Diolch yn fawr iawn, Llywydd, ac a gaf i yn gyntaf jest ymestyn llongyfarchiadau ichi eto, Brif Weinidog, am gael eich ethol, a hefyd i bawb yn y Senedd? Fel yr unig Aelod o'r Democratiaid Rhyddfrydol, dwi'n edrych ymlaen at weithio efo chi i gyd, wrth gwrs. Gwnaf ofyn y cwestiwn yn Saesneg. 

4. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i roi terfyn ar drais yn erbyn menywod a merched, yn enwedig mewn cymunedau pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig? OQ56568

Diolch yn fawr i Jane Dodds am beth ddywedodd hi i ddechrau, a llongyfarchiadau mawr, wrth gwrs, i chi hefyd ac am roi y cwestiwn cyntaf yma ar lawr y Senedd y prynhawn yma.

Llywydd, eleni, mae'r gyllideb refeniw trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol wedi cael cynnydd o fwy nag 8 y cant o'i gymharu â'r flwyddyn cyn y pandemig. Mae dros £0.5 miliwn o'r arian hwn wedi ei gyfeirio at gynllunio strategol a darparu gweithgareddau yn uniongyrchol i ddioddefwyr a goroeswyr du, Asiaidd ac o leiafrifoedd ethnig.

Diolch yn fawr iawn am yr ateb yna.

A gaf i ddilyn hynna drwy ganolbwyntio ar yr hyn sydd wedi bod yn digwydd yn ystod y cyfnod COVID hwn? Rydym ni i gyd yn gwybod y bu cynnydd sylweddol i'r angen am leoedd lloches, yr angen am wasanaethau, ac ymatebion gwell a mwy penodol i'r menywod a'r plant hynny sy'n dod ymlaen ar ôl y cyfnodau cyfyngiadau symud hyn. Mae gen i ddiddordeb arbennig mewn clywed pa faterion a gwasanaethau fydd yn cael eu targedu i ardaloedd gwledig, lle yr ydym yn gwybod bod prinder penodol o'r ymatebion a'r gwasanaethau effeithiol hynny. Diolch. Diolch yn fawr iawn.

Diolch yn fawr. O ran y materion penodol sydd wedi dod i'r wyneb yn ystod cyfnod y pandemig ac sy'n effeithio ar gymunedau pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig yn y modd y mae Jane Dodds wedi ei ofyn, nhw yw'r rhai a fydd, gwaetha'r modd, yn gyfarwydd ar lawr y Senedd ac mae fy nghyd-Aelod Joyce Watson wedi arwain yn aml ar dynnu ein sylw at hyn: priodas dan orfod, anffurfio organau cenhedlu benywod, trais a cham-drin ar sail anrhydedd. Mae'r holl faterion hynny yn rhai sydd wedi eu trafod yng ngrŵp arweinyddiaeth Cymru gyfan y mae Llywodraeth Cymru yn ei gadeirio ar y cyd, a sefydlwyd i ymateb i'r tri math o gam-drin, a fforwm a rennir gan BAWSO a Gwasanaeth Erlyn y Goron, ymhlith eraill. Yr hyn yr ydym ni wedi canolbwyntio arno yn ddiweddar yw hyfforddi staff rheng flaen, er mwyn sicrhau eu bod yn gallu adnabod ac ymateb i'r mathau hyn o amgylchiadau. Hyfforddwyd dros 650 o bobl yn ystod chwarter cyntaf eleni, Llywydd, yn y sectorau gwirfoddol a statudol—hyfforddiant arbenigol i ddeall, nodi ac ymateb i achosion o drais er anrhydedd. Ac yna oherwydd—ac mae hyn yn arbennig o wir fel y dywedodd Jane Dodds mewn ardaloedd gwledig—bod yn rhaid i ni ddibynnu ar amrywiaeth ehangach o unigolion a allai ddod i gysylltiad â phobl sy'n dioddef o'r mathau hyn o gam-drin, mae rhaglen hyfforddi genedlaethol trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol wedi bod yn canolbwyntio ar yr amrywiaeth ehangach honno o weithwyr: gyrwyr danfon nwyddau, gweithwyr post, fferyllwyr cymunedol, swyddogion olrhain cysylltiadau—pobl sydd yno mewn cymunedau ledled Cymru ac sy'n cael gwybod am y risgiau sydd i rai o'n cyd-ddinasyddion. Maen nhw'n gallu adnabod hynny wedyn, rhoi gwybod amdano a sicrhau bod camau yn cael eu cymryd. Mae'r amrywiaeth ehangach honno o weithwyr a gwirfoddolwyr yn arbennig o bwysig o ran sicrhau bod rhwyd ddiogelwch briodol o wasanaethau ym mhob rhan o Gymru.

Prif Weinidog, fel yr ydych chi newydd sôn yn fyr, mae anffurfio organau cenhedlu benywod yn drosedd ac mae'n sicr yn gam-drin. Gall yr arfer hwn achosi dioddefaint corfforol a seicolegol eithafol a chydol oes i fenywod a merched, ac yn syml, ni ellir ei oddef. Mae astudiaethau wedi dangos dau o'r rhwystrau i adrodd am achosion newydd o anffurfio organau cenhedlu benywod. Yn gyntaf, mae ofnau ynghylch dial gan y gymuned ehangach a phryderon ynghylch ymyrraeth ym mywyd preifat y teulu. Yn ail, mae'r cyfrinachedd sy'n ymwneud â'r arfer yn golygu nad yw dathliadau traddodiadol o anffurfio organau cenhedlu benywod fel defod bywyd i ferched yn cael eu cynnal yn y DU mwyach, ac felly efallai nad yw aelodau o'r teulu ehangach a'r gymuned yn ymwybodol bod anffurfio organau cenhedlu benywod wedi digwydd, neu fod diffyg tystiolaeth bendant. Beth mae eich Llywodraeth yn ei wneud i gynyddu ymwybyddiaeth bod anffurfio organau cenhedlu benywod yn anghyfreithlon, trwy weithio gyda'r arweinyddion a'r grwpiau cymunedol hynny y mae hyn yn effeithio arnynt fwyaf, i ddileu'r arfer hwn unwaith ac am byth yma yng Nghymru?

Diolch yn fawr iawn i'r Aelod am y cwestiwn pwysig yna. Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio ar amrywiaeth o wahanol lefelau i geisio sicrhau bod ymwybyddiaeth o anffurfio organau cenhedlu benywod, ac y gellir cyfleu gwybodaeth amdano mewn modd y gall pobl ei ddeall, sydd â rhywfaint o sensitifrwydd diwylliannol yn ei gylch, ond sydd serch hynny yn gwbl glir ynghylch pa mor annerbyniol yw'r arfer yma yng Nghymru. Ar un pen y sbectrwm, mae hynny'n golygu bod meddygon o dan rwymedigaeth i adrodd am achosion o anffurfio organau cenhedlu benywod os ydyn nhw'n credu eu bod yn dod ar ei draws, ac ar ben arall y sbectrwm mae gennym ni weithwyr iechyd cymunedol, yn gweithio'n uniongyrchol mewn cymunedau, gan sicrhau bod gwybodaeth ar gael mewn ieithoedd, mewn ffyrdd sydd ar gael o ddifrif i'r cymunedau hynny a'r bobl sy'n byw ynddyn nhw. Rwy'n rhannu pryder yr Aelod ynghylch y mater a hoffwn i roi sicrwydd bod Llywodraeth Cymru yn gweithio ar draws y sbectrwm i geisio mynd ar drywydd y materion yn y ffordd yr awgrymwyd ganddi hi.