4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am argaeledd tai cymdeithasol yn Sir Gaerfyrddin? OAQ55163

Yn sicr. Mae tai cymdeithasol yn parhau i fod yn brif flaenoriaeth tai y Llywodraeth hon ac rydym yn parhau i gynyddu'r ddarpariaeth o gartrefi cymdeithasol yn Sir Gaerfyrddin a ledled Cymru. Yn ystod 2018-19, yn Sir Gaerfyrddin, gwnaethom ddarparu gwerth dros £6.9 miliwn o gyllid drwy ein rhaglen grant tai cymdeithasol. Yn ogystal, buddsoddwyd £5.7 miliwn drwy'r rhaglen tai arloesol.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei hateb. Fe fydd yn gwybod, ac fe fydd yn falch iawn o wybod, fod y weinyddiaeth yno o dan arweiniad Plaid Cymru, flwyddyn ar y blaen i'w targed cychwynnol o 900 o gartrefi cyngor newydd. A gwn y bydd y Gweinidog yn falch fod yr awdurdod lleol wedi ymrwymo ddoe ddiwethaf i adeiladu 370 o gartrefi newydd eraill dros y tair blynedd nesaf. Ac mae'n dangos beth y gall awdurdod lleol ei gyflawni—gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru yn wir, rwy'n cydnabod yn llwyr—pan fyddant yn barod i roi arweiniad go iawn.

Mae'n debyg y bydd y Gweinidog yn ymwybodol fod y cynlluniau newydd yn enwedig yn edrych ar ffyrdd y gallant ddatblygu stoc dai newydd a fydd yn niwtral o ran carbon, a gwn fod hynny'n cyd-fynd yn fawr â'r materion y mae'r Gweinidog wedi'u codi'n rhan bendant o'i hagenda. A all y Gweinidog ddweud wrthym heddiw pa gefnogaeth bellach y bydd Llywodraeth Cymru'n gallu ei darparu i awdurdodau lleol i sicrhau y gellir ailadrodd y llwyddiant hwn yn Sir Gaerfyrddin mewn mannau eraill, yn enwedig o ran datgarboneiddio'r stoc dai bresennol, sydd, wrth gwrs, yn llawer anos nag adeiladu cartrefi carbon niwtral newydd fel y mae pawb ohonom yn gwybod?

Ie, yn wir, rwy'n falch iawn fod Caerfyrddin wedi bwrw iddi gyda'r rhaglen tai arloesol yn y ffordd a wnaethant. Fel y dywedais eisoes rwy'n credu, rydym wedi rhoi £5.7 miliwn i mewn yn yr ychydig flynyddoedd cyntaf er mwyn darparu 39 o gartrefi arloesol iawn yn Sir Gaerfyrddin, a'u monitro i weld a ydynt yn gwneud yr hyn y maent yn ei ddweud ac i gyflwyno cynlluniau i adeiladu llawer mwy ohonynt.

Yn 2018-19, dyrannwyd cyllid o £2.8 miliwn i Sir Gaerfyrddin, fel awdurdod cadw stoc, i gefnogi’r gwaith o adeiladu tai cyngor newydd drwy'r grant tai fforddiadwy, ac yna £1.8 miliwn arall yn 2019-20. Fel roeddwn yn ei ddweud mewn ymateb i gwestiwn cynharach, o ganlyniad i'r adolygiad tai fforddiadwy, rydym yn edrych ar y ffordd rydym yn gweithredu grantiau. Roedd yr adolygiad tai fforddiadwy eisiau inni edrych ar y ffordd rydym yn gweithredu grantiau ar gyfer adeiladu tai newydd, ond roedd hefyd eisiau inni edrych ar y ffordd rydym yn gweithredu'r hyn a elwir yn 'waddoli’ ar gyfer y trosglwyddiadau stoc mawr ac ar gyfer y cynghorau cadw stoc. A phan fyddaf yn cyflwyno’r datganiad llafar y soniais amdano’n gynharach, Ddirprwy Lywydd, byddwn yn cwmpasu'r hyn rydym yn ei ddisgwyl yn gyfnewid am fuddsoddiad sylweddol iawn o ran codi’r stoc bresennol—pan fyddwn wedi gwneud safon ansawdd tai Cymru, ac rydym wedi gwneud hynny—i lefel arall. Ac felly, mae'r gwaith hwnnw'n parhau ac rwy'n gobeithio gallu adrodd amdano wrth y Cynulliad yn fuan.

Weinidog, rydych wedi cyfeirio'r cwestiwn cynharach at Caroline Jones, pan oedd yn siarad am adeiladu cartrefi un person, ac wrth gwrs, rydych newydd siarad am y grant tai fforddiadwy, ond a allwch chi ddweud wrthyf sut y bydd hyn yn edrych i bobl sy'n byw gydag anableddau ac sy'n ofalwyr? Mae gennyf achos yn Sir Gaerfyrddin lle mae'r person mewn cadair olwyn—mae wedi bod mewn cadair olwyn ers blynyddoedd lawer—ac mae bellach yn heneiddio. Mae gan ei gŵr ddementia eithaf difrifol, ac er eu bod yn dal i allu byw gyda'i gilydd, mae'n anodd dros ben. Ac wrth gwrs, nid yw'r grantiau hyn yn cydnabod nad yw’r ffaith eich bod yn byw gydag anabledd yn golygu nad oes gennych gyfrifoldebau gofalu—naill ai pobl hŷn neu bobl iau. Ond nid yw stoc dai y gellir ei darparu gan y gwasanaethau cymdeithasol a chan y cynghorau lleol bob amser yn adlewyrchu'r gymysgedd honno mewn teulu—mae ar gyfer person anabl neu bâr, ond nid gyda'r teulu estynedig. Felly, a ydych yn gallu rhoi cyfeiriad neu a oes gennych unrhyw newyddion ar eu cyfer, oherwydd fel rydych newydd ei wneud gyda Helen Mary, rydym yn sôn am dai sy'n addas ar gyfer y dyfodol, sy'n ddymunol ac yn gynaliadwy, ond rydym angen iddynt fod yn addas ac yn gynaliadwy ar gyfer teuluoedd go iawn hefyd, ac mae yna deuluoedd o bob maint a ffurf, ag iddynt greiddiau gwahanol.

Oes, rwy'n cytuno'n llwyr, ac rwy'n cydnabod y broblem yn fy llwyth achosion fy hun hefyd. Wrth gwrs, mae gennym gyfres gyfan o addasiadau a chynlluniau gofal a thrwsio sy'n ceisio sicrhau bod y stoc bresennol yn cyrraedd y safon angenrheidiol er mwyn i bobl allu cynnal ffyrdd o fyw cymhleth ac amrywiol.

O ran y gwaith adeiladu newydd rydym yn ei roi at ei gilydd, fe fyddwch wedi fy nghlywed yn siarad yn y Siambr ar sawl achlysur am dai am oes, ac felly yr hyn rydym yn gobeithio ei wneud, yn enwedig gyda'r rhaglen dai fodiwlaidd, yw adeiladu tŷ, yn y lle cyntaf, sydd â drysau hygyrch, plygiau ar yr uchder cywir—mae ganddo'r holl bethau hynny, ond hefyd gellir ychwanegu ystafelloedd gwely, a'u tynnu hyd yn oed, wrth i'r teulu dyfu a lleihau, ac mae ganddo bethau fel grisiau llydan, drysau llydan, ar y gwastad—pob math o bethau. Felly, yn y dyfodol, byddwn yn sicr yn disgwyl i'n tai gydymffurfio â hynny, ac rydym yn eu hadeiladu. Ymwelais ag un yn etholaeth fy nghyd-Aelod Huw Irancca-Davies yn ddiweddar iawn a oedd yn cydymffurfio â'r patrwm hwnnw.

Ond o ran y stoc dai bresennol, mae'n amlwg y gall hynny fod yn anos o lawer, ac mewn rhai achosion, mae'n amhosibl ei wneud. Ond lle bo hynny'n bosibl, dylai'r awdurdod lleol allu cynorthwyo drwy'r cynllun addasu a thrwy ofal a thrwsio. Os yw'n cael problem arbennig gydag etholwr penodol—os yw'n awyddus i ysgrifennu ataf, fe wnaf edrych i weld beth y gallaf ei wneud.