3. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:20 pm ar 29 Ebrill 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:20, 29 Ebrill 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am y gyfres o gwestiynau. O ran eich sylw cyntaf, ynglŷn â chyfraddau gwirioneddol haint y coronafeirws, wrth gwrs, dyma'r enghreifftiau a gofnodwyd, ac mae gennym ni rybudd iechyd bob amser nid yn unig ym mhob rhan o Gymru, ond gweddill y DU, fod y ffigurau gwirioneddol yn debygol o fod yn uwch. Felly, nid wyf am gael fy nhynnu i wneud cymariaethau pendant o wahanol rannau o'r DU, ond gwyddom fod rhan dde-ddwyreiniol Cymru wedi cael yr effaith fwyaf sylweddol. Gallwch weld hynny nid yn unig yn nifer yr achosion a gadarnhawyd, ond mewn gwirionedd yn y ffordd y mae ein hysbytai wedi gweld pobl yn dod i mewn iddynt sydd angen gofal, ac yn enwedig y ffordd y mae capasiti gofal dwys wedi cael ei ddefnyddio. Mae hynny'n arwydd cystal, os mynnwch chi, o gylchrediad y feirws mewn gwahanol rannau o Gymru.

Felly, wrth gwrs, rydym ni'n cymryd o ddifrif ac eisiau deall yn union sut y mae'r feirws yn ymddwyn wrth i'w ymddygiad newid yn ystod y pandemig. Felly, mae gwersi o rannau eraill o'r DU, ac mae angen dysgu gwersi o fewn ac ar draws Cymru, ac mae hynny'n nodwedd reolaidd o'r gwaith a'r trafodaethau yr ydym yn eu cael o fewn y Llywodraeth ac yn wir o fewn y gwasanaeth.

O ran eich sylw am brawf gwrthgyrff, nid ydym ni mewn sefyllfa eto lle mae gennym ni brawf gwrthgyrff dibynadwy y gallwn ei gyflwyno ledled y wlad. Mae amrywiaeth o waith ar hynny. Mae yna brofion ar amrywiaeth o brofion posib sydd yn y farchnad, a bob hyn a hyn, efallai y gwelwch chi ar y cyfryngau cymdeithasol rhywun yn hawlio bod ganddyn nhw brawf gwrthgyrff effeithiol y gellir ei ddefnyddio. Wel, mae angen i ni brofi a yw'r honiadau hynny'n ddilys ai peidio, ac a allwn ni ddarparu prawf gwrthgyrff a fyddai'n amlwg mor ddefnyddiol ag y gallai fod. Dyna pam y mae'n cael lle yn ein strategaeth, oherwydd ein bod yn deall pa mor ddefnyddiol y gallai hynny fod o ran deall lledaeniad y coronafeirws a sut yr ydym yn mynd ati mewn gwirionedd yn y dyfodol i ddiogelu'r cyhoedd yn ehangach.

O ran therapïau siarad ac iechyd meddwl yn gyffredinol, mae'n rhan o'm pryder ac yn rhan o'm pryder yr wyf wedi ei grybwyll o'r blaen ynghylch y defnydd o'n gwasanaethau. Nid wyf yn poeni am iechyd corfforol yn unig, rwyf yr un mor bryderus am iechyd meddwl, y cyhoedd ond hefyd ein staff, sy'n—. Er gwaethaf y ffaith nad yw effaith y coronafeirws hyd yn hyn wedi bod mor arwyddocaol ag yr oeddem yn meddwl y gallasai fod mewn gwirionedd ychydig wythnosau yn ôl, mae ein staff yn dal i ymdrin â chyfnod o ddigwyddiadau eithriadol ac mae straen gwirioneddol ar ein staff wrth wneud hynny. Dyna pam yr wyf wedi ei gwneud hi'n haws i staff ym mhob rhan o'r maes iechyd a gofal cymdeithasol gael cymorth wrth wneud eu gwaith. Mae angen i ni eu cadw'n iach fel y gallan nhw helpu i'n gwarchod ni. 

O ran y brechlyn ffliw, credaf mai'r neges gyson yw'r nifer sy'n manteisio ar y brechlyn ffliw. Felly, pobl sydd wedi cael eu cynghori i gymryd gofal pellach ac i roi sylw'n arbennig i gadw pellter cymdeithasol—mae'r grŵp cychwynnol ar gyfer pobl sy'n cael brechlyn y ffliw ar sail eu cyflyrau meddygol. Ac mae'n frwydr gyson bob blwyddyn—er gwaethaf ymgyrch gyhoeddus amlwg iawn iawn, mae llawer o bobl yn dal i beidio â manteisio ar y dewis sydd ganddyn nhw i gael pigiad ffliw'r GIG am ddim. Rwy'n sicr yn gobeithio eleni y bydd pobl hyd yn oed yn fwy o ddifrif nid yn unig o ran y cyfle ond y gwir werth o gael y pigiad ffliw hwnnw gan y GIG i'w cadw eu hunain a'u teulu'n ddiogel.

A dyna'r sylw ehangach am raglenni brechu. Mae'n un o'r sylwadau allweddol a wneuthum nid yn unig yn fy natganiad ond mewn datganiadau blaenorol, ynglŷn â dymuno cadw gwahanol rannau o'n pensaernïaeth iechyd y cyhoedd, ac mae rhaglenni brechu yn amlwg yn rhan hanfodol o hynny. Felly, yn enwedig i rieni plant ifanc, gwnewch yn siŵr bod eich plant yn parhau i fynd i gael y brechlynnau hynny, oherwydd mae'n bwysig nid yn unig i'w cadw nhw'n iach rhag y coronafeirws, ond mewn gwirionedd o ran eu hiechyd cyffredinol. Y peth olaf y byddwn eisiau ei weld yw'r afiechydon cyffredin hynny y gwyddom sy'n achosi niwed gwirioneddol yn ailymddangos oherwydd nad ydym ni fel cenedl yn gwneud yn siŵr bod ein pobl yn cael eu brechu pan allent ac y dylent fod yn gwneud hynny.