Nawr, rwy'n siŵr bod y Gweinidog a'r Aelodau sy'n gwrando heno yn deall y gall addasiadau i'r cartref helpu i liniaru'r risgiau hyn a sicrhau bod gofynion hygyrchedd yn cael eu bodloni. I bobl sy'n byw gyda chlefyd niwronau motor, mae'r addasiadau hyn yn amrywio o gymhorthion llai, megis addasiadau sylfaenol iawn, rheiliau neu rampiau, sy'n gyffredin, i newidiadau drutach, mwy cymhleth, megis ystafelloedd gwlyb, lifftiau grisiau neu hyd yn oed lifftiau o un llawr i'r llall y dyddiau hyn.

Wrth gwrs, gall cynlluniau fel y grantiau cyfleusterau i'r anabl, sy'n cael eu gweinyddu gan awdurdodau lleol, roi cymorth hanfodol i bobl sydd angen addasu eu cartrefi ond na allant fforddio gwneud hynny. Fodd bynnag, mae'r pandemig COVID-19 wedi golygu bod gwaith bellach wedi'i ohirio ac mae'r cynnydd a wnaed ar hyn cyn y pandemig wedi'i atal. Nawr, wrth gwrs, rwy'n derbyn yn llawn—mae'n ddealladwy—fod coronafeirws wedi cael effaith aruthrol ar waith Llywodraeth Cymru, ond y realiti yw bod pobl ledled Cymru, yn y cyfamser, yn byw gyda chlefyd niwronau motor mewn eiddo nad yw wedi'i gyfarparu i'w helpu i fyw eu dyddiau olaf yn gyfforddus ac yn ddiogel, ac wrth gwrs, rydym yn sôn yma am salwch terfynol, felly gall yr hyn sy'n gwneud gwahaniaeth yn yr wythnosau a'r misoedd olaf o oes rhywun wneud gwahaniaeth anhygoel i ddioddefwyr a'u teuluoedd.

Wrth i raglen frechu Llywodraeth Cymru barhau i fynd o nerth i nerth ledled Cymru, mae'n bryd i Lywodraeth Cymru ddechrau dychwelyd at ei gwaith ar y materion hyn, fel na chollir y cynnydd a wnaed cyn y pandemig. Nid oes gan bobl sy'n byw gydag MND amser i aros. Oherwydd bod MND yn datblygu'n gyflym, nid oes gan bobl sy'n byw gyda'r cyflwr amser i aros misoedd diddiwedd i addasiadau gael eu gwneud. Yn fwy na hynny, gall diffyg gwybodaeth am ba gymorth sydd ar gael, beth i'w ddisgwyl o'r broses a phwy i siarad â hwy, ychwanegu anawsterau i bobl ag MND, eu teuluoedd a'u gofalwyr, wrth iddynt geisio rheoli eu bywydau sy'n aml yn newid yn gyflym.

Dair blynedd yn ôl, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei chynllun cyflawni ar gyfer cyflyrau niwrolegol, gyda'r nod o sicrhau gwelliannau yn y ddarpariaeth iechyd a gofal cymdeithasol. Fodd bynnag, mae'r cyfeiriadau at dai yn amwys yn gyffredinol, ac yn dweud y dylai pobl allu cymryd rhan yn y gwaith o gynllunio eu gwasanaethau eu hunain. Yn anffodus, nid oes dim am yr angen i weithredu drwy ddarparu addasiadau fel y gall pobl fyw'n fwy cyfforddus gydag MND a chyflyrau niwrolegol eraill. A daw hynny â mi at wraidd fy nadl fer heno, sy'n cefnogi ymgyrch y Gymdeithas MND dros addasu cartrefi Cymru nawr ar gyfer MND, a gafodd ei lansio yng Nghymru yn gynharach heddiw, a gobeithio y bydd yr Aelodau o'r Senedd yn ymuno â mi i gefnogi'r ymgyrch honno. Mae'n galw am ymrwymiad clir gan Lywodraeth Cymru i gynyddu'r cyllid ar gyfer awdurdodau lleol, fel bod mwy o bobl sydd ag anghenion hygyrchedd yn cael eu cynorthwyo i fyw mor ddiogel ac annibynnol â phosibl. Ar lefel leol, rhaid i gynghorau sefydlu proses llwybr carlam nad yw'n seiliedig ar brawf modd i helpu i sicrhau bod addasiadau effeithiol, cost isel, yn cael eu darparu mewn modd amserol i bobl sy'n byw gydag MND.

Mae manteision cymdeithasol ac economaidd buddsoddi mewn tai hygyrch yn glir i bawb eu gweld: mae Gofal a Thrwsio Cymru, sy'n darparu mân addasiadau yng Nghymru, yn amcangyfrif, am bob £1 a werir, yr arbedir cost o £7.50 i iechyd a gofal, felly mae hynny'n rhywbeth y dylem anelu tuag ato. Ond yn ogystal ag addasu cartrefi sy'n bodoli eisoes, mae angen adeiladu mwy o gartrefi newydd gyda safonau hygyrchedd uwch yn ddiofyn, a rhaid adeiladu o leiaf 10 y cant sy'n cydymffurfio â safonau uwch o ran hygyrchedd cadeiriau olwyn, fel yr argymhellwyd gan y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn 2018.

Gan y gallai mwy o bobl fyw'n hwy gyda chyflyrau niwrolegol—er bod y dyfodol yn dal i fod yn eithaf llwm o ran MND—mae angen inni sicrhau bod mwy o gartrefi'n cael eu hadeiladu'n barod i gefnogi'r rheini yr amharwyd ar eu symudedd. Yn 2019, sefydlodd Llywodraeth Cymru safon gwasanaeth addasu tai i nodi lefel y gwasanaeth y gall defnyddwyr gwasanaethau ei disgwyl ar gyfer cyflawni a gosod addasiadau tai, ni waeth beth fo'u lleoliad na'u math o ddeiliadaeth. 

Rwy'n gofyn i Lywodraeth Cymru ddatblygu mesurau o ganlyniadau priodol ar gyfer ymarfer da, i amseru'r broses o osod addasiadau, ac i fonitro ac adrodd ar ganlyniadau yn erbyn yr offeryn cyflawni hwn. Mae honno'n ffordd gymhleth iawn o ddweud ein bod yn gofyn i Lywodraeth Cymru adolygu hyn fel bod addasiadau'n fwy hygyrch, yn fwy amserol a bod pobl sy'n byw gyda gofal diwedd oes, a thuag at ddiwedd eu hoes, yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt i fyw bywyd yn fwy cyfforddus. Os yw'r safonau gwasanaeth i fod yn ystyrlon o gwbl, mae angen i ni allu barnu cynnydd o ran sicrhau'r hyn sydd ei angen ar bobl. Mae gan bobl sy'n byw gydag MND a'u gofalwyr ddigon i boeni amdano heb orfod llywio drwy systemau cymhleth i sicrhau'r addasiadau hyn, felly mae gennym ddyletswydd i ddarparu atebion tai yn gyflym i'r rhai sydd fwyaf o'u hangen.

Wrth gloi, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn derbyn didwylledd y ddadl heddiw ac yn cyfleu'r neges fod amser yn hollbwysig a bod taer angen gweithredu i gefnogi pobl sy'n byw gydag MND yng Nghymru. Gadewch inni wneud yr hyn a allwn i sicrhau bod pobl sy'n byw gyda'r cyflwr hwn, a chyflyrau niwrolegol eraill yn wir, yn byw misoedd ac wythnosau olaf eu bywydau mor gyfforddus ac mor ddiogel â phosibl. Diolch.