3. Pa gymorth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i roi i bobl awtistig yn ystod y pandemig coronafeirws? OQ55500

Llywydd, mae argyfwng y coronafeirws wedi bod yn arbennig o anodd i bobl awtistig. Gan weithio gydag eraill, mae Llywodraeth Cymru wedi canolbwyntio ar gymorth ymarferol a chanllawiau penodol i'r rhai sy'n cael eu heffeithio. Y mis diwethaf, er enghraifft, ac ar y cyd â Chymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth, cyhoeddwyd cyngor gennym ar orchuddion wyneb ar gyfer pobl awtistig ar gludiant cyhoeddus.

Mae'r adroddiad 'Left stranded', a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf gan y Gymdeithas Awtistiaeth Genedlaethol a'i phartneriaid, yn dangos bod pandemig y coronfeirws, yn ogystal â gwaethygu yn sylweddol heriau hirsefydlog sy'n wynebu pobl awtistig o ran cael gofal cymdeithasol a chymorth addysgol addas, wedi cael effaith niweidiol iawn ar iechyd meddwl pobl awtistig a'u teuluoedd. Sut, felly, y gwnewch chi ymateb i alwad yr adroddiad ar Lywodraeth Cymru i: greu cynllun gweithredu i amddiffyn pobl awtistig a'u teuluoedd os bydd ail don; blaenoriaethu datblygiad y cod ymarfer ar ddarparu gwasanaethau awtistiaeth; cryfhau hawliau cyfreithiol pobl awtistig a'u teuluoedd yng Nghymru yn unol â hynny; cyhoeddi'r cod anghenion dysgu ychwanegol cyn symud i'r system gymorth newydd y flwyddyn nesaf; a gweithredu'r ymrwymiad bod pob athro ac athrawes yn cael hyfforddiant awtistiaeth gorfodol yn rhan o'u haddysg gychwynnol i athrawon, ochr yn ochr â chyflwyno ymgyrch ymwybyddiaeth gyhoeddus ar awtistiaeth, fel sy'n digwydd mewn mannau eraill yn y DU?

Llywydd, a gaf i ddiolch i Mark Isherwood am dynnu sylw at yr adroddiad 'Left stranded', sy'n adroddiad pwysig? Gwn fod yr Aelod wedi ysgrifennu ddoe at y Gweinidogion iechyd ac addysg yn tynnu eu sylw ato.

Fel y mae Mark Isherwood wedi ei ddweud, ceir tri argymhelliad penodol yn yr adroddiad i Lywodraeth Cymru. Y cyntaf yw datblygu cod ymarfer ar ddarparu gwasanaethau awtistiaeth, a bydd y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn cyhoeddi datganiad ysgrifenedig yn fuan, cyn diwedd y mis hwn, yn nodi'r amserlenni ar gyfer ymgynghori a chyhoeddi'r cod.

Yr ail argymhelliad oedd cyhoeddi'r cod anghenion dysgu ychwanegol a'i roi ar waith yn 2021, ac ar 3 Medi cyhoeddodd y Gweinidog Addysg y bydd y cod a'r rheoliadau yn cael eu gosod gerbron y Senedd ym mis Chwefror y flwyddyn nesaf, ac y bydd hynny, yn wir, yn caniatáu cychwyn y Ddeddf a'i chyflwyno yn raddol o fis Medi 2021.

Mae'r trydydd argymhelliad yn ymwneud â'r ymgyrch ymwybyddiaeth genedlaethol y tynnodd yr Aelod sylw ati, ac mae ein tîm awtistiaeth cenedlaethol ac eraill—gan gynnwys y rhai sy'n gweithio ym maes hyfforddiant cychwynnol i athrawon—yn cydweithio i godi ymwybyddiaeth y cyhoedd o awtistiaeth yn y gymuned fel thema allweddol yn ein cynlluniau gweithredu.

Prif Weinidog, soniasoch yn eich ymateb i Mark Isherwood am y cod ymarfer yn ymwneud â gorchuddion wyneb ar gyfer pobl awtistig, a byddwch yn ymwybodol iawn, mi wn, y gall pobl awtistig hefyd ei chael hi'n anodd cyfathrebu â rhywun sy'n gwisgo masg wyneb, yn ogystal â'i chael hi'n anodd weithiau gwisgo masg wyneb, a byddai'r un peth yn wir, er enghraifft, am bobl fyddar y gallai fod angen iddyn nhw ddarllen gwefusau. A allwch chi gadarnhau y prynhawn yma, Prif Weinidog—ac rwy'n gofyn y cwestiwn hwn i chi yng nghyd-destun etholwr a gafodd broblem gyda hyn—pe byddai aelod o'r cyhoedd, person awtistig neu berson â phroblemau byddardod, yn gofyn i aelod o staff mewn siop dynnu ei orchudd wyneb fel y gall y person byddar neu'r person awtistig hwnnw gyfathrebu yn fwy effeithiol ag ef, ei bod hi'n dderbyniol i'r aelod o staff wneud hynny, cyn belled â'i bod yn bosibl cynnal y pellter ymbellhau cymdeithasol o 2 fetr? Mae profiad fy etholwr yn awgrymu y gallai fod rhywfaint o ddryswch ar ran staff siopau yn hyn o beth.

Llywydd, diolchaf i Helen Mary Jones am hynna. Cadarnhaf y byddai'n dderbyniol o dan yr amgylchiadau y mae wedi eu disgrifio, ond rydym ni'n gwybod bod cryn dipyn o ddysgu y mae'n rhaid i'r system ei gymryd i mewn. Roedd yn un o'r pryderon y mae'r prif swyddog meddygol wedi eu mynegi erioed am ddefnydd gorfodol o orchuddion wyneb, bod yn rhaid cael eithriadau a bod yn rhaid i ni fod yn sensitif i'r bobl hynny nad ydyn nhw, am wahanol resymau, yn ei chael hi'n bosibl gwisgo gorchudd wyneb eu hunain neu sy'n ei chael hi'n anodd pan fydd pobl eraill yn eu gwisgo. Byddwn yn defnyddio'r holl eithriadau a roddwyd ar waith gennym ni pan wnaed gorchuddion wyneb yn orfodol ar gludiant cyhoeddus yn yr ardaloedd newydd yr ydym ni wedi eu gwneud nhw'n orfodol ynddynt o ddydd Llun yr wythnos hon, a bydd cyfnod byr, mae arnaf i ofn, pan fydd yn rhaid i sensitifrwydd i rai o'r materion hyn gael ei ddatblygu ymhlith pobl na fu'n rhaid iddyn nhw weithredu yn y modd hwn tan nawr.