Part of 2. Cwestiynau i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru am 2:46 pm ar 3 Chwefror 2021.
Yn wir. Diolch yn fawr iawn, Delyth. Ie, felly, yn hollol, gwyddom fod y tri chyngor isaf ychydig yn is na'r cyfartaledd. Felly, mae Ceredigion, Wrecsam a Chaerffili yn is na'r cyfartaledd, ond mae gan bob un ohonynt setliadau cadarnhaol. Felly, mae gan Geredigion 2 y cant—dyna'r setliad isaf—ond 2 y cant yw'r rhagdybiaeth gynllunio roeddem wedi bod yn gweithio arni gyda'r trysoryddion drwy gydol y flwyddyn, oherwydd mae bob amser yn anodd iawn inni wybod beth fydd y setliad gan Lywodraeth y DU. Ac yn wir, mae'n rhaid imi ddweud, ar hyn o bryd, nad ydym yn gwybod beth fydd y setliad hwnnw o hyd, sy'n amlwg yn ein rhoi mewn sefyllfa anodd iawn. Mae fy nghyd-Aelod Rebecca Evans wrthi'n ystyried beth yw'r ffordd orau o ymdrin â hynny.
Ac mae'r fformiwla, wrth gwrs, yn seiliedig ar yr is-grŵp cyllid ac is-grŵp dosbarthu'r awdurdod lleol a chyngor partneriaeth Llywodraeth Cymru, sy'n cynnwys cynrychiolwyr trysoryddion a phobl allanol ac yn y blaen. Rydym wedi'i ailadrodd droeon—ac mae'r Llywydd bron yn sicr o golli amynedd gyda mi os dechreuaf fynd drwy'r gwahanol agweddau ar fformiwla'r is-grŵp dosbarthu—ond y rhagosodiad sylfaenol yw mai'r pethau sydd wedi'u nodi yno yw'r pethau pwysicaf. Felly, maent yn seiliedig ar boblogaeth, amddifadedd, prinder a gwledigrwydd, a gwahanol bethau eraill o'r fath sydd y tu hwnt i reolaeth y cyngor. Felly, nid ydynt yn seiliedig ar benderfyniadau lleol a allai olygu newid mawr yn y ffordd y mae'r cyngor yn defnyddio ei adnoddau. Felly, byddwn yn synnu gweld unrhyw gyngor ar gynnydd o 2 y cant, er ei fod yn llai na'r cyfartaledd ledled Cymru, yn gwneud toriadau llym o unrhyw fath, oherwydd dyna'r rhagdybiaeth gynllunio roeddem yn seilio ein rhagamcanion arni tan yn ddiweddar iawn.
O ran y cyllid gwaelodol, roedd y cyllid gwaelodol bob amser yno i atal effaith negyddol ar gyngor—felly, lle roedd gennych setliad a oedd yn is na sero ac felly roeddent yn gweld gostyngiad ers y flwyddyn flaenorol. Nid oedd y cyllid gwaelodol erioed yno i sicrhau bod pawb yn cyrraedd y cyfartaledd. Felly, mae tri pheth i'w hystyried ac yn amlwg, gan ein bod ynghanol y setliad dros dro ar hyn o bryd, nid wyf mewn sefyllfa i ddweud beth fydd y setliad terfynol heddiw—mae rhai wythnosau i fynd eto ac mae nifer o bethau i weithio drwyddynt. Ond y sefyllfa ar hyn o bryd yw nad ydym yn gwybod sut olwg fydd ar ein hamlen gyllido a phe baem yn cynnwys cyllid gwaelodol, byddai'n rhaid i'r cyllid gwaelodol hwnnw ddod o'r amlen sy'n cynnwys y setliad. Felly, i bob pwrpas, yr hyn y byddech yn ei wneud yw mynd ag arian oddi wrth rai cynghorau a'i roi i gynghorau eraill. Felly, ar y sail honno, mae'n amlwg na fydd y rhai sy'n colli'r arian yn hapus iawn. Mae CLlLC wedi ysgrifennu ataf ac wedi gofyn am gyllid gwaelodol ar y sail ei fod yn cael ei ariannu'n allanol gan Lywodraeth Cymru, ac nid wyf mewn unrhyw sefyllfa i ddweud y byddem yn gallu gwneud hynny ar hyn o bryd. Ond unwaith eto, nid oes gennym y gyllideb derfynol eto ac felly, mae arnaf ofn, Delyth, nad wyf mewn sefyllfa i ddweud heddiw ble fyddai hynny. Ond byddwn yn dweud ein bod yn hapus i weithio gyda Cheredigion ynghylch pam y byddai'n dweud y byddai cynnydd o 2 y cant yn arwain at y mathau hynny o broblemau oherwydd dyna'r rhagdybiaeth gynllunio y gofynnwyd i bob cyngor weithio gyda hi.