4. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda'r Gweinidog Newid Hinsawdd ynghylch y rôl y gall ffermwyr ei chwarae wrth fynd i'r afael â newid hinsawdd? OQ57206

Rwy'n cyfarfod yn rheolaidd â chydweithwyr i drafod materion trawsbynciol, gan gynnwys y mater hwn. Ac rwy'n credu bod COP26 wedi dangos sut y mae gan ffermwyr rôl hanfodol i fynd i'r afael â newid hinsawdd drwy leihau allyriadau ar y fferm mewn amryw o ffyrdd, gan gynnwys gwella effeithlonrwydd cynhyrchiant da byw a chnydau, rheoli maethynnau, a chynyddu cynaliadwyedd technoleg a seilwaith ffermydd.

Diolch yn fawr iawn am eich ateb cyntaf, Weinidog. Yn ystod y misoedd diwethaf, rwyf wedi cael y pleser, gydag Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr, o ymweld â dwy fferm wahanol iawn yn fy rhanbarth i, Gogledd Cymru—fferm Llyr Jones, Derwydd, ar ffin Conwy-sir Ddinbych, ac ystâd Rhug ger Corwen, y byddwch yn gyfarwydd â hi hefyd, rwy'n siŵr. Gan barhau i sicrhau bod gennym fwyd ar ein byrddau i'w fwyta, mae'r ddwy hefyd wedi arallgyfeirio i gynhyrchu ynni gwyrdd, sy'n helpu i redeg eu ffermydd. Mae'r rhain, fel y byddech yn cytuno rwy'n siŵr, yn enghreifftiau gwych o ffermwyr yma yng Nghymru yn arwain y frwydr yn erbyn yr argyfwng hinsawdd presennol, yn ogystal â darparu ynni adnewyddadwy i'w busnesau, ac ar y grid i bawb arall allu elwa arno hefyd. Felly, Weinidog, pa gymorth a chymhellion pellach y gallwch eu darparu drwy Lywodraeth Cymru i ffermydd fel Derwydd a Rhug i helpu i fynd i'r afael â'r argyfyngau hinsawdd a natur?

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n ymwybodol iawn o'r ddwy fferm y cyfeirioch chi atynt, a chredaf ein bod wedi gweld arallgyfeirio ar ein ffermydd, yn enwedig mewn perthynas â chynhyrchu ynni gwyrdd. Rwy'n aml yn ymweld â ffermydd sydd ag un—rwyf wedi anghofio'r gair; rwyf am ddweud 'melin wynt', ond nid dyna'r gair—tyrbin, ac yn sicr nid darparu ynni gwyrdd iddynt hwy eu hunain yn unig a wnânt; fel y dywedwch, maent wedi'u cysylltu â'r grid. Ac ni allwn bob amser roi cymorth ariannol efallai, ond rydym yn hapus iawn i gefnogi gyda chymorth ac arweiniad swyddogion mewn perthynas â hynny. Ond fel y dywedais yn fy ateb cynharach i Cefin Campbell—a gwn fod y Dirprwy Weinidog sydd newydd ddod i mewn i'r Siambr wedi cyfarfod ag NFU Cymru yn y COP26—rwy'n gwbl argyhoeddedig eu bod yn bendant yn gweld eu hunain yn rhan o'r ateb. Ac mae addewid sero-net yr NFU erbyn 2040, a'r gwaith y maent yn ei wneud ar arwain amaethyddiaeth tuag at ddyfodol wedi'i ddatgarboneiddio tra'n cefnogi eraill yn y gadwyn cyflenwi bwyd y cyfeirioch chi ati fel un sy'n amlwg mor bwysig, yn rhagorol iawn.

Prynhawn da, Weinidog. Hoffwn ddiolch i Sam Rowlands am gyflwyno'r cwestiwn hwn. Fel y gwyddom, mae gan ffermwyr gyfraniad arwyddocaol i'w wneud i ymdrechion Cymru i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd a natur, ac mae sawl un yn y Siambr hon eisoes wedi nodi'r atebion y gall ffermwyr eu cynnig i gyrraedd sero-net. Gwn hefyd fod y sector yn awyddus i weithio gyda'r Llywodraeth i lunio polisi amaethyddol yn y dyfodol i sicrhau y gallwn fodloni ein hangen am gyflenwad bwyd diogel, am blaned ffyniannus, am gymunedau gwydn, ac am sector amaethyddiaeth a bwyd llwyddiannus. Fel y clywsom eisoes heddiw, roeddem i gyd yn bryderus wrth ddarllen yr wythnos diwethaf am ffermwr ym Mhowys, yn y rhanbarth rwy'n ei gynrychioli, a gafodd ddirwy o £15,000 yn ôl y sôn am amrywio'r cynlluniau y cytunwyd arnynt o dan gynllun creu coetir Glastir. A gwn eich bod eisoes wedi ymateb i Sam Kurtz, ac rwy'n cydnabod na allwch wneud sylwadau ar apeliadau sydd ar y gweill, ond roeddwn yn gobeithio y gallech daflu goleuni ar yr hyn y mae'r Llywodraeth wedi'i ddysgu o Glastir a sut y defnyddir y gwersi hynny i lywio polisi amaethyddiaeth yn y dyfodol a threfniadau cyllido'r Llywodraeth yn y flwyddyn i ddod.

Diolch. Rhaid i Lywodraeth Cymru weinyddu holl gynlluniau Glastir yn unol â rheoliadau a rheolau'r cynllun. Rhaid i Daliadau Gwledig Cymru gynnal o leiaf un ymweliad â safle i wirio bod yr holl eitemau gwaith cyfalaf wedi'u cwblhau, ac os canfyddir bod y gwaith yr hawliwyd ar ei gyfer yn anghyflawn neu heb fod yn cydymffurfio â'r fanyleb ofynnol, gellir adfer y taliad a gellir gosod cosb hefyd am orddatgan. Ond fel y dywedoch chi, rwyf eisoes wedi dweud na allaf wneud sylw ar achosion penodol. Ond mae'n bwysig ein bod yn dysgu gwersi, ac er nad yw'n bosibl gwneud newidiadau i'r cynlluniau presennol sydd gennym, fy amcan yw symleiddio ein cymorth i ffermydd yn y dyfodol. Yn amlwg, wrth inni gyflwyno cynllun ffermio cynaliadwy a rhaglen yn lle'r rhaglen datblygu gwledig, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn inni weithio gyda rhanddeiliaid i'w cydgynllunio, fel eu bod yn llai biwrocrataidd ac yn symlach. Felly, mae fy swyddogion yn gweithio'n agos iawn gyda ffermwyr a rhanddeiliaid i ddeall pa faterion sy'n bwysig iddynt, a sicrhau bod yr hyn sy'n cael ei gynnig yn ymarferol, a chredaf ein bod yn mynd i edrych ar sut y gellir gwneud defnydd o hunanfonitro. Credaf fod honno'n agwedd arall y gallem geisio ei gwella a gweld a ellir defnyddio hynny mewn ffordd effeithiol i gael gwybodaeth am gydymffurfiaeth, ac archwilir rôl cydnabyddiaeth a enillir am gydymffurfiaeth hefyd.