6. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i geisio atal cynnydd mewn hunanladdiadau o ganlyniad i bandemig COVID-19? OQ56336

Rydym wedi sicrhau bod gwasanaethau iechyd meddwl yn wasanaethau hanfodol yn ystod y pandemig ac wedi buddsoddi mewn amrywiol ddulliau er mwyn gwella cymorth. Mae atal hunanladdiad yn fater cymhleth ac mae’n galw am ymateb amlasiantaeth. Rydym wedi cryfhau trefniadau, felly, i wella’r ffordd y mae camau gweithredu’n cael eu cydlynu gyda’n partneriaid, gan gynnwys yr heddlu, awdurdodau lleol a’r trydydd sector.

Diolch i'r Gweinidog am yr ateb yna. 

Mae hwn yn bwnc eithriadol o anodd a sensitif, fel y gŵyr pawb sydd wedi colli anwyliaid i hunanladdiad, ond teimlaf ei bod yn bwysig inni siarad amdano fel y gallwn fod yn siŵr y gellir gwneud popeth i atal marwolaethau. Tynnwyd fy sylw at y mater yr wythnos ddiwethaf ar ôl gwylio adroddiad newyddion ITV a oedd yn cynnwys cyfweliad ag arweinydd cyngor RhCT. Dywedodd fod y gyfradd hunanladdiad wedi dyblu yn yr ardal yn ystod y pandemig, ac rwyf wedi clywed straeon pryderus ledled Cymru. Roedd y sefyllfa eisoes yn peri pryder cyn COVID, gyda data'r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn dangos bod hunanladdiadau ar eu huchaf ers 20 mlynedd yn y flwyddyn ddiweddaraf y mae data ar gael ar ei chyfer, sef 2019. Mae gan Lywodraeth Cymru strategaeth atal hunanladdiad a hunan-niweidio, sydd i'w chroesawu'n fawr wrth gwrs, ond a allech chi roi mwy o fanylion i mi, Weinidog, ynglŷn â sut y mae effeithiau'r pandemig wedi cael eu hystyried wrth ddarparu'r gwasanaeth hwn, ac a wnewch chi nodi'r cymorth sydd ar gael ar hyn o bryd i bobl sy'n dioddef o iselder yn ystod y cyfyngiadau symud fel y gall pobl wybod ble y gallant gael cymorth?

Gydag arian ychwanegol, rydym wedi gallu penodi cydlynydd atal hunanladdiad cenedlaethol, ac erbyn hyn mae gennym dri chydlynydd rhanbarthol i sicrhau ein bod yn cryfhau'r gwaith partneriaeth hwnnw. Mae'n sefyllfa ryfedd iawn, oherwydd un o'r pethau rydym wedi ceisio'i wneud yw sicrhau ein bod yn dilyn gwybodaeth amser real. Mae hunanladdiad yn faes anodd iawn, oherwydd mewn gwirionedd mae'n rhaid i chi aros nes bod cwest i gael dealltwriaeth ffurfiol o beth yn union sydd wedi digwydd. Mae hynny'n creu problem i ni, ond yn hytrach nag aros i hynny ddigwydd, mae gennym bellach y sefydliadau hyn, gan gynnwys yr heddlu, i sicrhau eu bod wedi bwydo i mewn i waith y grŵp gorchwyl a gorffen gyda ni a'r heddlu i wneud yn siŵr ein bod yn deall beth sy'n digwydd ar lawr gwlad.

Rwy'n dyfalu mai un o'r pethau calonogol yw bod The BMJ wedi cyhoeddi adroddiad yn ddiweddar i ddweud nad oedd unrhyw dystiolaeth o gynnydd cyson mewn cyfraddau hunanladdiad yn ystod camau cynnar y pandemig. Felly, dyna'r darlun y maent hwy wedi'i weld, ac wrth gwrs, byddwn yn cadw llygad ar yr hyn sy'n digwydd yn y gofod hwn, oherwydd wrth gwrs, dyma'r sefyllfa fwyaf trasig ac mae'n rhaid inni wneud popeth yn ein gallu i sicrhau ein bod yn asesu hynny. Mae'n ofynnol i fyrddau iechyd roi gwybod am farwolaethau annisgwyl cleifion o fewn 24 awr, ac mae disgwyl y bydd ymchwiliad o fewn 60 diwrnod, felly mae'r elfen amser real yn rhywbeth rydym yn cadw llygad arni.