5. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:26 pm ar 17 Mawrth 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 5:26, 17 Mawrth 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am y gyfres honno o gwestiynau. Byddaf yn gwneud fy ngorau i ateb pob un ohonyn nhw. O ran casgliadau gwastraff, er enghraifft, a roddwyd fel enghraifft gan y Cynghorydd Andrew Morgan i gwestiwn gan newyddiadurwr a oedd yn bresennol yn y cyfarfod briffio i'r wasg y bore yma, pan ddywedodd y gallai rhai gwasanaethau gael eu cwtogi, yn dibynnu ar brinder staff a materion eraill sy'n codi yn yr wythnosau a'r misoedd i ddod. Yr hyn yr oedd yn ceisio'i ddangos oedd, wrth i'r feirws effeithio'n fwy ar bobl ac wrth i fwy o bobl fod yn absennol o'r gwaith, efallai y bydd angen symud pobl o gwmpas yn yr awdurdod lleol i gynnal gwasanaethau hanfodol. Felly, fe'i rhoddwyd yn enghraifft yn unig.

Ond, yr enghraifft a roddodd o safbwynt RhCT yn unig—rwyf i yn pwysleisio hynny; enghraifft yn unig yw hi—oedd y gallen nhw newid i gasgliadau misol ar gyfer peth gwastraff. Roedd yn gyflym iawn, fodd bynnag, i bwysleisio y bydden nhw'n casglu gwastraff bwyd a gwastraff cewynnau, er enghraifft, yn ôl yr arfer—yn wythnosol—er mwyn gwrthbwyso'r risgiau i iechyd.

Mae hynny, Dirprwy Lywydd, yn amser perffaith i mi ddweud wrth bobl bod cyngor ar gael ar wefannau amryw o awdurdodau lleol, a byddaf yn darllen rhai ohonyn nhw i chi. Felly, er enghraifft, o safbwynt iechyd, mae Cyngor Abertawe yn pwysleisio y gellir storio gwastraff personol, fel hancesi papur sydd wedi eu defnyddio a chadachau glanhau un tro, yn ddiogel mewn bagiau sbwriel un tro. Dylid rhoi'r bagiau mewn bag arall, wedi ei glymu'n ddiogel a'i gadw ar wahân i wastraff arall, a dylid neilltuo hwn am 72 awr cyn ei roi yn y gwastraff bag DU arferol er mwyn gwneud yn siŵr bod y feirws wedi marw.

Felly, rwy'n ailadrodd—mai dim ond un o'r enghreifftiau o arfer iechyd da o ran casglu gwastraff yw hynny, ac mae hynny, yn amlwg, i ddiogelu iechyd y gweithwyr sy'n gweithio ym mhen arall y cylch casglu gwastraff a gwaredu gwastraff. Felly, dim ond un enghraifft dda yw honno o bethau y gallai fod angen eu pwysleisio, a phethau eraill y gallai fod angen eu newid. Ni allaf bwysleisio digon nad ydym yn dweud bod hynny'n digwydd nawr. Mae'n enghraifft o un o'r pethau a fyddai'n cael ei ystyried yn ystod yr wythnosau a'r misoedd nesaf.

O ran gwirfoddolwyr, mae'r Prif Weinidog eisoes wedi crybwyll ein bod yn cyfarfod yfory â phartneriaid CGGC ac eraill—cyfres gyfan o sefydliadau trydydd sector a sefydliadau ar draws sectorau—i drafod yr holl fater yn ymwneud â chynnwys y trydydd sector a chydlynu gwirfoddolwyr. Rydym ni hefyd wedi cael cyfarfodydd defnyddiol â CLlLC ynghylch cydlynu gwirfoddolwyr ar gyfer pob ardal awdurdod lleol, ac rydym ni wedi bod yn dweud heddiw bod pobl sy'n dymuno dychwelyd i'r gweithlu gyda chymwysterau perthnasol, neu, yn wir, pobl sydd â chymhwyster cyfwerth, fel y gwestywyr y gwnaethom ni sôn amdanyn nhw yn gynharach, er enghraifft, gysylltu â'u hawdurdodau lleol unigol, a fydd yn gwybod ym mhle y mae'r angen mwyaf am eu sgiliau.

Ni fydd angen pawb ar unwaith—dyna'r peth arall. Mae pobl yn awyddus iawn i gynnig eu gwasanaeth nawr, ond yr hyn yr ydym ni'n dymuno ei wneud yw sicrhau bod gennym ni gyflenwad cyson o wirfoddolwyr, wrth symud ymlaen, drwy'r hyn a allai fod yn fisoedd lawer i ddod. Felly, rwy'n annog pobl i sicrhau—. Nid dim ond am y deuddydd nesaf—mae hwn yn rhywbeth a fydd yn parhau ac y bydd angen i ni ei gydlynu. Bydd angen i ni wneud yn siŵr nad yw staff yn blino'n llwyr ac nad yw gwirfoddolwyr yn blino'n llwyr, a'n bod ni'n gallu cylchdroi pobl o ran yr hyn y bydd angen ei wneud. Felly, mae llawer o gynllunio o ran y ffordd orau o gydlynu hynny a'r lle gorau i ddefnyddio pobl, a sut i fwrw ymlaen â hynny, ond, fel yr wyf wedi ei ddweud, mae cyfarfod yfory, ac rydym wedi cael sawl sgwrs â CLlLC ynghylch cydlynu hynny yn barod.

O ran yr achosion gwybyddus, rwy'n credu, mewn gwirionedd, ein bod ni'n mynd heibio'r cam hwnnw erbyn hyn. Roedd y sgwrs honno ddydd Iau diwethaf, ac mae hon yn sefyllfa mor gyfnewidiol, ar yr adeg honno roeddem ni'n dal i adrodd am bob achos. Rwy'n credu ein bod ni'n cefnu ar hynny yn gyflym iawn, ond byddaf yn parhau i wneud yn siŵr bod arweinwyr awdurdodau lleol yn gwybod lle mae materion eithafol yn digwydd yn eu hardal benodol nhw, ac rydym ni wedi gwneud yn siŵr bod y cyswllt yno ag Iechyd Cyhoeddus Cymru.

O ran y gweithlu, mae cyfarfodydd cyngor partneriaeth y gweithlu yn cael eu cynnal yr wythnos nesaf. Fy Nirprwy Weinidog, Hannah Blythyn, sy'n cadeirio'r cyfarfodydd. Byddan nhw'n gyfarfodydd rhithwir yn bennaf. Byddwn yn sicrhau y gall pobl ymuno yn yr un ffordd ag a wnaethom ni ar gyfer y cyfarfod gydag arweinwyr llywodraeth leol ddydd Iau diwethaf, er enghraifft. Bydd rhai pobl yn bresennol, ond bydd y rhan fwyaf ohono yn rhithwir, a'i bwrpas fydd trafod sut y byddwn yn mynd â'r rhwydwaith hwnnw yn ei flaen yn y dyfodol.

O ran rheoleiddio gwirfoddolwyr a gweithio fel y bo'n briodol, mae gan y Bil brys gyfres o ddarpariaethau arfaethedig ynddo ynghylch cofrestru'n gyflymach a llacio rhai o'r rheolau. Un o'r enghreifftiau rwyf i wedi ei gweld yn cael ei defnyddio yw, pan nad yw rhywun yn gofrestredig eto, nad yw wedi cael gwiriadau'r gwasanaeth datgelu a gwahardd eto a fyddai'n angenrheidiol, efallai y bydden nhw'n cael gweithio gyda gwirfoddolwr sydd wedi ei wirio i sicrhau ei fod yn cael ei oruchwylio ond pan fyddai pâr arall o ddwylo yn ddefnyddiol. Gallai'r math hwnnw o drefniant goruchwylio, na fyddai'n dderbyniol fel arfer, fod yn dderbyniol yn yr amgylchiadau difrifol iawn hyn. Felly, mae hynny, unwaith eto, yn un enghraifft o hynny.

O ran timau iechyd yr amgylchedd ac, mewn gwirionedd, amrywiaeth o dimau eraill mewn awdurdod lleol, rydym yn cynnal trafodaethau parhaus gyda CLlLC ac amrywiaeth o awdurdodau lleol ynghylch sut i fynd i'r afael â rhai o'r materion hynny. Mae arnaf i ofn nad wyf yn gwybod a yw'r cyfarfod wedi ei gynnal, Mark, felly byddaf yn gwneud yn siŵr y cewch chi'r wybodaeth honno cyn gynted â phosib.