Mae'n wir dweud, fel y dywedodd y Gweinidog, y bu'r maes hwn yn un wleidyddol ddadleuol a chymhleth dros y blynyddoedd, a chan fy mod bellach yn gorffen fy swydd etholedig, hoffwn hel atgofion a dweud mai dyma sut y dechreuais, drwy fod yn llywydd myfyrwyr ym Mhrifysgol Aberystwyth ac ymgyrchu yn erbyn cyflwyno unrhyw ffioedd yma yng Nghymru, er gwaethaf y ffioedd ychwanegol a gyflwynwyd yn y pen draw gan y Llywodraeth Lafur, ac mae hynny wedi golygu'r llwybr llithrig tuag ar farchnadeiddio mewn sefydliadau addysg uwch pa un a ydym yn hoffi hynny ai peidio. Mewn byd delfrydol, hoffwn weld cyffredinolrwydd eto, hoffwn weld myfyrwyr yn peidio â gorfod talu am eu haddysg, ond y gwir amdani yw dyma lle yr ydym ni ac rwy'n credu, Gweinidog, eich bod wedi mynd ymhellach na lawer o Weinidogion eraill i sicrhau y gallwn edrych ar sut y caiff myfyrwyr eu cefnogi, eu costau byw, a chodi plant o dlodi, a dywedaf, o'm safbwynt i, yr hoffwn eich llongyfarch ar hynny, a dweud mai mater i bobl eraill yn y dyfodol fydd ymgymryd â'r gwaith i barhau â hyn pan fydd y ddau ohonom ni wedi mynd i leoedd eraill, dylwn i ddweud.

Rydym hefyd wedi cefnogi llawer o'r newidiadau yn niwygiadau Diamond, ac rwy'n credu ei bod yn bwysig dweud ei fod wedi cael cryn dipyn o gefnogaeth drawsbleidiol, yn enwedig o ran dysgu rhan-amser a dysgu hyblyg. Hoffwn weld hynny'n datblygu ar ôl y pandemig, oherwydd y mae'n benderfyniad y mae pobl eisiau ei wneud, ac rwy'n credu ei bod yn glir bod pobl eisiau gwneud hynny ac maen nhw eisiau bod mor hyblyg ag y gallant gyda newidiadau mewn bywyd neu sefyllfaoedd teuluol fel y maen nhw ar hyn o bryd.

Ond fe hoffwn i ganolbwyntio ar rai meysydd allweddol, os yw hynny'n iawn. Dywedoch wrthyf mewn ymateb i gwestiwn addysg yn 2019 nad oedd recriwtio mewn prifysgolion yn gwestiwn i chi, ac eto mae gennym ni sefyllfa lle mae bron hanner yr israddedigion newydd yng Nghymru yn gadael ein gwlad bob blwyddyn, ac nid wyf yn credu bod hynny'n dderbyniol, a hoffem allu gwrthdroi hynny. Rwy'n cydnabod eich bod wedi gwneud hynny, ac rydych yn gweithio tuag at wneud hynny gydag astudiaethau ôl-raddedig, ond pan fyddwn yn gweld cynifer o bobl ifanc yn gadael Cymru, byddwn eisiau ceisio edrych ar ddewisiadau amgen i geisio eu hannog yn ôl o leiaf, o bosibl drwy astudiaethau ôl-raddedig, ond hefyd i feddwl am aros yng Nghymru yn y lle cyntaf, a chredaf o ddifrif y dylai Llywodraeth gynnig mwy o arweiniad yn hyn o beth a pheidio â'i gadael i'r sefydliadau addysg uwch wneud hynny. Rydym ni eisiau gweld Llywodraeth yn cymryd camau mawr ymlaen. Bydd, bydd gan bobl eu dewis eu hunain ynghylch lle i fynd, ond os ydym ni eisiau datblygu ein heconomi, os ydym ni eisiau datblygu'r cymunedau o amgylch ein sector addysg uwch, mae academyddion a'r rhai mewn sefydliadau addysg uwch yn dweud wrthyf ei bod yn angenrheidiol bod myfyrwyr yn teimlo eu bod eisiau astudio mwy yma yng Nghymru, fel y gellir datblygu'r rhwydwaith cymunedol cyfan yma yng Nghymru. Felly, hoffwn glywed eich barn. Credaf y bydd yn wahanol i fy marn i, mae'n debyg, ond dyma lle yr ydym ni.

O ran cydnerthedd y sector addysg uwch, ni allwn anwybyddu rhai o'r materion sydd wedi codi neu sydd wedi dod i'r amlwg mewn cysylltiad â COVID. Y ffaith yw bod llawer o brifysgolion Cymru yn cael trafferthion ariannol, ac nid yw'n ymwneud â COVID yn unig. Mae llawer o sefydliadau'n ei chael hi'n anodd cystadlu mewn amgylchedd addysg uwch sydd ar drugaredd y farchnad i raddau helaeth iawn. Mae tair o'r 21 o brifysgolion yn y DU y nodwyd eu bod yn wynebu'r risg fwyaf o ansolfedd, yng Nghymru. Felly, pan fyddwn yn sôn am gydnerthedd, beth arall y gallwn ei wneud i sicrhau bod prifysgolion yma yng Nghymru yn cael eu diogelu i'r dyfodol?

A'm pwynt olaf yw fy mod yn cytuno bod llawer wedi'i wneud i newid y rhagolygon mewn addysg uwch, ond rydym ni wedi gweld toriadau i addysg bellach ac, wrth gwrs, mae llawer o gyrsiau addysg uwch yn cael eu darparu mewn amgylchedd addysg bellach. Felly, hoffwn glywed eich barn ynghylch sut y gallwn geisio gwrthdroi'r dirywiad hwnnw yn y dyfodol, er fy mod yn deall ichi ddod i gytundeb â Phlaid Cymru ynghylch arian ychwanegol yn y gyllideb ddiwethaf. Ond rwy'n credu bod addysg bellach wedi cael ei hanghofio weithiau yn y ddadl ar y materion hyn, a hoffwn weld mwy o bwyslais ar hynny. Ond, diolch am eich holl waith caled yn y maes hwn.