2. Pa ystyriaeth y mae'r Gweinidog wedi'i rhoi i gefnogi pobl y mae'r coronafeirws yn Nwyrain De Cymru wedi effeithio arnynt wrth lunio cyllideb Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021-22? OQ56117

Gan gydnabod mai’r rhai mwyaf agored i niwed sydd wedi cael eu taro galetaf gan y pandemig, rydym yn buddsoddi £40 miliwn ychwanegol ar gyfer y grant cymorth tai ac yn darparu £176 miliwn ychwanegol ar gyfer llywodraeth leol fel y gallant barhau i gefnogi pobl a chymunedau yr effeithir arnynt gan y coronafeirws ledled Cymru.

Diolch, Weinidog. Fe ddywedoch chi wrth y Pwyllgor Cyllid yr wythnos diwethaf fod angen gwario oddeutu £800 miliwn mewn cronfeydd wrth gefn yn y flwyddyn ariannol hon os yw Llywodraeth y DU yn parhau i wrthod rhoi hyblygrwydd i chi ei gario ymlaen. Fe sonioch chi bryd hynny eich bod yn disgwyl defnyddio rhywfaint o’r arian hwn i roi rhagor o gymorth i fusnesau, a'ch bod hefyd yn ystyried rhoi mwy tuag at gynllun gostyngiadau’r dreth gyngor a'r gronfa cymorth dewisol. Hoffwn achub ar y cyfle i gynnig ambell syniad arall. Er enghraifft, mae Sefydliad Bevan wedi cyflwyno pum cynnig, gan gynnwys ymestyn y taliad hunanynysu ar gyfer gweithwyr ar incwm isel, darparu gliniaduron i blant sydd wedi'u hallgáu'n ddigidol, a dileu benthyciadau o dan y cynllun benthyciadau arbed tenantiaeth. Mae'r grŵp ymgyrchu Undod hefyd wedi awgrymu cynnig ysbaid o dalu’r dreth gyngor i bobl sy'n byw yn y ddau fand isaf fel ffordd o ddarparu cymorth mawr ei angen i'r rheini sydd ei angen fwyaf. Ac yn olaf, Weinidog, syniad arall fyddai cynnig cyllid i gynghorau yn lle eu codiadau arfaethedig i'r dreth gyngor. Gwn fod llawer o drigolion, gan gynnwys pobl yng Nghaerffili er enghraifft, yn ofni’r cynnydd o 4 y cant y maent yn ei wynebu. Felly, Weinidog, a wnewch chi ystyried rhai o'r syniadau hyn os ydych mewn sefyllfa i fod angen dyrannu arian ychwanegol yn y flwyddyn ariannol hon?

Diolch i Delyth am godi'r materion pwysig iawn hyn, ac yn wir, yn y Pwyllgor Cyllid ddydd Gwener diwethaf, nodais ein sefyllfa ariannol gyfredol yn ystod y flwyddyn a rhai o'r dyraniadau rwy’n disgwyl eu gwneud. Felly, soniodd Delyth am y dyraniadau posibl ar gyfer cymorth pellach i fusnesau, cynllun gostyngiadau’r dreth gyngor, a chymorth arall a allai fod ar gael ar gyfer y cynghorau a thrwyddynt, yn ogystal â’r gronfa cymorth dewisol sydd wedi bod yn allweddol er mwyn cefnogi pobl sydd wedi cael eu taro’n wirioneddol galed gan y pandemig.

Felly, byddaf yn gwneud cyfres o ddyraniadau rhwng nawr a'r drydedd gyllideb atodol ym mis Chwefror. Rwy'n cael trafodaethau yn rhai o'r meysydd a godwyd, er enghraifft, mater diwallu anghenion plant sy’n dal i fod wedi'u hallgáu'n ddigidol. Rydym wedi darparu cryn dipyn o gyllid hyd yma ac wedi galluogi llawer o blant i gael dyfeisiau MiFi ac offer arall sydd ei angen arnynt i fynd ar-lein i allu cymryd rhan yn eu dosbarthiadau, ond rydym yn ymwybodol iawn fod mwy i'w wneud yn y maes hwnnw. Felly, dyna un o'r meysydd rwy’n cael trafodaethau penodol yn eu cylch gyda'r Gweinidog addysg gyda'r bwriad o weld beth arall y gallwn ei wneud yn y maes hwnnw. Ond fel rwy'n dweud, rhwng nawr a'r drydedd gyllideb atodol, rwy'n bwriadu gwneud rhai dyraniadau sylweddol iawn.

Bydd gwybodaeth, sicrwydd a chyllid parhaus yn gwbl allweddol er mwyn cadw ein busnesau yng Nghymru yn fyw eleni ac yn y blynyddoedd i ddod. Mae'n amlwg, Weinidog, y bydd angen cymorth y Llywodraeth ar fusnesau Cymru, cymorth ariannol am beth amser ar ôl i'r pandemig hwn ddod i ben, ond a allwch roi sicrwydd iddynt y bydd darparu'r cymorth ariannol hwnnw y mae ei wir angen arnynt, ac y bydd ei wir angen arnynt, yn cael blaenoriaeth wrth ichi wneud penderfyniadau ynghylch llunio cyllidebau yn y dyfodol? A beth rydych wedi'i wneud i roi cymorth i’r busnesau sydd wedi cwympo drwy’r bylchau o ran gallu cael cyllid y tro hwn, gan nad ydym am golli’r busnesau hollbwysig hynny? Diolch.

Diolch yn fawr am godi'r cymorth i fusnesau, gan fod diogelu bywydau a bywoliaeth pobl wedi bod yn flaenoriaethau i ni yn ystod ein hymateb i'r pandemig. Ac fe fyddwch yn gweld rhai dyraniadau sylweddol o ran ein hymagwedd tuag at yr economi a chefnogi swyddi a chreu swyddi yn ein cyllideb ddrafft, sydd wedi'i chyhoeddi, a chawsom gyfle i'w thrafod ddoe. Ond rwy'n ymwybodol iawn fod rhai unigolion a busnesau nad yw’r cymorth wedi eu cyrraedd o hyd am amryw o resymau, a dyna un o'r rhesymau pam y cyfarfu fy nghyd-Aelod y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip ag ExcludedUK yn ddiweddar i gael gwell dealltwriaeth o’r heriau y mae'r bobl y maent yn eu cynrychioli yn eu hwynebu. Ac wrth gwrs, byddwn yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU am gymorth pellach hefyd, er mwyn diwallu anghenion busnesau, gan ein bod yn ystyried mai ymdrech ar y cyd yw hon yn bendant iawn. Yn sicr, mae rôl benodol i Lywodraeth y DU, o ran ffyrlo ac ati, ac rydym bob amser yn anelu at wella ac ychwanegu at yr hyn sydd ar gael, a dyna pam ein bod yn gallu darparu'r pecyn cymorth gorau posibl yn unrhyw ran o'r DU.

Ar sawl achlysur, rydym wedi ceisio llenwi'r bylchau y gwyddem eu bod yno eisoes. Felly, fe fyddwch yn cofio inni gyflwyno'r grant dechrau busnes o £5 miliwn i gefnogi busnesau a oedd wedi cychwyn yn 2019 gyda grant o £2,500 yr un. Ac rydym hefyd wedi cyflwyno cronfa gwerth £10.5 miliwn ar gyfer y gymuned lawrydd, gan ein bod, unwaith eto, yn gwybod eu bod hwy wedi bod yn cwympo drwy rai o'r bylchau. Ac yn ychwanegol at hynny, rydym wedi cadarnhau y bydd cymorth dewisol yn parhau i fod ar gael drwy awdurdodau lleol fel eu bod yn gallu cefnogi busnesau nad ydynt yn rhan o'r system ardrethi annomestig ac yr effeithiwyd arnynt yn sylweddol gan y pandemig, ac yno, mae grantiau dewisol o hyd at £2,000 ar gael. Ond wrth gwrs, rydym bob amser yn edrych i weld beth arall y gallwn ei wneud i gefnogi pobl nad ydynt wedi llwyddo i gael mynediad at unrhyw gymorth hyd yn hyn.

Weinidog, yn ne-ddwyrain Cymru rydym ar gyfartaledd wedi dioddef lefel uwch o’r coronafeirws na'r cyfartaledd ledled Cymru, a tybed i ba raddau rydych yn ystyried bod costau ychwanegol mynd i'r afael â hynny ar lefel ranbarthol, lle mae nifer yr achosion wedi bod yn uwch, yn cael eu cynnwys yn y dyraniadau yn y gyllideb.

Wel, mae’r gronfa galedi i awdurdodau lleol wedi galluogi awdurdodau lleol i ddarparu eu ceisiadau eu hunain am gyllid. Felly, mae'r cyllid sy'n mynd i'r awdurdodau lleol unigol yng Nghymru drwy’r gronfa honno yn cael ei ddarparu ar sail angen lleol a chost leol, yn hytrach na ffactor y pen, er enghraifft. Felly, credaf fod honno wedi bod yn ffordd o allu ymateb i'r effeithiau gwahaniaethol rydym wedi'u gweld ledled Cymru hyd yma. Ac wrth gwrs, mae’r pandemig yn effeithio’n wahanol ar wahanol fannau. Ychydig wythnosau yn ôl yn unig, roeddem yn edrych o'r de yn eiddigeddus iawn ar ogledd Cymru o ran y ffigurau ar gyfer y pandemig yno. Felly, credaf fod angen inni fod yn ymwybodol bob amser y gallai pethau newid yn sydyn iawn, a gallu sicrhau bod gennym gymorth hyblyg, fel y credaf sydd gennym ar gael i awdurdodau lleol ac i eraill.