Diolch am eich datganiad y prynhawn yma, Weinidog. Fe ddechreuaf efallai trwy ofyn i chi egluro ychydig o anghysondebau y credaf fy mod yn sylwi arnynt yn eich datganiad ac yn y ddogfen ymateb polisi gysylltiedig a gyhoeddwyd gennych i fynd gyda'ch datganiad heddiw. Rydych chi'n dweud wrthym yn eich datganiad y byddwch yn cyflawni ystod o ddadansoddiadau economaidd i ddeall effaith symud o un system i'r llall—rydych chi eisoes wedi ymhelaethu ychydig ar hynny—a'ch bod yn disgwyl allbwn o'r dadansoddiad yr haf nesaf, ond yn yr anadl nesaf, rydych chi'n dweud cyn diwedd tymor y Senedd hon—felly, mae hynny ymhell cyn yr haf nesaf a chyn i'r dadansoddiad o’r effaith economaidd fod ar gael—byddwch yn cyhoeddi Papur Gwyn, gan baratoi'r ffordd ar gyfer cyflwyno Bil amaethyddiaeth (Cymru). Felly, mewn gwirionedd, onid yw hynny’n rhoi’r drol o flaen y ceffyl oherwydd eich bod yn cynnig deddfwriaeth cyn i chi wybod beth fydd yr effaith economaidd? 

Ac yn nes ymlaen, dywedwch wrthym yn y datganiad fod oedi parhaus Llywodraeth y DU cyn cadarnhau lefel y cyllid newydd yn rhwystredig a bod blaengynllunio manwl wedi'i ohirio—ac ni allwn gytuno mwy—ond sut felly y gallwch wneud y dadansoddiad economaidd o effaith system gymorth newydd os nad ydych yn gwybod faint o arian sy'n dod i Gymru? Oherwydd os cawn £5 miliwn, bydd yn cael effaith benodol; os cawn £105 miliwn, bydd yn cael effaith economaidd wahanol iawn. Felly, mae'n awgrymu i mi eich bod yn gweithio'n ddall i ryw raddau yma a'r risg, wrth gwrs, yw eich bod yn ei gael yn ofnadwy o anghywir. 

Hoffwn i chi ymhelaethu ymhellach ar yr ymgynghoriad y sonioch chi amdano a allai ddigwydd yr haf hwn, neu beidio—nid oeddech yn sicr pryd yn union y bydd yn digwydd—ynglŷn â chadw a symleiddio rheolau ynghylch cymorth amaethyddol i ffermwyr a'r economi wledig. Pa fath o reolau rydych chi'n edrych arnynt yma? Pa reolau yn benodol? Rhowch un enghraifft i ni oherwydd rwyf eisiau deall yn union beth rydych chi'n ceisio'i gyflawni a ble rydych chi'n targedu'r ymgynghoriad hwnnw.

Rydych yn dweud wrthym yn eich datganiad fod rhai yn dadlau y byddai'r ffocws ar ganlyniadau amgylcheddol yn niweidio hyfywedd ariannol ffermio yng Nghymru. Nid wyf yn cytuno y byddai'n niweidio hyfywedd economaidd ffermio yng Nghymru. Credaf, mewn gwirionedd, fod talu am nwyddau cyhoeddus yn cynnig cyfleoedd enfawr ac mae'n rhaid i ni adlewyrchu'r argyfwng hinsawdd ac ecolegol sy'n ein hwynebu o fewn polisi rheoli tir fel y gwnawn ar draws holl bolisïau'r Llywodraeth. Ond wrth gwrs, fy mhryder, fel y gwyddoch, yw eich bod yn fframio hon fel sefyllfa naill ai/neu. Rydych chi'n rhoi'r cynnig inni naill ai ein bod yn cael taliad am nwyddau cyhoeddus neu ein bod yn cadw taliad sylfaenol. Nawr, nid wyf yn cytuno ei bod hi’n sefyllfa naill ai/neu. Rwy'n credu bod cael gwared yn llwyr ar o leiaf un elfen o daliad uniongyrchol yn creu gormod o risg y byddwch yn colli'r ffermydd teuluol rydych chi'n dibynnu arnynt i gyflawni'r canlyniadau amgylcheddol rydym i gyd eisiau eu gweld. Ac wrth gwrs, bydd hynny'n gwaethygu’r anghydbwysedd pŵer sydd gennym yn y gadwyn gyflenwi bwyd gan adael ffermydd Cymru i raddau mwy ar fympwy marchnad gamweithredol sydd, wrth gwrs, yn cael ei rheoli i raddau helaeth gan nifer fach iawn o fanwerthwyr mawr iawn, a bydd hynny'n gwanhau mewn gwirionedd, nid yn cryfhau, gwytnwch y sector mewn sawl ffordd. Rydych chi'n dweud bod cynhyrchiant bwyd yn cael ei wobrwyo gan y farchnad—dyna oedd eich geiriau. Wel, os yw COVID-19 wedi dysgu unrhyw beth i ni, mae wedi tanlinellu unwaith ac am byth mewn gwirionedd nad yw'r farchnad bob amser yn gwobrwyo cynhyrchiant bwyd, ac yn aml iawn mae'r farchnad yn camfanteisio arno, a chamfanteisir ar gynhyrchiant bwyd er anfantais i'n ffermydd teuluol, ein heconomi wledig, a'n cymuned wledig ehangach. Felly, rwy’n ofni y bydd cael gwared ar unrhyw gymorth uniongyrchol yn gadael y ffermydd hynny hyd yn oed yn fwy agored a bydd Brexit, wrth gwrs, yn gwneud pethau hyd yn oed yn waeth. Felly dyna pam y byddai'n well gennyf fodel hybrid. Iawn, gadewch inni gynyddu’r cymorth i nwyddau cyhoeddus, ond gan gadw o leiaf elfen o gymorth uniongyrchol.

Nawr, yn olaf gennyf fi, rydych chi'n cyfeirio at y gwasanaeth cynghori ac rydych chi'n dweud eich bod yn mynd i gomisiynu asesiad annibynnol a gwrthrychol o effeithiolrwydd Cyswllt Ffermio—dywedwch wrthym yn eich dogfen ymateb polisi—i helpu i lunio cymorth cynghori yn y dyfodol, a chredaf mai dyna'r peth hollol iawn i'w wneud, ond wrth gwrs, i ddatblygu’r hyn a ddywedwyd yn gynharach am rai o'r materion a amlygwyd yn ddiweddar mewn perthynas â'r cynllun datblygu gwledig gan Archwilydd Cyffredinol Cymru, y risg wrth gwrs wrth drosglwyddo dull y cynllun datblygu gwledig yn effeithiol i'r system newydd sy'n cael ei chynnig, rydych mewn perygl, wrth gwrs, o drosglwyddo rhywbeth lle nad ydym o bosibl wedi dysgu'r gwersi y mae angen inni eu dysgu o ran y ffordd y caiff ei gyflawni—. Wyddoch chi, yn sicr nid ydym wedi asesu effaith y cynllun datblygu gwledig yn ddigon effeithiol hyd yn hyn—y pethau gwerth am arian a'r materion ynghylch costeffeithiolrwydd a amlygwyd gan yr archwilydd cyffredinol, a gwn fod nifer o bobl yn galw am adolygiad annibynnol i'r cynllun datblygu gwledig. Felly, os ydych chi'n barod i gael asesiad annibynnol a gwrthrychol o rai elfennau, does bosibl na ddylech fod yn barod i gael y sylw ehangach hwnnw i'r sefyllfa cyn inni ei fewnblannu yng nghalon y system newydd rydym yn symud tuag ati.