8. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 12:03 pm ar 24 Mawrth 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Joyce Watson Joyce Watson Labour 12:03, 24 Mawrth 2020

(Cyfieithwyd)

Y peth cyntaf, fel llawer un arall yma, yr wyf eisiau ei wneud heddiw yw diolch i'r holl staff sy'n parhau i fynd i'w gwaith ledled y GIG, ar draws y sector gofal ac ar draws yr asiantaethau cyflenwi i gael pethau i'r lle y mae eu hangen arnom ni a phan mae eu hangen arnom ni ar yr adeg dyngedfennol hon. Ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn bod y bobl hynny'n deall, os nad ydyn nhw'n deall yn barod, ein bod i gyd yn eu gwerthfawrogi hefyd. Yn sgil darparu gwybodaeth a nwyddau, rwyf am ddechrau gofyn rhai o'm cwestiynau.

Y cwestiwn cyntaf, mae'n debyg, y gofynnir i'r rhan fwyaf ohonom ni yn aml yw ble i fynd i gael cyngor da. Rydym ni wedi gweld digon o arbenigwyr yn ymddangos ar y rhyngrwyd yn dweud pethau sy'n eithaf peryglus, a dweud y gwir, gan fod y cyngor yn sylfaenol anghywir ar hyn o bryd. Felly, rwy'n credu ei fod yn ymwneud ag ailadrodd ble i fynd am gyngor da—cyngor dibynadwy—a sicrhau ei fod ar gael.

O ran cyflenwadau, unwaith eto, os ceisiwch chi brynu rhywbeth syml fel paracetamol, sef yr hyn a wnes i ddoe, efallai y gofynnir i chi dalu £3 amdano. Nid yw hynny'n dderbyniol mewn gwirionedd. Ac, unwaith eto, mae'n ymwneud â chael y cyflenwadau hynny y bydd ar bobl eu hangen ar gyfer eu gofal meddygol o ddydd i ddydd i'r fferyllfeydd cymunedol hynny y bydd pob un ohonom ni yn dibynnu arnynt, ond hefyd gofyn i archfarchnadoedd sy'n cyflenwi i gyfyngu ar y cyflenwad, rhywbeth y mae rhai ohonyn nhw yn ei wneud, cyfyngu ar beth y mae pobl yn ei brynu.

Rwyf hefyd wedi cael gwybodaeth, ac mae'n eithaf amlwg os ydych chi'n edrych ar archfarchnadoedd, am fformiwla babanod yn diflannu oddi ar y silffoedd. Mae hyn yn ddifrifol. Mae angen bwydo babanod, ac eto rwyf wedi clywed straeon am bobl yn prynu llaeth fformiwla fel modd o roi llaeth sych yn eu te a'u coffi. Mae hynny'n sefyllfa echrydus. Felly, unwaith eto, mae'n apêl, mewn gwirionedd, i bobl ystyried bod y geiriau 'fformiwla' a 'babanod' yn mynd gyda'i gilydd am reswm da iawn, iawn.

Byddwn i'n gofyn, unwaith eto, am daliadau cyfleustodau. Rwy'n gwybod y gall ymddangos yn rhyfedd fy mod i yn gofyn i chi, ond os na all pobl fwydo eu hunain ac os na allan nhw gadw eu hunain yn gynnes, byddant yn mynd yn eithaf sâl yn fuan. Rhai o'r bobl hynny sydd â mesuryddion talu o flaen llaw sydd fwyaf agored i niwed yn yr achos cyntaf. A gofynnaf eto—er fy mod yn sôn am bobl yn cael y tanwydd iawn—yn fy ardal i yn arbennig, mae llawer o bobl nad oes ganddyn nhw gyflenwad nwy, maen nhw'n dibynnu ar gyflenwadau olew, maen nhw'n dibynnu ar nwy petrolewm hylifedig. Mae'n ddrutach. Mae'r bobl hynny'n tueddu i fod yn fwy ynysig oherwydd lle maen nhw'n byw ac maen nhw'n tueddu i fod yn fwy oedrannus mewn rhai achosion. Nid wyf yn gwybod a ydych chi wedi cael unrhyw sgyrsiau i helpu gyda'r cyflenwadau hynny, ond os cymerwn ni olew, er enghraifft, mae'n rhaid i chi brynu hwnnw mewn swmp yn gyffredinol, ac mae hynny'n gost enfawr i bobl ar adeg pan fydd eu harian yn mynd yn brin iawn. Felly, unwaith eto, mae'n ymwneud â sicrhau fod teuluoedd yn gallu byw'n effeithiol drwy gynhesu eu cartrefi a bwydo eu hunain hefyd.

Rhaid imi holi ynglŷn â gweithio ym maes iechyd trawsffiniol, yn enwedig ym Mhowys. Rwy'n gwybod y bydd eraill yn holi am feysydd eraill. Yn sicr, hoffwn gael diweddariad—mae llawer o bobl sy'n byw yn ardal Powys wedi cysylltu â mi—ynghylch sut y mae hynny'n gweithio iddyn nhw a pha mor ffyddiog ydym ni y bydd y bobl hynny ym Mhowys y mae angen gofal iechyd arnyn nhw yn gallu cael gafael arno.

Yn olaf, hoffwn dalu teyrnged ichi am eich diweddariadau dyddiol. Maen nhw wedi bod yn glir. Ond rwyf hefyd eisiau diolch i bobl am eu cydweithrediad, oherwydd os na chawn y mwyafrif helaeth o bobl yn cydweithredu â'r cyfyngiadau llym hynny yr ydym yn gofyn iddyn nhw eu gosod arnyn nhw eu hunain, ni fyddwn, a bod yn onest, byth yn gallu ymdopi â'r feirws hwn. Nid wyf ond yn gobeithio y bydd pobl yn parhau felly, oherwydd fel y dywedodd rhywun gynnau, nid gwyliau mo hyn. Mae'n debyg bod hwn yn gyfnod lle bydd y rhai ohonom ni sy'n dod drwyddo—a gobeithio daw pob un ohonom ni drwyddo—yn edrych yn ôl ac yn rhyfeddu at y cyfnod hwn ac at ymddygiad pobl hefyd. Diolch yn fawr iawn.