin Bevan yn groes i bob disgwyl, gan gynnwys gwrthwynebiad meddygol a buddiannau breintiedig enfawr yn dweud bod hynny'n rhy gymhleth, yn rhy anodd, ac yn rhy ddrud, yn union fel yr ydym ni'n ei ddweud am ofal cymdeithasol nawr—dyna oedd Aneurin Bevan wedi ei wrthsefyll ar y pryd, trwy rym ewyllys gwleidyddol, a dyna pam yr wyf i'n gymaint o edmygwr ohono. Ei fuddugoliaeth ef oedd dileu'r ofn yr oedd gorfod talu am eich gofal iechyd yn unigol yn ei olygu. Rydym ni'n wynebu'r un her wrth dalu am ofal cymdeithasol yn unigol heddiw—rai ohonom yn gynharach nag eraill yn ein plith. Diolch.

Wel, ie'n wir. Ac mae rhai o'r ysgogiadau yn y drafodaeth wedi ymwneud â'r rhagdybiaethau ar ddemograffeg y boblogaeth, y gwnaethom ni sôn amdanyn nhw ar ddechrau datganoli. Ac rwy'n cydnabod bod nifer o'r Aelodau gwreiddiol yn yr ystafell nawr, ond mae'n bwnc sydd wedi bod yn digwydd, sgwrs am yr hyn y mae hynny'n ei olygu o ran gwasanaethau cyhoeddus. Rydym yn gweld y pwysau hwnnw yn y gwasanaeth iechyd; fe welwn ni'r pwysau mewn gofal cymdeithasol hefyd. Dyna pam yr amcangyfrifodd y sefydliad iechyd ddwy flynedd yn ôl y byddai'r gost ar gyfartaledd yn 4.1 y cant. A dweud y gwir, fel y dywedais, mae llywodraeth leol yn rhoi mwy na 4.1 y cant o'i chyllideb i ofal cymdeithasol yn barod. Felly, mae yna bwysau gwirioneddol a her wirioneddol.

Ond mae'n anodd, oherwydd mae'n rhaid ichi ystyried sut y byddwch chi'n codi'r arian, beth rydych chi'n ei gael yn gyfnewid amdano, a beth mae hynny'n ei olygu—nid yn unig ar gyfer y system fudd-daliadau, ond ceir heriau ynghylch unrhyw ffordd o godi incwm ychwanegol. Ceir heriau ynghylch tegwch rhwng y cenedlaethau, ar y naill law. Os ydych chi'n nesáu at oedran ymddeol, neu'n disgwyl derbyn gofal cymdeithasol oherwydd eich oedran chi, yn wahanol i blant, unigolyn ifanc, neu oedolyn o oedran gweithio sydd ag angen gofal cymdeithasol parhaus, yna mae'n ddigon posibl y byddech chi'n dweud, 'Rwyf wedi talu i mewn i'r system gydol fy oes, a dyma'r hyn yr wyf yn disgwyl ei dderbyn yn ôl'. Ond, pe byddech chi yn eich 20au, ar ddechrau eich bywyd gwaith, efallai y byddech chi'n dweud, 'Nid wyf i'n disgwyl gweld unrhyw fudd yn dod o hyn am amser maith i ddod'. Ac mae yma her wirioneddol am yr hyn sy'n golygu tegwch rhwng cenedlaethau, yn ogystal â rhwng pobl sy'n talu trethi a phobl sy'n derbyn gofal. Ac mae her ynglŷn ag amgylchedd y prawf modd cyfredol a sefyllfa wirionedd gofal cymdeithasol.

Felly, rydym wedi capio rhai o'r costau hynny y byddai pobl yn eu talu am gostau gofal cartref; fe wnaethom ni ddewis gwneud hynny. Ac mae hynny wedi cael gwared ar rai o'r ofnau sydd gan rai pobl ynglŷn â thalu am eu gofal. Ond mae gennym ni rai heriau o hyd. Rydym yn awyddus i wneud mwy. Mae'n golygu mwy na dim ond gofyn a oes gennym ni'r weledigaeth o weld gofal cymdeithasol yn cael ei ariannu fel y caiff y gwasanaeth iechyd gwladol, ond hefyd a oes gennym y capasiti i wneud hynny. Ac mae honno'n drafodaeth onest y dylem ni ei chael. A phan fyddwn ni'n darparu mwy o wybodaeth yn y sesiynau briffio technegol a'r sgyrsiau o'r gwanwyn/Pasg ymlaen, rwy'n credu y byddwn ni'n gallu cael y drafodaeth honno gyda mwy o ffeithiau yn y maes i bawb ohonom allu edrych arnyn nhw. Ac rwy'n credu y bydd hynny'n beth da.

Ond o ran gwella telerau ac amodau staff—gallem wario llawer o arian ar wneud hynny, ac fe allai hynny wella ansawdd gofal, fe allai leihau'r nifer sy'n gadael y gweithlu, ond ni fyddai ynddo'i hun yn ymestyn cyrhaeddiad gofal cymdeithasol hefyd. Felly, mae'r rhain i gyd yn ddewisiadau y bydd angen inni eu gwneud, a bod yn graff wrth eu gwneud nhw.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog. Diolch.