5. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i annog mwy o fenywod a merched i astudio a dilyn gyrfaoedd mewn gwyddoniaeth, technoleg, peirianneg a mathemateg? OQ56339

Llywydd, mae Llywodraeth Cymru yn rhoi cymorth gweithredol i bob merch a menyw ifanc yng Nghymru i astudio pynciau STEM a dilyn gyrfaoedd STEM. Rydym ni'n darparu cyllid blynyddol i sefydliadau STEM yn y sector addysg. Eleni, bydd Llywodraeth Cymru yn cefnogi digwyddiad Diwrnod Rhyngwladol y Menywod ar gydraddoldeb rhywiol mewn pynciau STEM, i'w gynnal yma yng Nghymru.

Diolch, Prif Weinidog. Drwy gydol y pandemig, rydym ni wedi gweld gwaith a llwyddiannau rhyfeddol gwyddonwyr a pheirianwyr. O gynhyrchu brechlynnau yn yr amser cyflymaf erioed i systemau profi, nodi amrywiolion newydd, cynhyrchu dadansoddiadau data a datblygu meddyginiaethau a chyfarpar diogelu newydd, mae'r pandemig wedi tynnu sylw at swyddogaeth hanfodol STEM.

Ymhlith y llwyddiannau hynny bu rhai menywod anhygoel yn arwain: Dr Moore, a arweiniodd yr ymdrech i sefydlu profion COVID yng Nghymru; Dr Hayhurst, sef y prif wyddonydd ar ffurf newydd o brofion cyflym; ac, wrth gwrs, Dr Gillian Richardson, sy'n arwain ein rhaglen frechu COVID wych yng Nghymru, sef y cyflymaf o holl wledydd y DU. Mae'r menywod hyn yn arwain yn eu meysydd, ond, yn anffodus, rydym ni i gyd yn gwybod bod menywod a merched yn llawer llai tebygol o astudio pynciau STEM yn yr ysgol, ac, o'r herwydd, nid ydyn nhw'n dilyn ymlaen i'r gyrfaoedd hyn.

Mae'r pandemig wedi dyrchafu ein gwyddonwyr a'n peirianwyr i lwyfan cyhoeddus, ac wedi tynnu sylw at ba mor bwysig yw eu gwaith i bob un ohonom ni. Sut gallwn ni ddefnyddio'r flwyddyn ddiwethaf hon i hyrwyddo pynciau STEM i'n menywod ifanc a'n merched, a gwneud yn siŵr ein bod ni'n cael mwy fel Dr Moore, Dr Hayhurst a Dr Richardson yn y dyfodol?

Diolchaf i Jayne Bryant am hynna ac rwy'n cytuno â hi am ansawdd rhagorol unigolion sydd gennym ni yma yng Nghymru fel esiamplau i fenywod ifanc sy'n ystyried gyrfaoedd mewn pynciau STEM. Cafwyd rhywfaint o gynnydd da yn ddiweddar; mae mwy o ferched na bechgyn yn astudio bioleg, ffiseg a chemeg yng Nghymru ar lefel TGAU erbyn hyn, ac mae dros hanner ein bron i 20,000 o brentisiaethau STEM yng Nghymru bellach wedi'u llenwi gan fenywod ifanc yn hytrach na dynion ifanc. Felly, ceir rhai datblygiadau arloesol sy'n digwydd.

Mae esiamplau yn bwysig iawn yn hynny o beth. Y bwrdd menywod mewn STEM sydd gennym ni yma yng Nghymru—cyfarfu fis Hydref diwethaf ac roedd ein cyd-Aelodau Jane Hutt a Kirsty Williams yn bresennol i egluro cefnogaeth Llywodraeth Cymru i arweinyddiaeth menywod yn y pynciau hynny yma yng Nghymru ac yn y swyddi hynny y tynnodd Jayne Bryant sylw atynt, a'r ffordd y gallan nhw ysbrydoli eraill i ddilyn yn ôl eu traed.

Gwn y bydd gan Jayne Bryant ddiddordeb bod Gyrfa Cymru, ddechrau mis Mawrth, yn cynnal digwyddiad sy'n agos iawn at ei rhan hi o'r byd, wedi ei gynllunio yn benodol i geisio denu menywod ifanc i'r swyddi mewn proffesiynau lled-ddargludyddion ac yn y blaen sydd wedi'u clystyru o amgylch de-ddwyrain Cymru, a lle mae perswadio menywod ifanc i feddwl am y swyddi hynny fel eu dyfodol yn rhan bendant o'r ffordd y mae'r digwyddiad hwnnw yn cael ei drefnu.

Prif Weinidog, rwy'n 42 oed erbyn hyn ac roedd gen i un neu ddau o ffrindiau—menywod cryf—a oedd y cyntaf o'u math, flynyddoedd lawer iawn yn ôl, pan oeddwn i'n iau, a gafodd yrfaoedd disglair fel peirianwyr mewn amgylchedd sy'n cael ei reoli yn llwyr gan ddynion; nid oedd yn bodoli bron pan oeddwn i'n iau. Mae'r sefyllfa, fel yr amlinellwyd nawr, wedi gwella'n fawr iawn, ond mae ganddi ffordd bell i fynd o hyd i fod fel y dylai fod.

Mae'r rhain yn feysydd hanfodol yr ydym ni angen i genedlaethau'r dyfodol o bob rhyw ragori ynddyn nhw nawr, gan ei gwneud yn fwy hygyrch i fenywod yn arbennig, yn amlwg, ac annog menywod i ymrwymo iddyn nhw. Fel yr ydych chi wedi ei amlinellu, mae'r nifer sy'n manteisio ar brentisiaethau wedi gwella, ond mae ffordd bell i fynd o hyd. Mae cyngor gyrfaoedd mewn ysgolion yn tueddu i lywio menywod tuag at brentisiaethau sydd mewn sectorau lle mae cyflog yn llai na'r rhai sy'n llawn dynion. Ond beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i fynd i'r afael â'r anghydbwysedd rhwng y rhywiau o ran cyngor gyrfaoedd mewn ysgolion? A sut ydych chi'n gweithio gyda'r Comisiwn Gwaith Teg i atal anghydraddoldeb rhwng y rhywiau rhag parhau ac i gyflawni'r amcanion cydraddoldeb y mae eich Llywodraeth wedi eu pennu? Diolch.

Wel, Llywydd, mae'r digwyddiad y cyfeiriais ato wrth ateb cwestiwn Jayne Bryant yn ddigwyddiad a fydd yn cael ei redeg gan y gwasanaeth gyrfaoedd, felly byddwn yn siomedig iawn pe byddai'r gwasanaeth gyrfaoedd yn parhau yn fwriadol â chyfarwyddiadau ystrydebol i ddynion ifanc neu fenywod ifanc yn y gweithle, ac rwy'n siŵr nad dyna yw bwriad y gwasanaeth.

Mae'n frwydr galed, fel y bydd yr Aelod yn gwybod. Rwy'n cytuno â hi bod llawer mwy y mae angen ei wneud. Mae gen i ŵyr ifanc, ac mae'n rhaid i chi weithio yn galed iawn i wneud yn siŵr nad ydych chi'n prynu pethau sy'n cael eu gwthio atom ni i gyd fel y pethau iawn i fechgyn ifanc eu cael, yn hytrach na chynnig syniad mwy cytbwys o sut y gallai bywyd fod. Ac mae hynny'n sicr yn wir i fenywod ifanc sydd wedi cael yr holl bethau hynny wedi eu gwthio atyn nhw gan y byd masnachol ac yn y blaen. Felly, mae Llywodraeth Cymru yn torchi ei llewys ac yn gwthio i'r cyfeiriad arall, gan ddefnyddio'r gwasanaethau sydd gennym ni, a'r nifer fawr o bobl sydd yno mewn busnesau preifat yn ogystal ag yn y gwasanaeth cyhoeddus sydd eisiau gwneud yn siŵr bod yr amrywiaeth ehangach honno o gyfleoedd yn cael ei hyrwyddo yn gadarnhaol i fenywod ifanc a merched sy'n dod i mewn i'r gweithle. Rydym ni'n gwneud hynny mewn byd sydd yn dal i fod â rhai agweddau confensiynol eithaf dwfn ac yn y blaen, ond mae hynny'n golygu bod y gwaith hwnnw yn fwy angenrheidiol byth.

Cwestiwn 6, Helen Mary Jones.

[Anghylwadwy.]

Nid wyf i'n clywed cwestiwn Helen Mary.

Mae'n ddrwg gen i, Llywydd, rwy'n credu bod fy meicroffon yn y lle anghywir.

Oedd, roedd ar dop eich pen. [Chwerthin.]

Y lle anghywir, yn amlwg. Mae'n ddrwg gen i. [Chwerthin.]

Ewch ymlaen.