Part of the debate – Senedd Cymru am 5:33 pm ar 5 Chwefror 2020.
Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Ddeng mlynedd yn ôl, roedd cynghorau Cymru yn eiddo ar bron i 1,000 o ffermydd cyngor, ffermydd a oedd yn cael eu gosod allan, wrth gwrs, ac yn cynnig cyfle i newydd-ddyfodiaid i gael i mewn i'r diwydiant amaeth. Mae'r ystadegau diweddaraf sydd gennym ni yn dangos bod cynghorau sydd—ac mae rhywun yn cydnabod hyn—o dan bwysau ariannol yn sgil llymder wedi bod yn gwerthu'r asedau hynny i ffwrdd, ac yn aml iawn, fel rŷn ni'n cydnabod, er mwyn cynnal gwasanaethau cyhoeddus craidd. Ond dros y saith mlynedd ddiwethaf, mae dros 1,000 hectar o dir wedi ei werthu gan y cynghorau, a hynny am gyfanswm o bron i £28 miliwn. Mae yna bellach lai na 500 o ffermydd gydag adeiladau allanol trwy Gymru, a does yna ddim arwydd bod y gyfradd sy'n cael ei gwaredu yn lleihau na'n arafu chwaith.
Mae'r sefyllfa, mae'n debyg, hyd yn oed yn waeth yn Lloegr. Mae hanner tir fferm cynghorau yno wedi cael ei werthu dros y ddegawd diwethaf, ac mae nifer o gynghorau yno yn gweld eu ffermydd fel pethau sy'n perthyn i'r gorffennol. Mae'r cyfuniad tocsig yna, o lymder ac amharodrwydd ar ran rhai cynghorau i fod yn fwy creadigol ac i arloesi er mwyn datblygu ffrwd incwm newydd neu fodelau busnes newydd, yn gyrru'r dirywiad sy'n cael ei weld mewn ffermydd cyngor. Felly, pam bod hyn yn bwysig?