7. Dadl ar Adroddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau: 'Gweithio o bell: Y goblygiadau i Gymru'

– Senedd Cymru am 3:34 pm ar 17 Mawrth 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:34, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Eitem 7 ar ein hagenda y prynhawn yma yw dadl ar adroddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau, 'Gweithio o bell: Y goblygiadau i Gymru'. A galwaf ar Gadeirydd y pwyllgor i gyflwyno'r cynnig hwnnw, Russell George.

Cynnig NDM7653 Russell George

Cynnig bod y Senedd:

Yn nodi adroddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau ar ei ymchwiliad, Gweithio o bell: Y goblygiadau i Gymru, a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 10 Mawrth 2021.

Cynigiwyd y cynnig.

Photo of Russell George Russell George Conservative 3:34, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Rwy'n cyflwyno'r cynnig yn fy enw i, Ddirprwy Lywydd. Cyhoeddwyd yr adroddiad hwn yr wythnos diwethaf. Mae goblygiadau newidiadau radical yn y ffordd rydym yn byw ac yn gweithio yn rhywbeth y bydd yn rhaid i Lywodraeth nesaf Cymru fynd i'r afael ag ef, a gobeithio y bydd ein hadroddiad yn helpu yn hynny o beth. 

Yn gyntaf oll, roeddem eisiau gwybod a yw targed y Llywodraeth o 30 y cant ar gyfer gweithio o bell yn gyraeddadwy, ac awgrymodd y dystiolaeth yn gryf ei fod. Ond yn amlwg, mae cyfleoedd a risgiau i'w hystyried. Er enghraifft, clywsom sut y mae gweithio gartref wedi bod yn newid go iawn i rai pobl anabl, ond clywsom hefyd fod y posibilrwydd o weithio o bell yn creu gweithlu dwy haen, gan fod y rhai sy'n gallu gweithio o bell yn tueddu, neu fel arfer yn tueddu i feddu ar sgiliau uwch ac yn tueddu i ennill cyflog uwch. Mae angen i'r Llywodraeth ddefnyddio diffiniadau cadarn o weithio o bell i gasglu digon o ddata sy'n benodol i Gymru, ac mae angen ystyried yr holl effeithiau ar gydraddoldeb wrth asesu'r polisi hwn. 

Nawr, mae ein hargymhelliad cyntaf yn galw am strategaeth glir sy'n mapio sut y bydd camau polisi gweithio o bell yn cydgysylltu â meysydd polisi eraill. Nid yw'n ymwneud â chyflawni nodau lleihau carbon yn unig. Mae goblygiadau o ran darpariaeth gofal plant, cynllunio gofodol a chynlluniau seilwaith, adfywio a pholisi chydlyniant cymunedol, gweithio mewn partneriaeth â llywodraeth leol a'r sector preifat a'r trydydd sector, felly mae llawer yno i'w gydgysylltu. 

Nid wyf yn credu y byddai'r Aelodau'n disgwyl i mi ddweud unrhyw beth gwahanol ar y pwynt nesaf hwn, ond mae cau'r gagendor digidol yng Nghymru hefyd yn hanfodol i bawb, ni waeth beth fo'u lleoliad na'u cefndir, a'r cyfle i elwa o arferion gweithio mwy hyblyg. 

Rydym i gyd yn ymwybodol, yn anffodus, o effeithiau gweithio o bell ar iechyd a llesiant yn yr amgylchiadau presennol, ac mae digon ar hynny yn ein hadroddiad hefyd. Bydd angen sgiliau rheoli gwahanol, wrth gwrs, i reoli gweithlu o bell, ac i helpu i liniaru rhai o'r effeithiau negyddol hyn.

Mae argymhellion 12 a 13 yn dweud y dylai Llywodraeth Cymru ddefnyddio'r holl ysgogiadau sydd ar gael iddi i ddiogelu hawliau gweithwyr. Mae tystion wedi mynegi llawer o bryderon yn y pwyllgor fod y rhai sy'n gweithio gartref yn gweithio oriau hwy, ac yn gweithio mewn amgylcheddau gwaeth. Ac rwy'n siŵr bod gan bob un ohonom enghreifftiau, onid oes, o dderbyn negeseuon e-bost yn hwyr yn y nos, neu'n hwyr gyda'r nos, gan staff a chyrff eraill, i raddau gwahanol i'r hyn a fyddai wedi digwydd cyn y pandemig. 

Rydym yn ddiolchgar i Dr Reuschke am ein helpu i ddeall y rhwydwaith presennol o arferion cydweithio yng Nghymru yn well, ac yn sicr credwn fod angen i Lywodraeth Cymru feddwl am hynny. Rydym yn argymell y dylid mapio'r ddarpariaeth bresennol yn well, ac y dylai'r Llywodraeth newydd ystyried addasu adeiladau at ddibenion gwahanol hefyd. Rydym wedi gweld newidiadau dramatig ynghanol ein trefi a'n dinasoedd, ac mae llawer o ansicrwydd o hyd yn anffodus, wrth gwrs, am ddyfodol manwerthu. Felly, rydym yn argymell bod gan Lywodraeth Cymru gynllun sy'n gallu addasu ac ymateb i dueddiadau gweithio o bell, gan osod llwybr clir ar gyfer y sector. 

Nid oedd popeth yn anobeithiol yn hynny o beth chwaith. Gwelodd ein tystion gyfleoedd gwirioneddol i ailddychmygu canol ein dinasoedd a'n trefi. Mae'n amlwg bod targedau datgarboneiddio wedi llywio'r uchelgais 30 y cant, ond mae angen iddo gyd-fynd â mesurau eraill i gyflawni'r newid moddol hwn. 

Nid Cymru yw'r unig wlad sy'n rheoli'r risgiau sy'n gysylltiedig â'r normal newydd lle mae mwy o bobl yn gweithio o bell. Fe wnaethom ystyried arferion gorau yn rhyngwladol, a chredwn y dylai llunwyr polisi yma yng Nghymru ystyried y dystiolaeth o leoedd fel Milan, y Ffindir a'r Iseldiroedd.

Mae llawer iawn i feddwl amdano yn yr adroddiad hwn, Lywydd, ac rwyf wedi ceisio rhoi brasolwg arno yn yr amser byr sydd gennyf. Rwy'n gobeithio y bydd Aelodau eraill yn gallu cyfrannu ac edrych yn fanylach ar agweddau penodol ar yr adroddiad hwn, ond wrth gwrs, rwy'n croesawu safbwyntiau o bob rhan o'r Siambr yn ogystal ag ymateb a sylwadau'r Dirprwy Weinidog ar ddiwedd y ddadl. 

Photo of Mike Hedges Mike Hedges Labour 3:39, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Yn hytrach na thrin gweithio o bell fel anomaledd, dylem ei weld fel y norm newydd. O edrych ar y meysydd canlynol o waith swyddfa, cyflogau ac adnoddau dynol, cyfrifon ac archwilio, yn y dyddiau cyn TGCh, roedd angen eu gwneud yn y swyddfa. Roedd yn rhaid diweddaru cyflogau a chofnodion personol â llaw a'u ffeilio'n gorfforol, gyda thâl yn cael ei gyfrifo, ei gyfrif, ei wirio â llaw a'i roi mewn amlenni. Roedd yn rhaid cofnodi incwm a gwariant yn y cyfriflyfrau, a phostio anfonebau a chasglu a bancio sieciau neu arian. Roedd archwilio'n cynnwys gwirio cyfriflyfrau yn gorfforol a chysoni â datganiadau banc. Gyda datblygiadau TGCh, daeth cofnodion yn electronig. Dilynwyd hyn gan fand eang cyflym, sef y rhwystr olaf i weithio gartref. Roedd y symudiad tuag at weithio gartref a chyfarfodydd ar-lein yn digwydd ymhell cyn COVID. Yr hyn y mae COVID wedi'i wneud yw cyflymu'r newid hwn. Rydym wedi gweld, dros y flwyddyn ddiwethaf, pa mor dda y mae Zoom a Teams yn gweithio, yn enwedig lle mae band eang cyflym ar gael.

Mae angen i Lywodraeth Cymru osod targed ar gyfer gweithio gartref iddi ei hun a chyrff eraill a ariennir yn gyhoeddus, ond pam newid yr hyn sydd wedi gweithio dros y 12 mis diwethaf? Bydd y sector preifat yn gwneud yr hyn sy'n gweithio i bob cwmni unigol. Nid yw pobl, yn gyffredinol, eisiau treulio oriau'n cymudo bob dydd. Bydd recriwtio cystadleuol yn golygu y bydd cynnig swydd lle gallwch weithio gartref yn bennaf yn fwy o demtasiwn nag un sy'n golygu cymudo sawl awr yr wythnos. 

Bydd twf gweithio gartref yn cael ei benderfynu gan lawer o benderfyniadau unigol, a fydd, gyda'i gilydd, yn llunio'r cyfeiriad teithio. Peidiwch ag anghofio costau gofod swyddfa a gwasanaethu'r gofod hwnnw. Bydd hyn yn dylanwadu'n gryf ar benderfyniadau cwmnïau, a bydd arbed costau teithio yn dylanwadu'n gryf ar unigolion. Nid yw'r arbrawf gweithio gartref dros y flwyddyn ddiwethaf wedi digwydd o dan yr amodau gorau, gyda phobl yn gorfod dysgu eu plant gartref yn ogystal â gweithio gartref, ac nid oes unrhyw astudiaeth wedi dangos gostyngiad sylweddol mewn cynhyrchiant, gyda rhai'n dangos gwell cynhyrchiant. 

Bydd y newid hwn i weithio gartref yn bennaf yn creu newidiadau a heriau enfawr. Mae gennym system drafnidiaeth sy'n seiliedig ar gymudo. Mae pobl sy'n gofyn am ffyrdd osgoi a ffyrdd lliniaru yn yr un sefyllfa â'r rheini yn y 1900au a ofynnai am fwy o gafnau ceffylau. Mae gennym dystiolaeth o sector gwasanaeth sy'n dibynnu ar gymudwyr a gweithwyr swyddfa am ran sylweddol o'u masnach. Ni fydd y newid yn ddi-boen, ond mae'n anochel. Yr her i lywodraethau, fel bob amser, yw ymateb i bethau fel y maent ac wrth iddynt ddigwydd, nid fel yr hoffent i bethau fod. Dyma ddechrau'r chwyldro ôl-ddiwydiannol, cylch cyflawn o'r cyntaf, ac mae'n rhaid inni sicrhau ein bod yn ennill. 

Photo of Suzy Davies Suzy Davies Conservative 3:42, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i bawb ar y pwyllgor a'r tystion a roddodd dystiolaeth i ni? Mwynheais y sesiwn hon yn fawr, fel aelod cymharol newydd o'r pwyllgor. Rwy'n credu bod Mike yn iawn. Ni ellir dad-wneud hyn yn awr, er, fel y mae'r adroddiad yn ei ddweud, mae angen inni fod yn siŵr beth a olygwn pan fyddwn yn sôn am weithio o bell neu weithio hybrid, fel y mae'r Sefydliad Siartredig Personél a Datblygu yn ei alw. Ac nid wyf yn credu y byddai—. Nid wyf yn cytuno â Mike pan awgrymodd y gallai hwn fod yn normal newydd ac y bydd llawer mwy ohonom yn gweithio mwy o adref. Yn amlwg, os ydych yn gweini bwyd mewn caffi ni allwch wneud hynny o adref, ond mae'n gweddu i rai swyddi. Os edrychwch ar yr hyn y mae Admiral wedi bod yn ei wneud yn ddiweddar, mae ei weithlu cyfan yn y bôn wedi newid i weithio gartref—. Rwy'n argymell bod yr Aelodau'n darllen yr adroddiad hwn, a hoffwn dynnu eu sylw at yr argymhellion diweddarach, sy'n nodi'r modd y mae angen ystyried y posibilrwydd o weithio o bell fel rhan o bolisi jig-so mwy o faint, mewn gwirionedd. Ni ellir ymdrin ag ef ar ei ben ei hun.

Ond hoffwn ddechrau drwy ddweud ei bod yn rhy hawdd dweud y gallwn ni—a phwy ydym ni o dan yr amgylchiadau hyn—sefydlu hybiau gwaith mewn trefi a phentrefi ledled Cymru heb feddwl o ddifrif am hyn. Nid yw'r Sefydliad Siartredig Personél a Datblygu yn siŵr mewn gwirionedd a oes yna alw penodol am weithio o hybiau beth bynnag. Er y byddai'r posibilrwydd o hyn yn ymwneud â lleihau erchyllterau a difrod amgylcheddol cymudo, mae angen inni fod yn glir na fydd y cymudo'n cael ei symud i rywle arall. Mae'n wir dweud y gallai teithio llesol chwarae rhan yma, ond byddai'n dipyn o naid, oni fyddai, i honni na fydd pobl yn dal i estyn am allweddi eu car a hwythau'n dal i orfod ymdopi â mynd a phlant i'r ysgol neu lenwi'r car â bagiau siopa.

Y peth arall rwyf am dynnu sylw ato yw y dylem wylio rhag canlyniadau anfwriadol y newid hwn, a gwelsom rai ohonynt yn ystod y cyfyngiadau symud, wrth gwrs. Oherwydd mae gweithio hyblyg yn swnio'n wych mewn egwyddor, ond yr hyn y mae wedi'i wneud yw gwneud i lawer o bobl sy'n gweithio gartref weithio'n hwyr gyda'r nos er mwyn gallu cyflawni rhagor o gyfrifoldebau domestig. A chan fod hynny'n golygu—nid yw'n syndod—menywod yn bennaf, mae'n rhaid inni ystyried yr effeithiau ar gydraddoldeb y gallai gweithio o bell eu hamlygu.

Yn fyr, mae'r adroddiad yn argymell bod yn rhaid cynllunio ar gyfer unrhyw newid mawr mewn arferion gweithio, yn seiliedig ar y dystiolaeth lawnaf, ac nid yw hynny'n bosibl mewn gwirionedd, fel roedd Russell yn ei ddweud yn ei sylwadau agoriadol, heb seilwaith digidol a seilwaith ffisegol priodol, felly bydd yn rhaid meddwl yn strategol am unrhyw newid sylweddol i'r ffordd y mae gennym fywydau gwaith. Diolch.

Photo of David Rowlands David Rowlands UKIP 3:45, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Fel arfer, dyma adroddiad cadarn a chynhwysfawr gan Bwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau ac rwy'n llongyfarch Russell George, aelodau'r pwyllgor, a staff y Comisiwn, wrth gwrs, sydd wedi helpu i lunio'r adroddiad hwn. O ystyried yr amser cyfyngedig sydd gennyf, rwyf am ganolbwyntio ar yr egwyddorion trosfwaol a'r effeithiau ar weithio gartref, ond hoffwn ddweud fy mod yn cytuno ar yr argymhellion a gyflwynwyd yn yr adroddiad hwn a byddwn yn gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn y chweched Senedd yn ystyried yr argymhellion hyn.

Nid yw'r adroddiad yn crybwyll—efallai fy mod wedi'i golli—cyflwyno 5G, ond nid oes amheuaeth y bydd y dechnoleg newydd hon yn cael effaith esbonyddol ar y gallu i gyflawni tasgau o bell, yn enwedig yn y sector iechyd. Fel yr awgryma'r adroddiad, gall gweithio gartref neu weithio o bell ddigwydd ar sawl ffurf, ond deellir yn bennaf ei fod yn golygu gweithio o'ch man preswylio. Er bod hyn yn bosibl neu hyd yn oed yn ddymunol yn y rhan fwyaf o achosion, gall amgylchiadau cartref amrywio i'r fath raddau fel ei fod yn anodd i rai, neu'n amhosibl hyd yn oed. Gall plant, gwaith tŷ, gofynion bwyd effeithio i raddau mwy neu lai, nid yn unig ar ddynes sy'n gweithio gartref, er i raddau mwy mae'n debyg, ond hefyd ar weithwyr gwrywaidd. Felly, mae'n hanfodol nad ydym yn cyrraedd sefyllfa lle mae pobl yn cael eu gorfodi i weithio gartref ar sail barhaol. Mae astudiaethau i'w gweld yn dangos mai system hybrid o ychydig ddyddiau o weithio gartref a diwrnod neu ddau yn y swyddfa sy'n cynnig yr ateb gorau o ran osgoi problemau meddyliol sy'n deillio o arwahanrwydd parhaus.

Dylai'r strategaeth o agor hybiau gwaith, yn enwedig ynghanol trefi llai, greu nifer o effeithiau cadarnhaol: pellteroedd teithio byrrach, mwy o ymwelwyr â threfi, a'r posibilrwydd o gyfarfod â phobl eraill—agwedd sylfaenol ar weithgarwch dynol. Ceir y posibilrwydd o sefydlu nifer o swyddfeydd busnes lle mae gwahanol gwmnïau'n rhentu gofod swyddfeydd, ond lle ceir cyfleusterau a rennir. Mae'r rhain eisoes yn bodoli, wrth gwrs, ond mae bron bob un ohonynt yn cael eu rhedeg gan gwmnïau masnachol yn bennaf. Mae llawer o gyfle i'r rhain gael eu sefydlu gan lywodraeth leol neu genedlaethol, gyda rhenti ac ardrethi isel i ddechrau, ond yn codi'n araf dros amser. Mae llawer o sôn yn yr adroddiad am greu anghydraddoldebau gyda'r math hwn o weithio. Nid wyf yn rhannu'r farn hon. Credaf ei fod yn creu mwy o gyfleoedd i bobl anabl drwy ddileu rhwystr teithio, sydd, hyd yn oed gyda mwy o le i deithio, yn dal i greu anawsterau i bobl anabl. Byddai ffurf hybrid yn golygu y gellid lleihau'r anawsterau teithio hyn i unwaith yr wythnos efallai. Mae'r awgrym mai dim ond gweithwyr sgiliau uwch ar gyflogau uwch sy'n cael budd o weithio gartref yn anwybyddu'r ffaith y bydd pawb yn elwa o lai o draffig: adeiladwyr, gweithwyr dosbarthu a llawer mwy y mae eu gwaith yn golygu bod yn rhaid iddynt ddefnyddio'r rhwydwaith ffyrdd; bydd yn effeithio'n gadarnhaol ar bob un ohonynt.

Mae'r effaith ar yr amgylchedd a ddaw yn sgil llai o gymudo yn amlwg, ond ni ddylai gosod nodau a allai olygu bod pobl yn cael eu gorfodi i weithio gartref fod yn opsiwn. Dylai gweithio o bell fod yno ar gyfer y rhai sy'n dymuno gwneud hynny, ac nid yn ffordd orfodol o weithio. Diolch, Ddirprwy Lywydd.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:48, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch. A gaf fi alw ar Ddirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth, Lee Waters?

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour

(Cyfieithwyd)

Ie, diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd, ac mae'n rhaid imi ddiolch i'r pwyllgor am eu hadroddiad ystyrlon a'r ffordd y gwnaethant gynnal yr ymchwiliad a phawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl y prynhawn yma.

Fel y mae Mike Hedges wedi'i roi, yr hyn y mae COVID wedi'i wneud yw cyflymu'r hyn a oedd eisoes yn digwydd. Ac nid ydym am ddychwelyd yn ddiofyn at lawer o'r hen arferion gwael a oedd gennym cyn COVID am nad ydym wedi rhoi dewis arall ar waith. Fel y nododd Mike hefyd, pam y byddem eisiau dychwelyd at sefyllfa lle'r oeddem yn cymudo am sawl awr yr wythnos? Ac rwy'n credu ein bod yn derbyn bod llawer o gyflogwyr, cyn COVID, o'r farn na fyddai gweithio gartref yn gynhyrchiol, na ellid ymddiried mewn gweithwyr, na ellid eu goruchwylio’n briodol, na fyddai'n ymarferol, neu na fyddai'r dechnoleg yn ddigonol. Ac at ei gilydd, profwyd nad oes sail i'r pryderon hynny. Fel y nododd Suzy Davies, mae gweithio gartref yn creu anfanteision sylweddol i lawer, a hynny'n enwedig o safbwynt cydraddoldeb. Rwy'n credu bod pob un ohonom yn ein hamgylchiadau domestig wedi gweld y sefyllfaoedd y mae Suzy yn eu disgrifio o fod wedi gorfod gwneud mwy yn y pen draw ac amsugno'r gorchwylion domestig a'u symud o gwmpas, ac mae hyn yn effeithio'n anghymesur ar fenywod, mae'n ddrwg gennyf ddweud, hyd yn oed ar aelwydydd goleuedig. Felly, mae angen inni fod yn effro i beryglon hyn a bod yn ymwybodol ohonynt yn sicr, felly gadewch inni geisio cadw'r elfennau da a bod yn effro hefyd i'r elfennau gwael a cheisio ymdrin â hwy.

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 3:50, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Rwy'n falch o ddweud bod argymhellion yr adroddiad yn cyd-fynd yn fras â'r cynlluniau rydym eisoes yn eu datblygu o fewn y Llywodraeth, ac rydym yn gweithio ar gyfres o argymhellion ac adroddiad a fydd ar gael—strategaeth—ar gyfer y Llywodraeth nesaf ym mis Medi neu fis Hydref. Ac mae meddwl drwy'r holl wahanol elfennau ynddo yn waith cymhleth. Heddiw, rydym wedi cyhoeddi a chyflwyno cyfres o brosiectau peilot i geisio profi rhai o'r ymyriadau hyn. Mae hyn yn cynnwys Costigan's yn y Rhyl a HaverHub yn Hwlffordd, a nod y ddau yw annog cyflogwyr a gweithwyr i geisio gweithio ynghanol eu trefi lleol. Bydd prosiect arall yn canolbwyntio ar sut y gallwn ddefnyddio gofodau mewn cymunedau gwledig ar draws cwm Tawe.

Mae hyn yn ychwanegol at nifer o fentrau ar draws ardal tasglu'r Cymoedd, megis gofodau lle gallwn weithio wedi ein hamgylchynu gan natur fel rhan o brosiect parc rhanbarthol y Cymoedd yn Llyn Llech Owain yn Sir Gaerfyrddin, ac ym Mharc Bryn Bach yn Nhredegar, yn ogystal â gofod gweithio ar y cyd sy'n canolbwyntio ar y gymuned yn swyddfeydd Cymdeithas Tai Rhondda ynghanol Tonypandy. Ac ar ben hynny, bydd Trafnidiaeth Cymru yn treialu'r defnydd o ofod yn eu swyddfeydd newydd ym Mhontypridd er mwyn i bobl eraill nad ydynt yn gweithio iddynt dreialu gweithio ar y cyd.

Felly, byddwn yn defnyddio'r prosiectau hyn i fonitro ymarferoldeb a'r awydd i weithio'n lleol, gan roi'r dewis a'r modd i bobl weithio yng nghanol y dref, ac rwy'n credu bod hwn yn gyfle pwysig i gefnogi model economaidd newydd y tu allan i ganol dinasoedd mawr. Wrth gwrs, bydd dinasoedd yn parhau i fod yn bwysig, ond i ardaloedd fel Cymoedd De Cymru sydd wedi brwydro yn erbyn 40 mlynedd o ddad-ddiwydiannu—ac mae hynny'n wir mewn sawl rhan o Gymru—dyma gyfle unwaith mewn cenhedlaeth i adeiladu model newydd ar gyfer trefi bach a'r stryd fawr mewn trefi y tu allan i'r dinasoedd mawr. Gyda niferoedd mwy a mwy amrywiol o ymwelwyr, daw â chyfleoedd yn ei sgil i ddenu swyddi, gwariant lleol a bywiogrwydd newydd yn ôl i'r ardaloedd hyn, sy'n arbennig o bwysig yn y cyd-destun fod COVID wedi cyflymu diwedd y model seiliedig ar fanwerthu yn unig a welwyd yn ein trefi. Ac mae ein menter Trawsnewid Trefi, buddsoddiad o tua £900 miliwn yn y chwe neu saith mlynedd ddiwethaf, yn dangos ein bod yn ymrwymedig iawn i hyn, ac mae'n gweithio gyda llawer o'r polisïau roeddem eisiau eu cyflawni eisoes. 

Wrth gwrs, mae gweithio ar draws y Llywodraeth bob amser yn berthnasol yma, ac fel y crybwyllwyd eto yn y ddadl gan David Rowlands a chan Suzy Davies, mae'r angen am seilwaith i gefnogi hyn yn hollbwysig, a seilwaith digidol yn enwedig, fel rydym wedi'i ddweud sawl gwaith yn y Siambr ddigidol hon. Nid yw hyn yn gyfrifoldeb datganoledig, ond rydym yn edrych i weld pa werth y gallwn ei ychwanegu i sicrhau bod y gofodau gweithio ar y cyd a sefydlwyd gennym wedi'u galluogi'n ddigidol yn llawn. Ac rwy'n credu bod cyfle gwych, drwy ein cynllun band eang y sector cyhoeddus, i geisio cysylltu â rhwydweithiau rydym eisoes wedi'u creu i sicrhau bod yr agenda hon yn ystyrlon i gynifer o bobl â phosibl. 

Felly, fel y dywedaf, 'dewis', rwy'n credu, yw'r gair pwysig yma. I'r rhan fwyaf o'r rhai a gyflogir yng Nghymru, gwyddom nad yw hwn yn ddewis y gallant ei wneud; nid ydynt yn gallu gweithio gartref. Felly, mae hwn yn fater i leiafrif sylweddol, ond lleiafrif serch hynny, a thrwy ei reoli'n briodol, gall ddod â manteision gwirioneddol i bobl—osgoi straen cymudo, cynyddu hyblygrwydd—i gymunedau, drwy ei ddefnyddio fel cyfle i adfywio'r stryd fawr, ac wrth gwrs, y manteision amgylcheddol a ddaw yn sgil cyfyngu ar dagfeydd a theithiau diangen. A phan fyddwn yn trafod ein strategaeth drafnidiaeth newydd i Gymru yr wythnos nesaf, Ddirprwy Lywydd, fe welwch fod ein targed o 30 y cant o bobl yn gweithio gartref ar sail barhaus yn rhan allweddol o'n cynllun i geisio lleihau ein hallyriadau carbon a chyrraedd ein targedau sero net erbyn 2050. 

Felly, byddwn yn dweud i gloi fod hwn yn ymateb i argyfwng sydd wedi creu cyfleoedd ond sydd hefyd wedi cyflwyno cyfres o heriau. Rydym yn awyddus i gymryd ein hamser i ystyried y rhain, i brofi a threialu dulliau gweithredu, i fod yn ymwybodol iawn o'r effeithiau ar gydraddoldeb, a cheisio troedio'r tir newydd hwn mor ofalus ag y gallwn er mwyn sicrhau ein bod yn harneisio'r manteision ac yn lliniaru'r anfanteision. Diolch.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:55, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch. Nid oes yr un Aelod wedi nodi eu bod eisiau gwneud ymyriad. Felly, galwaf ar Russell George i ymateb i'r ddadl. Russell.

Photo of Russell George Russell George Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Roeddwn yn y Drenewydd yn ystod amser cinio heddiw yn prynu bwlb golau, ac roeddwn mewn siop yn gwisgo jîns a fy esgidiau ymarfer a dyma etholwr yn fy adnabod er fy mod yn gwisgo masg, a meddwl fy mod yn mynd am dro hamddenol yn hytrach na gwneud fy ngwaith. Dywedais, 'Na, na, rwyf allan yn prynu bwlb golau; rwyf angen y bwlb golau ar gyfer fy swyddfa, neu fel arall byddaf yn cyflwyno fy nadl yn y Senedd y prynhawn yma yn y tywyllwch.' Fe wnaeth imi feddwl pa mor rhyfedd y byddai'r sgwrs honno wedi bod cwta 12 mis yn ôl.

Ond edrychwch, diolch i'r Aelodau am eu cyfraniad y prynhawn yma. Fe'm trawyd gan rywbeth a ddywedodd Mike Hedges am yr arbrawf gweithio, yn y cyd-destun fod plant gartref hefyd ar hyn o bryd. Nid dyna fydd y norm, gobeithio, felly mae'n anodd gwybod ac asesu'r profiad yn briodol tra byddwn ynghanol y pandemig wrth gwrs. Pethau eraill y soniodd Mike amdanynt: fod cynnydd i'w bennu gan benderfyniadau unigol—yn hollol. A dywedodd Mike hefyd na fydd y newid yn ddi-boen—credaf ein bod ni'n cydnabod hynny fel pwyllgor hefyd.

Diolch, Suzy, am eich cyfraniad. Rydych yn hollol gywir, nid yw gweithio gartref yn gweddu i bawb, ac rwyf hefyd yn credu ei bod yn hollol gywir inni gwestiynu pa fath o alw a fydd am yr hybiau. Nid ydym yn gwybod eto sut y bydd hynny'n gweithio na sut y bydd yn cyd-fynd â gweithio o bell yn ehangach. Ac roedd Suzy hefyd yn tynnu sylw at y ffaith y gall gweithio oriau hirach, yn enwedig, effeithio ar rai grwpiau o bobl hefyd, megis menywod, felly mae hynny'n rhywbeth i'w ystyried hefyd.

Diolch i David Rowlands am ei gyfraniad heddiw. Rwy'n credu bod y cyfle i Lywodraeth Cymru sefydlu hybiau gweithio ar y cyd wedi cael ei drafod hefyd, ac yn amlwg, rwy'n credu bod yna broblemau o ran traffig y soniodd David Rowlands amdanynt yn briodol hefyd.

Y Gweinidog—. Diolch i'r Dirprwy Weinidog hefyd. Rwy'n credu eich bod yn iawn, Ddirprwy Weinidog, mae yna bwynt na ddylem ddychwelyd at yr hen ddyddiau gwael. Rwy'n credu eich bod hefyd yn iawn fod y rhwystrau a oedd yno yn y gorffennol i weithio gartref wedi'u profi'n anghywir o bosibl. Rwy'n cytuno â hynny. Roedd gennyf ddiddordeb yn eich cyhoeddiad yn gynharach heddiw ar gynlluniau peilot ar gyfer gweithio ar y cyd—felly, mae'n ddiddorol gweld y cynnydd yn hynny o beth—ac wrth gwrs rwy'n falch eich bod yn ystyried y goblygiadau ar gyfer canol trefi, y sonioch chi amdanynt hefyd.

Felly, ar wahân i hynny, Ddirprwy Lywydd, hoffwn ddweud mai hon yw'r ddadl bwyllgor olaf y byddaf yn ei harwain, felly, fel y dywedodd Kirsty Williams yn gynharach am ei swydd ddelfrydol, rwyf wedi teimlo mai hon yw fy swydd ddelfrydol i. Rwyf wedi mwynhau cadeirio'r pwyllgor hwn yn fawr ac rydym wedi llunio adroddiadau ar faterion rwyf wedi teimlo'n angerddol yn eu cylch ac wedi bod â diddordeb ynddynt yn flaenorol, felly rwyf wedi mwynhau fy amser fel Cadeirydd y pwyllgor hwn yn fawr.

Ond yn olaf, diolch i'r tîm clercio a'r tîm integredig ehangach am eu cymorth—cymorth enfawr ganddynt—ac rydym yn ddyledus iddynt fel Aelodau, felly diolch iddynt; hoffwn gofnodi hynny. Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:59, 17 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw nodi adroddiad y pwyllgor. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Na. Na, nid wyf yn gweld gwrthwynebiadau. Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.