Part of the debate – Senedd Cymru am 3:55 pm ar 20 Hydref 2020.
Diolch yn fawr iawn i'r Dirprwy Weinidog am ei ddatganiad. Rwyf i am ddechrau drwy ddweud ein bod ni, yn y rhan hon o'r Siambr, yn credu bod yr ymateb i'r cyfnod atal byr o bythefnos yn gwbl briodol; mae'n ymddangos mai dyma'r peth cywir i'w wneud ac rydym ni'n hapus iawn i gynnig ein cefnogaeth ni i'r Gweinidog yn hynny o beth. Yn y cyd-destun hwn—ac nid ydym yn gwybod, wrth gwrs, a fydd angen camau o'r fath yn y dyfodol—a all y Dirprwy Weinidog gadarnhau y bydd darparwyr bysiau yn gymwys i wneud cais am y rownd newydd o'r Gronfa Cadernid Economaidd, hyd yn oed os ydyn nhw wedi derbyn taliadau eisoes o rowndiau blaenorol? Rwy'n cymryd o'i ddatganiad bod hynny'n wir, ond mae'n ymddangos fod yna rywfaint o ddryswch yn y sector.
Roeddwn i'n falch o glywed y Dirprwy Weinidog yn cyfeirio at y gwaith ar ddatgarboneiddio. I ddilyn ychydig, efallai, ar gwestiwn Russell George, a wnaiff ef ddweud ychydig mwy wrthym am natur y gwaith hwn, sut mae Llywodraeth Cymru yn ei gefnogi'n benodol? Yn amlwg, mae camau fel prynu fflydoedd cwbl newydd yn ddrud iawn, ac fe fyddwn i'n falch o gael gwybod pa gymorth a allai fod ar gael i'r sector, gan ystyried y pwynt y mae'r Gweinidog yn ei wneud yn llawn, wrth gwrs, am wneud 'rhywbeth yn gyfnewid' yn yr achos hwn, ac os yw'r Llywodraeth yn cefnogi'r sector, mae angen i'r sector wneud ei ddyletswydd i'r cyhoedd.
Rwyf eisiau cytuno'n llwyr â sylwadau'r Dirprwy Weinidog mai mater o gyfiawnder cymdeithasol yw'r gefnogaeth i wasanaethau bysiau; yn aml y bobl nad ydyn nhw'n gallu fforddio mathau eraill o drafnidiaeth sy'n dibynnu ar ein gwasanaethau bysiau ni. Fe fyddwn i'n cytuno hefyd nad yw'r dull presennol yn gynaliadwy, nad yw'r system bresennol yn ateb y diben ac na allwn ni barhau â'r sefyllfa o weithredwyr unigol yn pennu llwybrau yn seiliedig ar yr hyn sy'n addas iddyn nhw, yn hytrach na'r hyn sy'n addas i'r cyhoedd. Rwy'n siŵr y bydd gennym ni lawer o enghreifftiau o'n hetholaethau a'n rhanbarthau ni ein hunain. Yr wythnos hon, rwyf i wedi derbyn gohebiaeth, yr wyf yn credu y bydd y Dirprwy Weinidog yn gyfarwydd iawn â hi, ynghylch dileu'r bws uniongyrchol o Drimsaran i Gydweli, er enghraifft, sy'n gwneud pethau'n anodd iawn i bobl sy'n cael eu gofal meddygol yn y gymuned honno. Pethau fel llawer o gymunedau nad oes ganddyn nhw wasanaethau bysiau o gwbl ar ddydd Sul—mae Llangennech yn un o'r rhain, a gallaf roi nifer o enghreifftiau sydd wedi dod i fy mewnflwch i o Bowys a Sir Benfro dros y ddwy flynedd ddiwethaf.
Felly, mae'n amlwg y byddwn ni'n cefnogi dyhead y Gweinidog i newid hyn. Rwy'n gefnogol iawn, yn amlwg, i'r Dirprwy Weinidog yn gweithio ar hyn gyda darparwyr mewn dull cydweithredol. Ond, tybed a wnaiff y Dirprwy Weinidog ddweud wrthym ni heddiw, os nad yw'r dull cydweithredol hwnnw'n llwyddiannus, ac o ystyried yr hyn a ddywedodd eisoes, sef ein bod ni'n byw gyda gwaddol preifateiddio cyfeiliornus difrifol, ac fe fyddwn innau'n cytuno â'i sylwadau ef yn hynny o beth—a wnaiff ystyried modelau amgen fel cydberchnogaeth, cwmnïau di-elw, gan edrych ar ble mae llywodraeth leol wedi gallu cynnal gwasanaethau bysiau y maen nhw'n berchen arnynt neu'n rhannol berchen arnynt? A wnaiff ef, o bosibl, ystyried ail-wladoli, os profir bod hynny'n angenrheidiol, gan geisio unrhyw bwerau ychwanegol gan Lywodraeth y DU pe byddai angen hynny?