2. Cwestiynau i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol – Senedd Cymru ar 9 Mehefin 2021.
5. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi iechyd meddwl menywod yn dilyn pandemig COVID-19? OQ56569
Diolch yn fawr am y cwestiwn hwnnw, Jane. Ym mis Hydref 2020, gwnaethom ailgyhoeddi cynllun cyflawni 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' 2019-22, sydd wedi'i gryfhau mewn meysydd allweddol o ganlyniad i effaith y pandemig. Rydym yn deall bod COVID wedi effeithio ar fenywod a'i effaith economaidd-gymdeithasol. Yn bwysig, er bod y cynllun yn parhau i ganolbwyntio'n allweddol ar feysydd fel gwella cymorth iechyd meddwl amenedigol, mae'n gwneud hynny yng nghyd-destun gwelliannau parhaus i wasanaethau cymorth iechyd meddwl ehangach.
Diolch yn fawr iawn. A gaf fi eich llongyfarch ar eich rôl hefyd? Llongyfarchiadau. Mae adroddiad 'Cyflwr y Sector' Cymorth i Fenywod Cymru yn canolbwyntio ar y sefyllfa i fenywod yr effeithiwyd arnynt gan drais domestig. Maent yn catalogio amrywiaeth o wasanaethau cymorth yn y sector hwn, ar gyfer menywod sy'n gwneud penderfyniadau am adael perthynas a'r rhai yr effeithiwyd arnynt ac sy'n oroeswyr. A gaf fi ofyn i'r Gweinidog roi sicrwydd y bydd ffocws parhaus ar iechyd meddwl menywod yr effeithiwyd arnynt gan drais domestig, gan gynnwys menywod o grwpiau pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig, yn enwedig o ystyried bod hwn yn ymrwymiad hirdymor i wasanaethau i helpu adferiad dioddefwyr, staff a gwirfoddolwyr? Diolch yn fawr iawn.
A gaf fi ddiolch i Jane Dodds am y cwestiwn pwysig hwnnw ac am ei chyfarchion?
Wrth gwrs, mae pawb ohonom wedi bod yn treulio mwy o amser gartref yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, ac rwy'n ymwybodol iawn nad lloches yw cartref i ormod o bobl. Dyna pam y mae Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi arian sylweddol yn y maes hwn. Mae'r sector wedi derbyn dros £4 miliwn o gyllid ychwanegol i ymdrin ag effaith COVID-19; dyna 67 y cant ychwanegol o'i gymharu â'r llynedd. Rydym hefyd wedi canolbwyntio ein hymgyrchoedd cyfathrebu ar helpu pobl i gadw'n ddiogel. Mae ein llinell gymorth Byw Heb Ofn yn wasanaeth 24/7 am ddim i bob dioddefwr a goroeswr cam-drin domestig a thrais rhywiol, a'r rhai sy'n agos atynt, ac mae wedi aros ar agor gan gynnig gwasanaeth llawn drwy gydol y pandemig.
Yn ogystal â hynny, rydym wedi darparu mynediad agored i'r modiwl e-ddysgu trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol i aelodau'r gymuned, ac mae dros 50,000 o bobl wedi dilyn y cwrs hwnnw, sy'n galluogi pobl i gael gwell dealltwriaeth er mwyn helpu i sicrhau bod cymorth ar gael. Yn ein cyllideb eleni, rydym wedi ymrwymo £42 miliwn ar gyfer darpariaeth iechyd meddwl, lefel ychwanegol a rheolaidd sylweddol o gyllid ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl a fydd yn cynyddu cyllid sylfaenol byrddau iechyd er mwyn cefnogi anghenion iechyd meddwl sy'n newid o ganlyniad i COVID.
Hoffwn sicrhau'r Aelod ein bod wedi ymrwymo i wneud gwasanaethau'n hygyrch ac yn ymatebol i anghenion unigolion, ac mae hynny'n cynnwys anghenion menywod a'r rhai o gefndir du, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig. Yr hyn rwy'n ei gydnabod, serch hynny, yw bod ymateb i'r ystod eang o broblemau cymdeithasol sy'n aml yn achosi iechyd meddwl gwael yn galw am ddull amlasiantaethol a thrawslywodraethol, ac rwy'n ymrwymedig i yrru'r dull hwnnw yn ei flaen gyda phartneriaid a gweddill Llywodraeth Cymru.
Disgwylir y bydd mwy na hanner y boblogaeth yn byw gyda salwch hirdymor erbyn 2023. Mae hynny'n ddifrifol, yn enwedig gan y canfuwyd bod dros ddwy ran o dair o'r bobl sy'n dioddef o gyflwr iechyd corfforol hirdymor hefyd yn dioddef o iechyd meddwl gwael. Mae'r Athro Adrian Edwards, cyfarwyddwr canolfan dystiolaeth COVID-19 Cymru, wedi rhybuddio y bydd sgil-effeithiau byw gyda chyflyrau cronig ar iechyd meddwl yn broblem enfawr wrth i Gymru gefnu ar y pandemig, felly mae angen gweithredu cadarnhaol ar draws y wlad.
Mae gennym gyfle allweddol i weld GIG Cymru yn estyn allan at drigolion drwy bractisau meddygon teulu, a gwn fod gan lawer o etholwyr bryderon sy'n dod i'r amlwg ar hyn o bryd am ddiffyg ymgynghoriadau wyneb yn wyneb, yn enwedig wrth godi problemau iechyd meddwl am y tro cyntaf. Yn wir, mae Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol Cymru wedi galw am weithiwr iechyd meddwl penodedig ym mhob practis meddyg teulu ledled Cymru. A wnewch chi weithio gyda'r Gweinidog a'n meddygon teulu ledled Cymru i wireddu hyn? Diolch.
Diolch am y cwestiwn, Janet. Hoffwn eich sicrhau bod meddygon teulu'n parhau i ddarparu eu gwasanaethau, fel y gwnaethant drwy gydol y pandemig, gan gynnwys eu gwasanaethau dan y mesur iechyd meddwl. Fel y byddwch yn deall, bu'n rhaid newid dulliau o ddarparu gwasanaethau oherwydd y pandemig, ond mae pobl sydd angen cael eu gweld wyneb yn wyneb yn cael apwyntiadau wyneb yn wyneb. Wedi dweud hynny, gwn fod hyn yn rhywbeth rwyf fi a'r Gweinidog iechyd yn canolbwyntio'n fawr iawn arno. Byddwn yn cyfarfod â Chymdeithas Feddygol Prydain cyn bo hir a byddwn yn trafod hyn, oherwydd mae'n rhaid inni sicrhau nad oes neb yn syrthio drwy'r craciau oherwydd newidiadau i fodelau darparu gwasanaethau.