2. Pa drafodaeth y mae'r Gweinidog wedi ei gynnal gyda'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ar sut gall Llywodraeth Cymru helpu ariannu cynlluniau i leihau y nifer o dai gwag yn y gogledd? OAQ55227

Byddaf yn cael trafodaethau rheolaidd gyda'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol am amrywiaeth o faterion o fewn ei phortffolio, gan gynnwys y rheini sy'n ymwneud â thai gwag. Mae hyn yn cynnwys buddsoddi yn ein rhaglen benthyciadau eiddo, buddsoddi mewn adfywio wedi'i dargedu drwy ein cronfa thematig ar gyfer eiddo gwag, a'n cronfa benthyciadau canol trefi.

Ond y gwir amdani yw bod gyda ni o gwmpas 3,000 o dai gwag yng ngogledd Cymru, a rhai ohonyn nhw wedi sefyll yn wag am ddegawd a mwy. Mae hwn yn wastraff adnoddau enfawr iawn, onid yw e? Oherwydd rŷn ni'n gweiddi mas am dai fforddiadwy, ond mae gennym ni filoedd o dai gwag yn y gogledd, ac wedyn dŷn ni'n gweld tai yn cael eu codi ar gaeau gleision ac ar dir sy'n gorlifo yn y gogledd. Felly, yn sicr, mae'n dal i fod yn broblem. Rŷn ni'n gwybod bod y cynllun troi tai yn gartrefi â'r uchelgais o ddod nôl a 5,000 o dai gwag i ddefnydd, ond dwi'n meddwl mai dim ond 98 a lwyddwyd i'w cael nôl i'r sector tai yn y flwyddyn 2018-19. Felly, allwch chi ddweud wrthym ni pa ystyriaeth rŷch chi'n ei rhoi i gymhellion eraill, efallai mwy effeithiol, y gellid eu defnyddio i annog perchnogion tai gwag i fynd i'r afael â'r broblem?

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Mae gan raglen benthyciadau eiddo Llywodraeth Cymru gymysgedd o gyllid grant cyfalaf a chyllid benthyciad ad-daladwy gwerth dros £42 miliwn, ar gael drwy awdurdodau lleol i berchen-feddianwyr er mwyn gwella eiddo a gwneud defnydd newydd o'r eiddo gwag hwnnw. Mae £11 miliwn ohono wedi'i ddyrannu i'r chwe awdurdod ledled gogledd Cymru i helpu'r perchen-feddianwyr a'r landlordiaid hynny i wneud defnydd o gartrefi is-safonol unwaith eto. Hyd yn hyn, mae dros 350 o fenthyciadau wedi'u cyhoeddi, ac mae bron i 300 eiddo gwag yn cael eu defnyddio unwaith eto ar draws gogledd Cymru o ganlyniad i'r arian hwnnw'n unig. Ond rwy'n cytuno bod angen inni ystyried beth arall y gallwn ei wneud. Ac wrth gwrs, rydym wedi cyflwyno cronfa eiddo gwag o £3.2 miliwn fel rhan o'n hagenda trawsnewid trefi, ac mae honno'n cefnogi prosiect sy'n gweithredu ar draws ardal yng Ngwynedd ac Ynys Môn; unwaith eto, ei nod yw ceisio gwneud defnydd o eiddo gwag.

Erbyn diwedd mis Rhagfyr 2020, byddwn wedi cynhyrchu cynllun gweithredu cenedlaethol terfynol ar gyfer mynd i'r afael ag eiddo gwag a fydd yn nodi ein hamcanion cenedlaethol a lleol, ac mae hwnnw'n waith rwy'n ei drafod gyda fy nghyd-Aelod, y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol. Yn fwy cyffredinol, rydym yn edrych ar yr hyn y gallwn ei wneud i gefnogi awdurdodau lleol drwy ddefnydd gwell o orchmynion prynu gorfodol, gan y gallai rhai o'r adeiladau a fyddai'n gallu bod yn gartrefi rhagorol ac eiddo rhagorol at ddibenion eraill fod yn falltod gwirioneddol ar gymunedau ar hyn o bryd. Felly, rydym yn sicrhau bod gan bob awdurdod lleol y sgiliau a'r hyder angenrheidiol i fynd i'r afael ag eiddo gwag yng Nghymru. Rydym yn gwneud hynny drwy gyflwyno arbenigwr diwydiant ym maes rheoli eiddo, sy'n darparu cyfres o ddigwyddiadau hyfforddi i bob awdurdod lleol unigol yng Nghymru.

Weinidog, fel Llyr, roeddwn yn edrych ar y data ar gyfer 2018-19, ac mae'n eithaf siomedig. Mae'n faes heriol—cartrefi gwag yn y sector preifat a gofyn i awdurdodau lleol ddefnyddio eu gwahanol fecanweithiau ariannol i sicrhau bod rhai o'r cartrefi hyn yn cael eu defnyddio unwaith eto—ond mae perfformiad yn amrywio. Mae Ynys Môn wedi sicrhau bod 12 y cant o'u heiddo preifat gwag yn cael ei ddefnyddio unwaith eto; 1.6 y cant yng Nghonwy; 8.6 y cant yn Sir Ddinbych; a 5.6 y cant yn Wrecsam. Felly mae cryn amrywiaeth yno, ac rwy'n gobeithio y bydd yr arferion gorau'n cael eu gwella ymhellach ac yna'n cael eu mabwysiadu gan yr awdurdodau eraill.

Oes, mae llwyddiant yn amrywio o ran sicrhau bod cartrefi gwag yn cael eu defnyddio unwaith eto. Y gobaith yw y bydd y gwaith ar y gorchmynion prynu gorfodol a amlinellais yn awr yn ddefnyddiol i awdurdodau lleol sydd wedi cael anhawster yn y maes hwn hyd yma, oherwydd gwyddom fod rhai awdurdodau lleol wedi teimlo nad oes ganddynt gapasiti na hyder i gymryd rhan yn y maes gwaith penodol hwnnw.

Mae premiymau'r dreth gyngor hefyd yn arf defnyddiol i fynd i'r afael â chartrefi gwag ac unwaith eto, maent wedi cael eu defnyddio at ddibenion gwahanol ac i raddau gwahanol ar draws Cymru. Gwyddom y bydd premiymau'n cael eu codi ar bron i 6,700 o anheddau sy'n wag yn hirdymor yng Nghymru yn y flwyddyn ariannol nesaf, ac mae nifer yr anheddau sydd wedi bod yn wag yn hirdymor wedi gostwng dros 1,000 ers cyflwyno'r premiymau. Felly, mae'n sicr yn cael effaith.