Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy ddatgan buddiant ar yr eitem hon, gan fy mod yn dal i fod yn weithiwr cymdeithasol cofrestredig.

'Roeddent yn dweud y byddwn i'n dal yno hyd nes y byddwn yn 18 oed ond am ei fod mor ddrud... bu'n rhaid iddynt fy symud yn ôl i lawr... fe wnaethant aros hyd nes y cefais fy nghanlyniadau TGAU, roeddwn yn meddwl bod hynny'n deg, ond nid oeddwn yn hoffi'r ffaith bod penderfyniad am fy nyfodol yn seiliedig ar arian o ystyried mai hwy a'm gosododd yno yn y lle cyntaf.'

Dyma ddyfyniad gan ferch ifanc, a oedd eisoes, erbyn ei bod yn 16 oed, wedi cael ei symud i 10 lle gwahanol roedd disgwyl iddi eu galw'n gartref. Mae hynny nid yn unig yn mynd at wraidd y cynnig yma heddiw, mae hefyd yn codi amheuaeth ynghylch y ffordd rydym yn darparu gofal i blant a phobl ifanc. Ac rwy'n cyflwyno'r cynnig hwn oherwydd bod amser yn brin.

Mae'r rhyngweithio rhwng y cymhellion i rai darparwyr ddarparu gofal, a'r heriau cyllidebol ac o ran capasiti a wynebir gan awdurdodau lleol, yn golygu bod gormod o blant yn mynd heb y gofal y maent ei angen ac yn ei haeddu. Mae plant a phobl ifanc mewn gofal wedi dweud, yn gwbl glir, eu bod yn gallu teimlo fel nwyddau, ac yn faich ar eraill.

Cyfeiriwn at y system ofal, ond mae profiad staff, plant a phobl ifanc yn awgrymu rhywbeth heblaw gofal; yn hytrach, gall ddisgrifio system gymhleth, fiwrocrataidd sydd wedi datblygu dros flynyddoedd, ac sy'n cael ei dargyfeirio gan ei rhannau cyfansoddol yn hytrach na chan anghenion, lleisiau a gobeithion plant a phobl ifanc.

Rwyf wedi argymell deddfwriaeth yma oherwydd, fel y cydnabuwyd yn yr Alban, nid yw ychwanegu at y clytwaith cymhleth o systemau a phrosesau ond yn diddymu mwy o'r pŵer sydd gan blant a phobl ifanc dros eu bywydau eu hunain. Hefyd, câi deddfwriaeth ei hystyried yn yr Alban fel cyfle i fynd yn ôl at y pethau sylfaenol: fod yn rhaid inni gydnabod statws plant fel bodau dynol gyda set benodol o hawliau, nid dim ond derbynwyr gofal goddefol.

Yn yr Alban, roedd hynny'n cynnwys dileu'r ddarpariaeth ar gyfer gwneud elw o'r sector. Yn yr Alban, rhaid i bob darparwr fod wedi'i gofrestru gyda rheoleiddwyr, a chraffir arnynt i nodi presenoldeb unrhyw elw er mwyn sicrhau bod arian yn cael ei gyfeirio at y gofal a'r cymorth sydd eu hangen ar y bobl ifanc, nid at gyfranddalwyr preifat. Byddai fy nghynnig yma yn dileu gallu darparwyr preifat i elwa o ofal plant sy'n agored i niwed, gan sicrhau bod pob ceiniog yn cael ei hailfuddsoddi mewn gofal a staff ac nid yn ôl i bocedi cyfranddalwyr.

Nid barn ar ddarparwyr preifat yw hwn; yn fy mhrofiad i rwy'n gwybod bod llawer ohonynt yno i sefydlu gofal a chymorth penodol a phwrpasol. Ond rhaid inni gydnabod y ffordd y mae cymhellion elw i rai yn cael effaith negyddol ar y gallu i ganolbwyntio ar ofal yn unig a pheidio â gwrthsefyll system gymhleth, fiwrocrataidd.

Nid wyf yn gwneud hyn am resymau moesol yn unig, ond oherwydd nad yw'r pwysau enfawr ar awdurdodau lleol i ddod o hyd i leoliadau, ynghyd â phwysau cynyddol ar gyllidebau, yn gadael llawer o le i ganolbwyntio'n fanwl ar ansawdd y gofal, ac ar leisiau ac anghenion plant a phobl ifanc. Mae diffyg dull Cymru gyfan o gomisiynu gofal wedi golygu bod awdurdodau'n cystadlu â'i gilydd, gan symud arferion comisiynu o blaid darparwyr preifat.

Un cafeat sydd gennyf mewn perthynas â'r cynnig hwn, ac felly hefyd y comisiynydd plant a sefydliadau eraill, yw'r angen i sicrhau nad yw newid yn niweidiol i blant a phobl ifanc. Rhaid i hawliau'r plentyn fod wrth wraidd unrhyw ddiwygio; dim newid mawr sydyn a dim tarfu diangen.

Wrth baratoi ar gyfer y cynnig heddiw, clywais gan sefydliad cynrychioliadol, a ddywedodd, 'Mae angen inni bwysleisio wrth drafod gwerth, y dylai ddechrau gyda gwerth y plentyn a'r person ifanc unigol, ac nid mewn perthynas â sefydlogrwydd ariannol neu gapasiti'r system yn syml. Mae'r naratif hwn yn ymwneud â'r gofal fel cynnyrch'.

Felly, mae angen i unrhyw gamau i gael gwared ar elw fel sbardun i ddarparu gofal gael eu gwneud yn ofalus dros amser a rhaid iddynt gadw anghenion a dymuniadau pob plentyn a pherson ifanc unigol yn ganolog wrth inni symud ymlaen. Ond rhaid iddo fod yn ailwampio sylfaenol.

Wrth orffen, rwy'n gobeithio y gall ein Senedd anfon neges at blant a phobl ifanc mewn gofal yng Nghymru, ble bynnag yr ydym, ein bod yn eu clywed a'n bod yn gwrando. Diolch yn fawr iawn.