Part of the debate – Senedd Cymru am 4:33 pm ar 15 Medi 2020.
Diolch ichi am y datganiad, Gweinidog. Dechreuaf gyda'ch honiad ein bod mewn sefyllfa debyg iawn i'r un yr oeddem ni ynddi ym mis Chwefror. Fe wn i pam yr ydych yn dweud hynny, oherwydd dyma'r un feirws, mae mor beryglus ag yr oedd bryd hynny ac rwy'n cytuno'n llwyr â'ch barn mai ein cyfrifoldeb ni i gyd yw wynebu ein cyfrifoldebau ein hunain o ran glynu wrth ganllawiau ac ati, ond dylem ni, wrth gwrs, fod mewn sefyllfa llawer gwell nag yr oeddem ni ynddi ym mis Chwefror. Rydym ni bellach yn tracio ac yn olrhain, gwyddom ychydig mwy am driniaethau—llawer mwy am driniaethau—o'r diwedd, nawr, mae gorchuddion wyneb yn cael eu defnyddio, yn cadw pobl yn ddiogel, ac ati. Yr hyn y mae angen inni ei wybod nawr, wrth i'r gaeaf ddynesu, yw bod gwersi wedi'u dysgu a rhai o'r penderfyniadau gwael a wnaed yn gynharach efallai—yn ddealladwy, gan fod hyn yn newydd, os nad yn gwbl faddeuadwy, ond yn ddealladwy—mae angen inni sicrhau nad ydynt yn digwydd eto. Ac er i chi dreulio llawer o'r datganiad hwnnw'n dweud pa mor bwysig yw hi i bobl gymryd cyfrifoldeb dros eu hunain, mae'n ymwneud â'r hyn y gall y Llywodraeth ei wneud ac, o ran profi ac olrhain, nid y bobl sy'n diystyru rheolau sy'n ei chael hi'n anodd cael profion yn fy etholaeth i a ledled Cymru ar hyn o bryd—ond pobl na allant gael profion am nad ydynt ar gael nawr. A wnewch chi egluro wrthym ni beth fydd yn cael ei wneud cyn y gaeaf hwn i sicrhau na fydd yr orddibyniaeth y penderfynoch ei rhoi ar y labordai goleudy yn achosi problem yn yr wythnosau a'r misoedd nesaf? Mae hyn yn rhywbeth y rhybuddiodd y SAGE annibynnol amdano; rwy'n pryderu amdano hefyd. Rydym yn chwilio am sicrwydd gennych chi.
Ysgrifennais atoch ynghylch y problemau o ran cael profion yr wythnos diwethaf. Gofynnais hefyd yn y llythyr hwnnw: a allwn ni ddechrau profi gweithwyr gofal cartref a nyrsys cymunedol nad oes symptomau ganddyn nhw, ac eraill sy'n gorfod ymweld â chartrefi pobl? Oherwydd mae ofnau nad yw'r profion hynny sydd wedi'u darparu mewn cartrefi preswyl ar gael o hyd i'r bobl hynny sydd hefyd eu hangen oherwydd bod y bobl y maent yn dod ar eu traws o bosib yn agored i niwed. A wnewch chi ein sicrhau bod hynny'n rhywbeth y byddwch yn ystyried ei gyflwyno wrth inni nesáu at y gaeaf, neu wneud hynny ar unwaith?
Rwy'n pryderu nad oes sôn, wrth i chi ganolbwyntio ar y ffliw, am gyflyrau iechyd cronig eraill. Yn benodol, rwy'n meddwl am ganser. Does dim cyfeiriad at hynny yn eich datganiad. Mae'n hanfodol eich bod yn cadw'r GIG ar waith, wrth gwrs, ar gyfer cyflyrau iechyd eraill gymaint â phosib, ac mae'n gas gennyf feddwl beth fydd y cyfraddau goroesi ar gyfer canser y flwyddyn nesaf os cawn aeaf heb sgrinio na phrofi. Felly, mae'n ymwneud â'r hyn y gall y Llywodraeth ei ddangos i ni ar ddechrau'r gaeaf o ran yr hyn y maent wedi'i ddysgu sy'n gwneud heddiw yn wahanol iawn i fis Chwefror o ran ein potensial i gael gwell canlyniad yn sicr nag a gawsom ni yn nyddiau cynnar y pandemig yma yng Nghymru.