8. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ddarparu gwasanaethau i bobl yng Nghymru sy'n dioddef effeithiau COVID hir? OQ55801

Da iawn. Cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig am COVID hir ar 23 Hydref. Mae ein dull o weithredu wedi canolbwyntio ar ymchwil ac adsefydlu. Gall ein gwasanaethau iechyd a gofal sylfaenol a chymunedol amlbroffesiwn asesu a diwallu’r rhan fwyaf o anghenion unigol pobl yn agos at eu cartref, gydag adsefydlu arbenigol i gleifion mewnol lle bo angen yn unig.

Diolch. Mae dau etholwr yn benodol wedi cysylltu â mi ynghylch effeithiau COVID hir. Dangosodd un ohonynt symptomau ym mis Chwefror—[Anghlywadwy.]—ym mis Mawrth ac yna fe waethygodd, gan beri cryn dipyn o bryder iddo, gan nad oedd y feddygfa yn gallu ei helpu gyda symptomau feirws y mae gwyddoniaeth feddygol yn dal i ddysgu amdano. Fodd bynnag, mae wedi cael diagnosis o flinder ôl-feirysol. Mae etholwr arall wedi ysgrifennu ataf am fod COVID hir yn ei brofiad ef wedi ei atal rhag dychwelyd i'r gwaith. Mae'n hunangyflogedig. Mae bellach yn wynebu canlyniadau ariannol yn sgil hyn, ac mae naill ai'n talu tâl salwch iddo'i hun, heb incwm i wneud hynny, neu'n mentro—[Anghlywadwy.]—niwed posibl oherwydd effeithiau COVID hir ar ddychwelyd i'r gwaith yn rhy gynnar. Pa fesurau y gall Llywodraeth Cymru eu rhoi ar waith, drwy ddarpariaeth y gwasanaeth iechyd yn ogystal â chymorth ariannol, i sicrhau nad yw pobl â COVID hir yn cael eu hanghofio?

Diolch i'r Aelod am ei gwestiwn. Yn sicr, nid ydym wedi anghofio’r nifer o bobl sy'n nodi eu bod wedi cael eu heffeithio gan COVID hir, ac mae hyn yn cynnwys pobl sydd wedi cael triniaeth ysbyty, ond hefyd nifer fawr o bobl nad ydynt wedi bod mewn ysbyty ond sy'n dioddef effeithiau mwy hirdymor, a gwn fod hwnnw'n brofiad trallodus iawn i'r bobl hynny, ac mae'n cael effaith ar eu lles yn ogystal ag effaith economaidd, yn enwedig os na allant ddychwelyd i'r gwaith. Dyna pam ein bod wedi edrych i weld pa driniaeth y gallwn ei darparu i bobl yn ogystal ag elfen wirioneddol bwysig ymchwil a’r dysgu, gan eich bod yn iawn i nodi bod hwn yn gyflwr nad ydym yn deall ei effeithiau mwy hirdymor. Rydym yn dal i ddysgu mwy nid yn unig am ei drosglwyddiad ond am yr effaith ar bobl hefyd.

Rydym yn cymryd rhan mewn ystod o fentrau ymchwil ledled y DU, a chredaf fod hynny'n bwysig iawn, oherwydd ar hyn o bryd, ni allem ddweud bod gennym drefn bendant o ran triniaeth ac adsefydlu. Yr hyn sydd gennym, serch hynny, yw'r ddarpariaeth y dylai ein gwybodaeth a'n dealltwriaeth gyfredol gael eu cynnig mor agos i'r cartref â phosibl, a chredaf fod hynny'n bwysig iawn. Mae perygl y gallem ddweud bod gennym un neu ddau o glinigau cenedlaethol, ac mewn gwirionedd, ni fyddai hynny'n darparu mynediad i'r rhan fwyaf o bobl allu cael eu trin yn briodol, ac mewn gwirionedd, mae hwn yn gyflwr sy'n waith prif ffrwd i'n gwasanaeth iechyd. Dyna pam fod y gwaith sy'n cael ei arwain gan y prif gynghorydd therapïau mor bwysig wrth sicrhau bod ein gwasanaethau ym mhob rhan o'r wlad yn deall yr hyn y gallent ac y dylent ei wneud i helpu i gefnogi pobl â COVID hir, ac nid wyf am i bobl fynd i'r ysbyty oni bai fod hynny’n hollol angenrheidiol.

Rydym yn parhau i edrych ar y gefnogaeth economaidd y gallwn ac na allwn ei darparu i bobl, yma gan Lywodraeth Cymru ac yn wir gan Lywodraeth y DU, i’r bobl sy'n dioddef effeithiau uniongyrchol y clefyd llechwraidd a pharhaus hwn. Rwyf wedi cyhoeddi un datganiad ysgrifenedig, ac rwy'n disgwyl cyhoeddi rhagor yn y dyfodol wrth i'n gwybodaeth ddatblygu ac wrth i'n dealltwriaeth ddatblygu eto yn y dyfodol ynglŷn â sut y gallwn helpu pobl yn iawn.

Diolch i'r Gweinidog.