Part of the debate – Senedd Cymru am 5:13 pm ar 23 Chwefror 2021.
Cyfeiriodd y Gweinidog at fwy o gonsensws yng Nghymru ar addysg uwch. Credaf fod rhywbeth i'w ddweud dros hynny, mae'n debyg. Nid wyf yn siŵr a yw hi wedi fy narbwyllo'n llwyr eto gyda'r rhaglen ar gyffredinoliaeth gynyddol, ond beirniadais adroddiad Diamond i ddechrau am gynnig grantiau cynhaliaeth i deuluoedd sydd â hyd at £80,000 y flwyddyn o incwm, a oedd, yn fy marn i, yn llawer rhy uchel, ond daeth y Gweinidog â hwnnw i lawr, mi gredaf, i rywbeth yn nes at £50,000. A chytunaf â llawer o'r hyn a ddywedodd nawr, ac yn sicr mae'n llawer gwell gennyf hynny na dull llefarydd y Blaid a'r galw am arweinyddiaeth ynghylch aros yng Nghymru yn y lle cyntaf. Rwy'n cytuno â'r Gweinidog nad yw'n anwlatgar o gwbl i benderfynu mynd i brifysgol y tu allan i Gymru. Cofiaf y sefyllfa hurt pan ymosododd y Prif Weinidog blaenorol, mi gredaf, ar Adam Price am fanteisio ar y cyfle i astudio yn Harvard. Credaf y dylem ni i gyd gael y cyfleoedd hynny i elwa ar astudio mewn mannau eraill.
A lle rwy'n cytuno'n wirioneddol â'r hyn y mae'r Gweinidog wedi'i ddweud yw y dylai cymorth i fyfyrwyr fod ar gael ledled y Deyrnas Unedig. Hoffwn ddweud pa mor wahanol fu ymagwedd Llywodraeth Cymru i ymagwedd Llywodraeth yr Alban. Roedd erthygl ddiddorol iawn yn The Economist yr wythnos diwethaf a gyfeiriodd at bolisi addysg Llywodraeth yr Alban yn gwanhau'r bondiau sy'n uno'r deyrnas. Awgrymodd The Economist mai bwriad yr SNP oedd gwneud hyn, atal pobl pan fyddan nhw'n ifanc rhag gadael yr Alban ac o bosibl mynd i Loegr a rhai efallai'n aros yno, ac i sicrhau eu bod yn aros yn yr Alban ac felly'n fwy tebygol o gefnogi'r SNP. Maen nhw'n cael addysg am ddim yn y brifysgol os ydyn nhw'n aros yn yr Alban ond yn gorfod talu £9,250 y flwyddyn os ydyn nhw'n mynd i Loegr, felly nid yw'n syndod bod llawer mwy yn aros yn yr Alban. Yr hyn a welir yw symudedd o'r Alban yn gostwng yn sylweddol iawn. Yng Nghymru, credaf fod 2 y cant o bobl bob blwyddyn yn mynd i wlad arall neu ranbarth arall yn Lloegr, o'i gymharu â'r Alban, lle mae dim ond 0.5 y cant yn gwneud hynny, ac mae hynny'n wahaniaeth enfawr. Mae wedi cynyddu'n fawr, ac mae hynny, yn rhannol o leiaf, rwy'n credu, yn ganlyniad i'r system cyllid myfyrwyr. Felly, hoffwn ddiolch i'r Gweinidog a'i chymeradwyo am yr hyn y mae wedi'i wneud yn y maes hwn, hyd yn oed i'r graddau o roi mwy o gynhaliaeth a chefnogaeth os bydd myfyriwr yn astudio yn Llundain, oherwydd y gost uwch. Rwy'n credu bod gwahaniaeth enfawr rhwng yr hyn y mae hi a Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'i gymharu â'r hyn y mae'r SNP a'r Alban wedi'i wneud ac, efallai, yr hyn y byddai Plaid Cymru efallai yn hoffi iddo ddigwydd yma. Felly, da iawn chi am hynny.
A gaf i hefyd ei holi'n fyr am COVID? Yn gyntaf, a oes unrhyw obaith y gallai myfyrwyr gael rhyw fath o ad-daliad am y sefyllfaoedd ofnadwy y mae cynifer wedi'u dioddef dros y flwyddyn ddiwethaf ac mae hynny'n dal i barhau o ran y gwerth sydd ganddyn nhw? Beth yw ei barn am hynny? Yn ail, cofiaf, tua blwyddyn yn ôl, fod Llywodraeth y DU wedi rhoi capiau—yn Lloegr o leiaf—i geisio diogelu rhai o'r sefydliadau is eu safle rhag gweld llawer mwy o fyfyrwyr yn mynd i'r sefydliadau uwch eu safle ar gyfer y flwyddyn honno neu fwy oherwydd effaith COVID ac oherwydd nad oedd ganddyn nhw fyfyrwyr rhyngwladol. Credaf fod y Gweinidog, a hynny'n gwbl briodol, wedi cwyno am y camau unochrog hynny a gymerwyd gan Lywodraeth y DU a effeithiodd ar Gymru a sut y byddai wedi bod yn well o lawer pe bai hynny wedi'i wneud ar sail gydgysylltiedig yn y DU. A wnaiff hi roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am yr hyn sy'n digwydd ar hyn o bryd ar y mater hwnnw?