5. Pa drafodaethau mae'r Gweinidog wedi eu cael gyda'r Gweinidog Newid Hinsawdd am effaith economaidd porthladdoedd rhydd? OQ56751

Rwyf wedi cael ystod o drafodaethau ar borthladdoedd rhydd gyda chyd-Weinidogion, gan gynnwys y Gweinidog Newid Hinsawdd. Fodd bynnag, ni wnaed unrhyw gynnig gan Lywodraeth y DU i Lywodraeth Cymru mewn perthynas â phorthladd rhydd yng Nghymru. Er hynny, mae Gweinidogion Cymru wedi nodi amodau clir lle gellid defnyddio dull gweithredu ar y cyd, gan gynnwys, yn bwysig,  cyllid cydradd â phorthladdoedd rhydd Lloegr.

Diolch am yr ymateb yna. Mae eisiau ystyried pob opsiwn ar gyfer cyfleon newydd i borthladd Caergybi yn fy etholaeth i; dwi wedi edrych ers sawl blwyddyn ar y posibiliadau o ran creu porthladd rhydd. Ond mae eisiau bod yn glir iawn am fanteision posib ac anfanteision posib, ac mae'n anodd pan fo pethau'n cael eu cymylu braidd gan rethreg wleidyddol. Fel dywedodd Pwyllgor Materion Cymreig San Steffan:

Ni ddylai Llywodraeth y DU

'greu porthladd rhydd yng Nghymru at ddibenion optegol neu wleidyddol'.

Mae'n bwysig bod pobl yn deall nad rhyw fath o dividend Brexit ydy hyn, er enghraifft, achos mi ellid, mewn egwyddor, bod wedi cael statws porthladd rhydd tra'n dal yn yr Undeb Ewropeaidd. Ac mae eisiau, fel mae'r Gweinidog yn ei ddweud, i bobl ddeall bod Llywodraeth Geidwadol Prydain yn cynnig llawer llai ar gyfer porthladdoedd rhydd yng Nghymru o'i gymharu â Lloegr—rhyw £8 miliwn, o'i gymharu â £25 miliwn. Ond, oes, mae eisiau edrych ar y cyfleon. Felly, all Llywodraeth Cymru, tra'n mynnu cael maes chwarae gwastad o ran cefnogaeth ariannol posib, sicrhau bod gwaith yn cael ei wneud i ddeall yn union pa fanteision a allai ddod i Gaergybi yn ymarferol, ym mha sectorau, a balansio hynny, hefyd, efo sgil-effeithiau negyddol posib?

Gan nad oes gennym gynnig cadarn, dylwn ddechrau drwy ddweud nad oes gennym gynnig i weithio gydag ef. Rydym wedi ysgrifennu at Lywodraeth y DU, mae'r Gweinidog blaenorol wedi ysgrifennu, a bydd y Gweinidog cyllid a minnau'n ysgrifennu eto, cyn ein cyfarfod gyda'r Pwyllgor Dethol ar Faterion Cymreig yfory, i nodi, unwaith eto, y paramedrau rydym yn barod i weithio o'u mewn gyda Llywodraeth y DU i edrych ar borthladd rhydd yng Nghymru. Un o'r pwyntiau hynny yw cyllid cydradd. Nid yw hyn yn rhywbeth lle dylid darparu cyfran yn ôl fformiwla Barnett; ymyrraeth sy'n seiliedig ar leoedd yw hi, a dylid rhoi'r un cyllid ag a roddir i unrhyw borthladd rhydd yn Lloegr i unrhyw borthladd rhydd yng Nghymru. Dylwn ddweud yn garedig wrth yr Aelod fod Caergybi yn un porthladd a allai fod yn awyddus i wneud cais i ddod yn borthladd rhydd, oherwydd yr hyn y mae Llywodraeth y DU wedi'i wneud yw ymgymryd â phroses geisiadau gystadleuol. Nawr, rhan o fy mhryder yw y gallech, yn y pen draw—. Rydym eisoes yn gweld gweithgarwch yn mynd rhagddo i baratoi i ymgeisio am broses nad ydym yn ei deall, nad yw'n fyw eto, a bydd adnoddau'n cael eu gwastraffu wrth wneud hynny, gan y byddai gan borthladdoedd eraill ddiddordeb mewn ymgeisio hefyd. A'r her i ninnau wedyn, pe byddem yn gwneud hyn, yw yr hoffem ddeall yn well a ydym o ddifrif yn creu mwy o weithgarwch neu'n disodli gweithgarwch sydd eisoes yn digwydd.

Mater o ffaith, nid barn, wrth gwrs, yw bod porthladdoedd rhydd eisoes yn bodoli pan oeddem yn aelodau o'r Undeb Ewropeaidd; y Prif Weinidog Cameron a ddaeth â'r porthladdoedd rhydd i ben yn y DU yn 2012. Felly, nid yw'n syniad newydd. Ac mewn gwirionedd, yr hyn sydd ei angen arnom yw ymgysylltiad uniongyrchol â'r Trysorlys, gan ei fod yn brosiect sy'n cael ei lywio gan y Trysorlys. Mae'n rhywbeth y mae Canghellor y Trysorlys yn ymrwymedig iawn iddo, ac mae ganddo berffaith hawl i gael meysydd diddordeb personol y mae'n awyddus i'w gweld yn digwydd, ond er mwyn cael porthladd rhydd, mae'n rhaid i'r Gweinidogion sy'n gwneud penderfyniadau yn Llywodraeth y DU ymgysylltu'n iawn â Llywodraeth Cymru fel y Gweinidogion sy'n gwneud penderfyniadau yma er mwyn sicrhau ein bod yn deall yr hyn y gofynnir inni ymrwymo iddo a sut beth fydd y cynnig llawn. A hoffwn allu cael trafodaeth fanylach gyda'r Aelod ac eraill, ond nid wyf yn gallu gwneud hynny, oherwydd, fel y dywedaf, nid oes gennym gynnig iawn i'w drafod.

Janet Finch-Saunders.

O, ni allwn eich clywed ar hyn o bryd, Janet Finch-Saunders. A allwch weld a oes yna fotwm y gallwch ei wasgu? Dywedwch rywbeth, Janet, i weld a allwn eich clywed nawr. Dywedwch rywbeth. Na. Fe ddown yn ôl atoch chi. Galwaf ar Joyce Watson nesaf.

Diolch, Lywydd. Fel y dywedoch chi, Weinidog, mae'r polisi porthladdoedd rhydd, yn wir, yn rhagflaenu Brexit. Fe’i cynigiwyd yn Britannia Unchained, maniffesto 2012 ar gyfer troi’r DU yn economi treth isel wedi’i dadreoleiddio, a ysgrifennwyd gan Aelodau asgell dde'r Llywodraeth Brexit Dorïaidd gyfredol, ac fe wnaeth Prif Weinidog y DU ddigwydd derbyn rhodd o £25,000 gan borthladd Bryste hefyd, felly rwy'n amheus o'r polisi a dweud y lleiaf. Ond fy mhryder uniongyrchol yw effaith Brexit ar borthladdoedd Cymru. Mae gyrwyr lorïau sy'n teithio i ac o Iwerddon yn wynebu mwy a mwy o oedi a biwrocratiaeth, sy'n golygu bod rhai ohonynt yn osgoi porthladdoedd Cymru, ac rydym wedi gweld gostyngiad sylweddol yn ystod y flwyddyn o ran niferoedd. Felly, fy nghwestiwn i chi, Weinidog, yw: beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i ddiogelu hyfywedd ein porthladdoedd yn y tymor byr?

Mae gennym heriau gwirioneddol yn y maes hwn, fel y dywed Joyce Watson. Mae gennym ostyngiad o rhwng chwarter a thraean yn y gweithgarwch drwy ein porthladdoedd. Nawr, nid problem yng Nghaergybi yn unig yw honno; mae'n sicr yn broblem fawr i'r fasnach ag ynys Iwerddon a ddaw drwy dde-orllewin Cymru hefyd, drwy'r porthladdoedd yn sir Benfro. Felly, mae hwn yn fater rwyf wedi'i godi dro ar ôl tro wrth ymgysylltu â Llywodraeth y DU i ddeall nad yw hwn, yn ôl pob golwg, yn fater wrth fynd heibio; yn sicr, nid mater o broblemau cychwynnol yn unig mohono.

Drwy weddill yr haf, bydd Llywodraeth Cymru a phob Llywodraeth arall yn y DU yn ymgysylltu'n ddwys â'r Undeb Ewropeaidd wrth inni geisio gweld beth fydd yn digwydd yn dilyn y cytundeb masnach rydd a wnaed. Mae cryn dipyn ar ôl i'w drafod, a bydd hynny'n cael effaith wirioneddol ar hyfywedd a dyfodol porthladdoedd ledled y DU, ond yn enwedig yma yng Nghymru, lle mae pobl yn awyddus i osgoi'r bont a arferai fodoli rhwng ynys Iwerddon a'n porthladdoedd yma yng Nghymru. Mae'n fater o gryn bryder i mi, ac wrth inni geisio creu safleoedd rheoli ffiniau yng Nghymru, o ganlyniad uniongyrchol i Brexit—mae angen inni sicrhau eu bod ar waith, oherwydd y gwiriadau ychwanegol y mae angen inni eu cyflawni fel trydedd wlad—hoffwn weld bod gennym gytundeb ehangach ynglŷn â sut rydym yn mynd i gefnogi porthladdoedd a'r gweithgarwch economaidd sy'n mynd drwyddynt. Golyga hynny fod angen atebion gonest gan Lywodraeth y DU, yn ogystal ag eglurder ar y pethau mewn egwyddor y dywedant eu bod yn barod i'w gwneud i gefnogi porthladdoedd yn y tymor byr, y tymor canolig ac yn fwy hirdymor hefyd.

Ni allaf weld Janet Finch-Saunders ar Zoom mwyach, felly tybiaf nad ydym wedi gallu ailgysylltu. Gadewch inni roi un cynnig arall arni. Gallaf, gallaf eich gweld yn awr, Janet; fodd bynnag, a allaf eich clywed? Na, ni chredaf y gallwn. Rwy'n siŵr y byddwn yn ailgysylltu gyda Janet Finch-Saunders yn y man.

Cwestiwn 6, Cefin Campbell. O—. Cwestiwn 6, Cefin Campbell.