5. Sut mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi gwasanaethau bancio cymunedol? OQ57038

Mae Llywodraeth Cymru'n cefnogi undebau credyd sy'n darparu gwasanaeth bancio cymunedol amgen. Rydym hefyd yn gweithio gyda LINK, sy'n gweithredu rhaglen cynhwysiant ariannol i ddiogelu mynediad am ddim at arian parod i bawb, ond yn enwedig y rheini mewn cymunedau mwy difreintiedig lle ceir mwy o ddibyniaeth ar arian parod.

Diolch yn fawr am eich ymateb, Weinidog. Bydd Aelodau ar draws y Siambr hon, wrth gwrs, wedi cefnogi eu cymunedau drwy geisio cadw banciau yn eu hetholaethau eu hunain, ac fel y gŵyr pob un ohonom yn y Siambr hon, efallai y bydd y banciau’n cael y deisebau hynny ac yna'n eu hanwybyddu ac yn bwrw ymlaen â'u cynlluniau, a bydd banciau’n cau. Ond wrth gwrs, rwyf wedi dadlau dros fodel bancio cymunedol ers amser maith, Weinidog; credaf fod angen ymyrraeth gan y Llywodraeth, felly rwy'n sicr yn cefnogi nodau Llywodraeth Cymru drwy Fanc Cambria. Mae hwn yn brosiect cwbl hanfodol. Weinidog, mewn datganiad gan y Llywodraeth ychydig cyn yr etholiad, gwn fod Gweinidog y Llywodraeth ar y pryd, Ken Skates, wedi dweud ei fod yn gobeithio bod mewn sefyllfa i wneud cyhoeddiadau pellach mewn perthynas â Banc Cambria cyn diwedd 2021. Felly, tybed a allwch ddarparu unrhyw wybodaeth heddiw ynglŷn â phryd y gwneir y cyhoeddiad hwnnw, ond yn fwyaf arbennig, sut y gall Aelodau lobïo i sicrhau lleoliadau yn eu hetholaethau eu hunain. Rwyf wedi dadlau ers amser maith y dylai'r banciau hynny fod ar waith yn fy etholaeth fy hun mewn trefi fel Llanidloes, Machynlleth a'r Trallwng, felly byddaf yn parhau i lobïo ar ran yr ardaloedd hynny. Ond Weinidog, a allwch roi'r wybodaeth ddiweddaraf—gan y deallaf mai chi fydd y Gweinidog a fydd yn gyfrifol pan fydd Banc Cambria wedi'i ddatblygu—er mwyn cefnogi'r Aelodau i sicrhau bod lleoliadau Banc Cambria yn yr ardaloedd mwyaf priodol ledled Cymru, ac yn enwedig, wrth gwrs, mewn etholaethau gwledig fel fy un i?

Diolch, Russell George. Mae bob amser yn dda ac yn bwysig gyrru pethau ymlaen pan gawn y gefnogaeth drawsbleidiol honno i gynnig. Fe'i cefnogwyd yn glir gan Lywodraeth Cymru, gan ymgymryd â gwaith arloesol Ken Skates, a byddwn yn dweud Jack Sargeant hefyd, a gododd lawer o gwestiynau ar y pwynt hwn. Ond mae'n rhaid imi ddweud bod pawb ar draws y Senedd hon yng Nghymru yn ystyried bod Banc Cambria yn nod y dylem anelu ato. Oherwydd y pwynt difrifol yw bod banciau'n cau yn gyson ar y stryd fawr ym mhob un o'n hetholaethau. Mae'n ddirywiad parhaus, ac mae'n rhaid inni sicrhau bod gan bobl fynediad at wasanaethau bancio. Rwyf wedi sôn am y mudiad undebau credyd, ac rydym yn rhoi mwy a mwy o gyllid a chefnogaeth i'r undebau credyd.

Un diweddariad cyflym: fe wyddoch ein bod yn cael trafodaethau uniongyrchol, fel rwyf wedi dweud, rwy'n credu, rhwng y rheoleiddiwr a sefydliad ariannol y sector preifat, oherwydd bod y sector bancio'n cael ei reoleiddio'n dynn, mae'n fater a gedwir yn ôl, ac mae sefydlu'r banc cymunedol yn dibynnu ar ddarpariaeth y sector preifat. Ond rydym wedi ymrwymo'n llwyr i gefnogi a chreu banc cymunedol Cymru. Credaf ei bod yn bwysig ein bod yn gallu cydnabod a pharhau i godi'r cwestiynau, gan gydnabod ein bod yn gweithio gyda'r sector preifat. Maent yn datblygu eu cynigion masnachol yn unol â'r broses gymeradwyo reoleiddiol, ac rydym yn cyflawni cynlluniau gweithredol ochr yn ochr â'r asesiadau rheoleiddio hyn.

Mae o'n bryder mewn llawer rhan o Gymru ac i lawer o fudiadau bod y sector fancio i'w gweld yn troi eu cefnau ar fudiadau cymunedol. Rydyn ni'n gwybod bod HSBC yn mynd i ddechrau codi ffi am gyfrifon cymunedol. Mae o'n rhywbeth y mae sawl un wedi cysylltu efo fi ynglŷn ag o—Merched y Wawr, er enghraifft, ac eisteddfodau lleol. Dwi'n annog pawb i arwyddo deiseb gan yr Aelod o'r Senedd a'r Aelod o Senedd Prydain dros Ddwyfor Meirionnydd yn galw ar y banciau i newid eu meddwl ar hyn.

Os ydy'r banciau am droi eu cefnau ar y cymunedau sy'n rhoi eu helw iddyn nhw, gadewch i ni fuddsoddi mwy mewn dulliau bancio amgen. Mae undebau credyd yn un model. Rydw innau hefyd yn gwybod bod Banc Cambria yn eiddgar i gynnig y math yma o becyn i fudiadau cymunedol. Ydy Llywodraeth Cymru wedi trafod efo'r criw y tu ôl i Banc Cambria y posibilrwydd o gynnig y pecyn yma a fyddai o gymaint o help i fudiadau? Hefyd, dwi yn disgwyl ymateb gan y Financial Conduct Authority i ohebiaeth gen i yn galw arnyn nhw i edrych i mewn i'r mater yma. Ydy Llywodraeth Cymru hefyd wedi trafod efo nhw neu'n ystyried gwneud hynny ar ran mudiadau cymunedol Cymru?

Diolch i'r Aelod. Rhun, diolch ichi am godi hynny eto, oherwydd mae llawer o Aelodau'r Senedd wedi codi hyn gyda mi, fod sefydliadau gwirfoddol yn cael anawsterau wrth geisio mynediad at wasanaethau bancio. Ceir anhawster i gael cyfrif sy'n rhad ac am ddim ac sy'n addas ar gyfer anghenion sefydliad gwirfoddol, yn ogystal ag anhawster i allu agor un yn y lle cyntaf hyd yn oed. Rydych wedi cydnabod rôl yr undebau credyd, sy'n gallu darparu cyfrifon a chyfleusterau bancio i sefydliadau elusennol. Nid wyf yn credu bod pawb yn ymwybodol o hynny o bosibl. Ond hefyd, bydd llawer ohonoch yn gwybod am waith Purple Shoots, elusen microfenthyciadau arloesol sydd wedi'i datblygu yng Nghymru. Maent bellach yn gweithio'n agos iawn gydag undebau credyd i'w helpu i hwyluso hyn.

Yn fy marn i, ni allwn adael i'r banciau droi cefn ar eu cyfrifoldeb, ac rydym yn cyfarfod â hwy, unwaith eto, nid yn unig i siarad am nifer y banciau sy'n cau—rydym i gyd yn eu gweld yn ddyddiol, bron, onid ydym—ond y ffaith bod hyn yn eithrio pobl a sefydliadau elusennol. Fodd bynnag, mae gennym gyfle hefyd, gyda'r gefnogaeth trydydd sector a gawn gan ein cynghorau gwirfoddol sirol, ynghyd â CGGC. Maent yn sefydlu cronfa benthyciadau asedau cymunedol, a byddwn yn eu helpu gyda chyllid—£2 filiwn mewn cyfalaf trafodiadau ariannol. Gallant gynnig benthyciadau, er enghraifft, i sefydliadau sy'n ceisio caffael ased cymunedol. Hefyd, gallant gael benthyciadau i’w helpu i adeiladu hanes credyd ar gyfer sefydliadau gwirfoddol. Ond yn sicr byddaf yn mynd â hyn yn ôl i'r sector bancio gyda fy nghyd-Aelod, Vaughan Gething, hefyd. Mae hyn yn hollbwysig. Mae’n sicr yn fater a gedwir yn ôl, ond mae Banc Cambria ar ei ffordd.

I ddilyn pwyntiau Russell a Rhun, mae bancio cymunedol yn ymwneud â phresenoldeb ar y stryd fawr, ac rydym wedi gweld mwy a mwy o fanciau’n diflannu oddi arnynt dros yr ychydig flynyddoedd, os nad degawdau, diwethaf. Mae hefyd yn ymwneud â mynediad rhad ac am ddim at fancio i grwpiau cymunedol ac elusennau. Gwelsom mai HSBC yw’r banc diweddaraf i fachu'r arian a diflannu, ac nid yw'n ddigon da. Felly, gofynnaf i'r Gweinidog gyflwyno’r sylwadau cryfaf. Oherwydd cefais ymateb HSBC i fy llythyr atynt; maent wedi egluro’r rhesymau masnachol pam ei bod yn hanfodol nad ydynt yn darparu bancio am ddim i'r sefydliadau elusennol a chymunedol hyn mwyach. Nid yw hynny'n ddigon da, ac nid hwy yw'r unig rai i wneud hyn. Felly, a wnaiff y Gweinidog ymuno â mi i gyflwyno’r sylwadau cryf hynny i HSBC? Efallai y byddant yn gwrando, efallai ddim. Ond os na wnânt, byth etholwyr uniongyrchol i mi ac eraill, pobl sy'n credu mewn bancio moesegol am ddim i elusennau a grwpiau cymunedol—gallai fod yn undebau credyd, fel Achubwyr Bywyd Pen-y-bont ar Ogwr neu undeb credyd Maesteg; mae yna fanciau eraill a chymdeithasau adeiladu a fydd yn fodlon ei wneud—os ydynt yn bachu'r arian ac yn diflannu, gadewch inni bleidleisio â'n traed a gwneud iddynt hwy ddioddef hefyd.

Hoffwn ddweud wrth Huw Irranca-Davies fy mod yn credu ein bod ni i gyd yn cytuno â’r mynegiant hwnnw o anobaith bron ynglŷn â’r ffordd y mae’r banciau masnachol wedi gadael ein cymunedau. Byddwn yn cyflwyno'r sylwadau hynny. Rwy'n credu y byddai pawb ohonom yn gallu ailadrodd enghreifftiau o'r math o sefyllfa rydych yn ei disgrifio, a'r ffaith nad oes ymrwymiad i'r gymuned. Beth am gyfrifoldeb cymdeithasol corfforaethol, sydd i fod i'w gael yn y sector preifat a'r byd bancio?

Roeddwn eisiau sicrhau cyd-Aelodau yma heddiw fod Banc Cambria yn amcangyfrif, yn amodol ar gymeradwyaeth reoleiddiol a buddsoddiad, y gellid sefydlu'r banc cymunedol yn 2022—ni fydd hyn yn ddigon cyflym i ni a'n cymunedau, rwy'n gwybod—a lansio i gwsmeriaid yn 2023. Mae'n hanfodol ein bod yn cael hyn yn iawn. Ond gwyddom y bydd yn ymwneud â chyflwyno darpariaeth a lleoliad canghennau, a byddwch i gyd eisiau un, oni fyddwch, yn eich trefi a'ch cymunedau. Mae'n rhaid i chi aros gyda ni a'n cefnogi wrth inni ddatblygu hyn a sicrhau trefniant bancio cydfuddiannol moesegol gyda Banc Cambria.