1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am oblygiadau'r toriadau i gyllid amaethyddol Cymru a gyhoeddwyd yn adolygiad o wariant Llywodraeth y DU ar 25 Tachwedd 2020? TQ512

Diolch. Mae Llywodraeth y DU wedi gadael Cymru £137 miliwn yn brin o'r arian a ddisgwylir y flwyddyn nesaf. Maent yn defnyddio cyllid yr UE i sybsideiddio eu hymrwymiad maniffesto, ac er gwaethaf eu honiadau croch, bydd yr arian hwn yn cael ei golli. Ni fyddai hyn wedi digwydd pe baem wedi aros yn Ewrop, ac mae'n bradychu cymunedau gwledig.

Dywedodd maniffesto etholiad y Ceidwadwyr, wrth gwrs, y byddai'n gwarantu cyllideb flynyddol bresennol y polisi amaethyddol cyffredin i ffermwyr ym mhob blwyddyn yn y Senedd hon, ac eto lai na 12 mis yn ddiweddarach, wrth gwrs, mae Boris Johnson wedi torri ei addewid gyda thoriad anferthol, fel rydych wedi'i egluro, mewn cymorth cyllid amaethyddol i Gymru. Nawr, mae ffermwyr rwyf wedi siarad â hwy yn teimlo eu bod wedi cael eu camarwain, maent yn teimlo eu bod wedi cael eu twyllo, a'i fod yn frad llwyr—nid fy ngeiriau i, ond geiriau undebau'r ffermwyr, wrth gwrs—ac os bydd y Ceidwadwyr yn torri eu haddewid ar hyn, pa obaith sydd yna y bydd yr holl gyllid newydd yn lle cyllid yr UE a addawyd gan Lywodraeth y DU ar un adeg yn cael eu talu'n llawn i Gymru?

Wrth gwrs, mae hyn wedi digwydd yn rhannol oherwydd y tanwariant yn y cynllun datblygu gwledig yng Nghymru. Mae'r rheol N+3 yn golygu, wrth gwrs, fod gennych berffaith hawl i wario'r arian hwnnw hyd at 2023, ond mae llawer ohonom wedi eich rhybuddio bod angen i Lywodraeth Cymru ddarparu'r arian hwnnw mewn modd mwy amserol, ac yn awr, wrth gwrs, rydych wedi llosgi eich bysedd. Felly, a fyddech yn cytuno bod hyn yn tanlinellu, unwaith eto, yr angen am ymchwiliad annibynnol i'r ffordd y mae'r Llywodraeth wedi ymdrin â'r cynllun datblygu gwledig yng Nghymru? A lle mae hyn yn gadael eich argymhellion ar gyfer cynllun ffermio cynaliadwy, oherwydd mae llawer ohonom wedi bod yn rhybuddio ers amser maith hefyd eich bod wedi bod yn datblygu eich cynlluniau ar gyfer y cynllun cymorth newydd heb wybod faint o gyllid fyddai ar gael i chi? Yn sicr, nid yw'r toriad hwn gan y Torïaid yn argoeli'n dda i gefn gwlad Cymru, felly a allwch chi egluro i ni efallai sut y gallai'r gostyngiad hwn yn y cyllid effeithio ar eich cynlluniau ar gyfer y cynllun ffermio cynaliadwy? 

Ac yn olaf, gan gofio eich bod wedi cadarnhau yn flaenorol y byddai cynllun y taliad sylfaenol yn cael ei gynnal ar gyfer 2021, a allwch chi gadarnhau heddiw y bydd cynllun y taliad sylfaenol yn cael ei gynnal ar ei lefelau cyllido presennol? 

Diolch. O ran eich cwestiynau am y cynllun datblygu gwledig, nid wyf yn derbyn bod trosglwyddiadau hanesyddol o golofn i golofn yn gyfrifol am oedi gwariant drwy gynllun datblygu gwledig yr UE, ac mae ein proffil gwariant yn union lle byddem yn disgwyl iddo fod. Gwnaethom benderfyniadau dilys ynghylch sut i broffilio ein gwariant cynllun datblygu gwledig mewn ffordd a oedd yn gweddu i Gymru, a chyflawni amcanion ein rhaglen. Ni ddylem gael ein cosbi am y penderfyniadau hyn. Ni fyddem byth wedi gallu rhagweld y byddai Llywodraeth y DU yn arddel agwedd mor wallus tuag at gyllid newydd. Mae ein cynllun datblygu gwledig ar y trywydd cywir. Mae lefel y gwariant, lefel yr ymrwymiad drwy'r rhaglen, yn cyd-fynd â'r cyfartaledd Ewropeaidd. Mae'r Comisiwn Ewropeaidd wedi cadarnhau dro ar ôl tro eu bod yn fodlon iawn gyda'n rhaglen, a deallaf fod hyn wedi'i fynegi mor ddiweddar â phythefnos yn ôl yng nghyfarfod diweddaraf y pwyllgor monitro rhaglenni. Felly, nid wyf yn derbyn yr hyn rydych yn ei ddweud o gwbl.

O ran y penderfyniad cyllideb ar gynllun y taliad sylfaenol, yng ngoleuni'r setliad ariannu, rwyf wrthi'n ystyried lefel y taliad sylfaenol a fydd ar gael yn 2021. Rwy'n derbyn y brys am y penderfyniad hwn i ffermwyr ac yn amlwg byddaf yn nodi fy mwriadau y mis hwn; mae'n rhywbeth y byddaf yn sôn amdano wrth gwrs. Cyfarfûm â'r ddau undeb ffermio dros yr wythnos ddiwethaf mewn perthynas â hyn.

Roeddech yn gofyn am 'Ffermio Cynaliadwy a'n Tir'. Fel y gwyddoch, byddaf yn cyhoeddi Papur Gwyn y mis hwn, ac yn amlwg byddwn yn ystyried popeth.

Cyn yr adolygiad hwn o wariant, ysgrifennais lythyr brys at Ysgrifennydd Gwladol Cymru, yn egluro fy marn y dylai Llywodraeth y DU gadw at yr ymrwymiad maniffesto i warantu'r gyllideb flynyddol bresennol i ffermwyr ar gyfer pob blwyddyn o'r Senedd nesaf. Rhoddodd ymateb yr Ysgrifennydd Gwladol lawer o eglurder i mi, a gadewch inni fod yn glir: nid yw'r ymrwymiad maniffesto hwn wedi cael ei dorri. Yr amlen flynyddol gyffredinol yw £337 miliwn i Gymru. Fodd bynnag, mae Llywodraeth y DU wedi rhoi sicrwydd ynghylch ariannu yn y dyfodol mewn dwy ffordd. Yn gyntaf, mae'r cytundeb ymadael yn nodi y bydd y DU yn parhau i gymryd rhan ym mhob un o raglenni'r UE a ariennir gan fframwaith ariannol amlflwydd 2014-2020 hyd nes eu bod yn cau. Mae hyn yn sicrhau mynediad parhaus at gyllid yr UE i sawl rhaglen wledig, gan gynnwys y polisi amaethyddol cyffredin, colofn 2, cronfa'r môr a physgodfeydd Ewrop a chronfa datblygu rhanbarthol Ewrop hyd nes iddynt gael eu cwblhau. Mae Llywodraeth y DU yn cadw at ei hymrwymiad i ariannu gweddill ymrwymiadau colofn 2 y polisi amaethyddol cyffredin sydd y tu hwnt i gwmpas y cytundeb ymadael. 

Yn ail, mae Trysorlys Ei Mawrhydi wedi mabwysiadu dull cyson, gan ychwanegu cyllid trysorlys at dderbyniadau'r UE hyd at lefel yr ymrwymiad maniffesto. Mae'r sgandal go iawn yma. Mae gan Lywodraeth Cymru oddeutu £160 miliwn heb ei wario o gynlluniau datblygu gwledig 2014 i 2020. Nawr, fy nghwestiwn i, Weinidog, yw: er fy mod yn derbyn yr hyblygrwydd +3, a wnewch chi ddatgan pam na wariwyd cyllideb y cynllun datblygu gwledig rhwng 2014 a 2020? Beth sydd gennych i'w ddweud wrth ein ffermwyr sydd, ers 2014, wedi canfod bod y cyfnodau ymgeisio wedi bod yn ysbeidiol a heb ddigon o adnoddau, ac sydd wedi gorfod troi at dalu cynghorwyr ac ymgynghorwyr i gynorthwyo, a hyd yn oed y rhai hynny y mae eu ceisiadau am gymorth wedi'u gwrthod, oherwydd eich bod, yn syml, yn cronni'r cyllid hwn?

Hyd at ddiwedd mis Awst 2019, 41 y cant yn unig o gyllid y cynllun datblygu gwledig a wariwyd. Roedd yn rhywfaint o syndod, felly, i Archwilydd Cyffredinol Cymru pan ganfu fod Llywodraeth Cymru wedi dyfarnu £53 miliwn o gronfeydd datblygu gwledig heb sicrhau y byddai'r grantiau'n sicrhau gwerth am arian hyd yn oed. Rydych wedi methu rheoli'r gyllideb yn effeithiol, ac o'r herwydd, a wnewch chi gytuno yn awr i adolygiad annibynnol brys o'r cynllun datblygu gwledig? Rwy'n falch iawn fod Plaid Cymru, a Llyr Gruffydd yn arbennig, yn adleisio galwadau'r Ceidwadwyr Cymreig am adolygiad annibynnol o'r cynllun datblygu gwledig. Diolch, Lywydd.

Os yw Janet Finch-Saunders yn ysgrifennu at Ysgrifennydd Gwladol Cymru ac yn derbyn yr hyn y mae'n ei ddweud yn ddi-gwestiwn ac yn dweud wrthyf ei bod yn deall cynllun datblygu gwledig 2014 i 2020 N+3, mae hynny'n egluro nad yw'n ei ddeall mewn gwirionedd oherwydd yr holl resymau rwyf wedi'u hegluro yn fy ateb i Llyr Huws Gruffydd.

Dywedais fod ein cynllun datblygu gwledig ar y trywydd cywir. Mae lefel y gwariant a'r ymrwymiad yn unol â'r cyfartaledd Ewropeaidd. Mae'r Comisiwn Ewropeaidd yn fodlon ac wedi cadarnhau dro ar ôl tro eu bod yn fodlon ar ein rhaglen, ac roedd hynny hyd at bythefnos yn ôl. Felly, mae'r hyn rydych yn ei ddweud yn gwbl anghywir. Nid wyf yn derbyn mai trosglwyddiadau hanesyddol o golofn i golofn sy'n gyfrifol am oedi gwariant drwy gynllun datblygu gwledig yr UE. Mae gan Lywodraeth Cymru gyfrifoldeb i bawb sy'n byw mewn cymunedau gwledig. Mae cymorth i ffermwyr yn gwbl hanfodol, ond mae hefyd yn bwysig ein bod yn cefnogi datblygu gwledig ehangach, ac mae hynny'n cyflawni ein blaenoriaethau, gan gynnwys diogelu'r amgylchedd a galluogi cymunedau i ffynnu, a dyna'n union y mae'r cynllun datblygu gwledig yn ei wneud.

Mae Llywodraeth y DU wedi torri ei hymrwymiad maniffesto. Dywedasant wrthym na fyddem yn colli ceiniog—yr un geiniog—ac rydym yn awr yn colli cynifer o filiynau am yr holl resymau rwyf wedi'u hegluro. Ac mae'n rhaid imi ddweud, os edrychwch ar rai o sylwadau eich cyd-Aelodau, Janet Finch-Saunders, ac yn sicr, ym mis Medi, gofynnodd Andrew R.T. Davies i mi gadarnhau y byddwn yn diogelu'r gyllideb datblygu gwledig gyda 100 y cant o'r gyllideb yn cael ei hymrwymo a'i gwario. Croesawodd Angela Burns y cyhoeddiad am ddyraniad ein cyllid datblygu gwledig. Felly, a ydynt yn dweud nad oeddent yn deall addewid maniffesto'r Ceidwadwyr? Maent yn dweud nawr, 'Dylai fod yn amlwg.' Wel, nid yw'n gwneud synnwyr o gwbl. Felly, awgrymaf eich bod yn mynd yn ôl at Ysgrifennydd Gwladol Cymru ac yn egluro'r hyn rwy'n ei ddweud wrthych nawr.

Nid oes gennym y fath beth ag Ysgrifennydd Gwladol Cymru, mae gennym Ysgrifennydd Gwladol y Blaid Dorïaidd, oherwydd o'm rhan i, nid yw erioed wedi sefyll dros Gymru, a chwaraeodd ei ragflaenydd yr un gêm. Felly, y peth cyntaf y byddwn yn gofyn i'r Ceidwadwyr yma heddiw ei wneud yw gofyn am Ysgrifennydd Gwladol i Gymru, un sy'n edrych ar ôl buddiannau Cymru.

Fel y dywedodd y Gweinidog, gofynnwyd i ni yma, gan Andrew R.T. Davies yn gyntaf oll, i ddiogelu'r gyllideb honno gydag ymrwymiad i wario 100 y cant ohoni, ac eto gan Angela Burns ym mis Mai 2020, wrth groesawu'r cyhoeddiad. Felly, mae dryswch gwirioneddol yn eich plaid ac mae angen i chi ei ddatrys, oherwydd naill ai nid oeddech yn deall beth oedd yn digwydd, neu nid oeddech yn gallu deall o gwbl beth oedd yn digwydd, a chredaf fod angen i chi ateb y cwestiynau hynny o fewn eich grŵp. Ac rwy'n credu y byddai'n syniad da iawn yma i sefyll dros Gymru, nid y Blaid Geidwadol, a chyflwyno hawliad go iawn yn hytrach na dim ond derbyn y llythyr, oherwydd rwyf wedi cael ambell un ganddo ef hefyd, a brwydro dros Gymru mewn gwirionedd. Oherwydd mae'r ffermwyr yma wedi dweud yn berffaith glir y bydd hyn yn niweidiol iddynt o ran eu gallu i oroesi yn y dyfodol. Rwy'n gobeithio y gwnewch chi, Weinidog, ac rwy'n siŵr y gwnewch chi, ofyn i Ysgrifennydd Gwladol y Blaid Dorïaidd droi'n ôl i fod yn Ysgrifennydd Gwladol Cymru.

Diolch, Joyce Watson. Credaf mai un o'r pethau sy'n peri pryder gwirioneddol i mi yw'r diffyg ymgysylltu gan y Trysorlys yn Llundain, lle rwyf wedi ceisio cael cyfarfodydd, ac yn sicr, gyda fy nghymheiriaid yn yr Alban a Gogledd Iwerddon, cyn gynted ag y gwnaethom sylweddoli'r broblem y byddai hyn yn ei chreu, ac fe wnaethant wrthod ymgysylltu â ni; nid ydym wedi cael dim ond tawelwch. Ac felly, ceisiais gael cyfarfod gydag Ysgrifennydd Gwladol Cymru a'i is-Weinidog. Llwyddais i gael hwnnw—ar ôl llawer o berswadio ar fy rhan i—y diwrnod cyn yr adolygiad cynhwysfawr o wariant. Ac roeddwn yn credu bod Ysgrifennydd Gwladol Cymru wedi deall fy mhryderon mewn gwirionedd, a dywedodd y byddai'n mynd yn syth at y Trysorlys i drafod hynny ar fy rhan. Yn anffodus, y diwrnod wedyn, gwelsom yr adolygiad cynhwysfawr o wariant, wythnos yn ôl, a lefel y tanariannu sydd gennym nawr. Ond byddaf yn parhau i fynd ar ei drywydd. Byddaf yn parhau i frwydro yn erbyn hyn, dros ein ffermwyr a'n cymunedau gwledig. Mae fy nghyd-Aelod, Rebecca Evans, y Gweinidog Cyllid, wedi ysgrifennu at y Trysorlys ar y mater hwn; mae gennyf gyfarfod grŵp rhyngweinidogol Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig ddydd Llun, lle byddaf yn parhau i fynd ar ei drywydd.

Diolch i'r Gweinidog.