6. Pa asesiad y mae'r Gweinidog wedi'i wneud o effaith cyfyngiadau coronafeirws ar iechyd meddwl a lles yng Nghymru? OQ55601

Weinidog, eich meicroffon.

Dyna ni. Mae'r ffordd arall rownd fel arfer.

Rydym yn parhau i fonitro effaith y pandemig ar iechyd meddwl a lles drwy amrywiaeth o arolygon a thystiolaeth arall, yng Nghymru a ledled y DU. Byddaf yn gwneud datganiad manwl am ein camau gweithredu i ymateb i anghenion iechyd meddwl sy'n newid yn y dyfodol agos.

Weinidog, edrychwn ymlaen at y datganiad hwnnw, oherwydd po hiraf y bydd y coronafeirws gyda ni a pho hiraf y bydd yn rhaid inni addasu ein bywydau, y mwyaf dwys yw'r effaith bosibl ar iechyd meddwl a lles. Ond effeithiwyd yn fwy difrifol ar rai oherwydd ynysigrwydd cymdeithasol gorfodol a'r angen i warchod, oherwydd colled ariannol neu golli swyddi, a'r pryder parhaus ynglŷn â dod i gysylltiad â'r haint, yn enwedig ymhlith y rhai sy'n gweithio yn ein sectorau iechyd a gofal a'n sectorau manwerthu hefyd. Ychwanegwch at hyn ymosodiad dyddiol y cyfryngau cymdeithasol a'r cyfryngau traddodiadol—mae'n golygu, hyd yn oed pan fyddwch yn ymlacio yng nghysur eich cartref eich hun, fod y feirws fel pe bai'n sleifio i mewn i'ch ystafell fyw hefyd. Mae clybiau a sefydliadau fel corau, rygbi, clybiau gwau, bingo cymunedol, chwaraeon a'r celfyddydau, sydd fel arfer yn darparu rhwyd ddiogelwch o ffrindiau a chymorth i bob oedran, wedi tawelu hefyd. Felly, Weinidog, wrth i gyfyngiadau COVID fygwth ymestyn i mewn i'r misoedd i ddod, sut y gall Llywodraeth Cymru a phartneriaid ddarparu adnoddau a chymorth i wrthsefyll y storm gynyddol o unigrwydd ac ynysigrwydd a phroblemau iechyd meddwl sy'n ein hwynebu?

Diolch. Byddwn yn parhau i weithredu ein strategaeth unigrwydd ac ynysigrwydd cymdeithasol i bob oed a gyhoeddwyd gennym ym mis Chwefror, ond yn fwy penodol, rydym yn ystyried arolygon a thystiolaeth gennym ni a'n partneriaid am effaith uniongyrchol unigrwydd ac ynysigrwydd ar iechyd meddwl a lles, sy'n rhan o realiti'r mesurau y bu'n rhaid inni eu cymryd i gadw Cymru'n ddiogel ac i ddiogelu'r nifer fwyaf posibl o fywydau. Y mesurau rydym wedi'u cymryd mewn cyfyngiadau lleol, lle bu'n rhaid inni, yn anffodus, ddileu swigod yr aelwydydd estynedig—rwy'n cydnabod bod canlyniad i hynny. Felly, mae'r hyn a wnaethom o ran gweithio gyda phartneriaid yn ymateb yn uniongyrchol i'r pandemig ac yn cynllunio ar gyfer y dyfodol mewn gwirionedd. Mae ein gwaith wedi canolbwyntio yn y cam uniongyrchol ar fynediad at gymorth haen 0 a haen 1—sef ymyrraeth a chymorth lefel isel—ac mae'r gwelliannau presennol yn cynnwys cryfhau'r llinell gymorth iechyd meddwl graidd, lansio pecyn cymorth iechyd meddwl pobl ifanc, a SilverCloud, sef rhaglen therapi gwybyddol ymddygiadol ar-lein. Rydym hefyd yn darparu cyllid ychwanegol i'r trydydd sector i helpu i lenwi bylchau yn y cyfnod hwn.

Rydym hefyd yn edrych ymlaen at y dyfodol ac yn deall ein bod yn disgwyl lefel uwch o bryder ymhlith y cyhoedd yn gyffredinol y gallai fod angen inni wneud rhywbeth yn ei gylch, a'r hyn y byddwn yn gallu ei wneud o ran mynediad at wasanaethau iechyd meddwl arbenigol, ond hefyd, mae angen inni fwrw ati i feddwl beth y gallwn ei wneud o ran anghenion iechyd meddwl ac anghenion cymorth ein staff, yn enwedig staff iechyd a gofal cymdeithasol rheng flaen. Mae effaith yr hyn y bu'n rhaid i'n staff ei wneud i gadw pobl yn fyw, yn ddiogel ac yn iach yn rhywbeth sy'n effeithio ar bobl nawr, ond gŵyr pawb ohonom fod yna sylfaen dystiolaeth amlwg na fydd rhywfaint o'r effaith honno'n amlygu ei hun am gyfnod o amser. Felly, dros y cyfnod nesaf, tymor nesaf y Senedd hon yng Nghymru, bydd angen inni fod wedi cynllunio ar gyfer ein staff, a deall sut y gallwn helpu i'w cefnogi, a dyna pam ein bod eisoes wedi cyflwyno mecanweithiau cymorth ychwanegol ledled Cymru ar gyfer staff iechyd a gofal cymdeithasol.