1. Beth mae Llywodraeth Cymru'n ei wneud i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau gydol oes? OQ57234

Mae ein cynllun cydraddoldeb strategol ar gyfer 2020-24 yn nodi cynlluniau i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb hirdymor, wedi'u hategu gan gynlluniau ar wahân sy'n gysylltiedig ag anabledd, rhywedd, hil a'r gymuned LHDTC+. Mae mynd i'r afael ag anghydraddoldeb hefyd yn rhywbeth sydd wedi'i ymgorffori yn ein rhaglen lywodraethu a thrwy ein dull o brif ffrydio cydraddoldebau.

Yn ddiweddar, rydym wedi cael rhai cyhoeddiadau rhagorol iawn am y ffordd y gallem fynd i'r afael â'r anghydraddoldebau y mae plant yn eu hwynebu: mae darparu addysg y blynyddoedd cynnar i blant dwy oed ymlaen a phrydau ysgol am ddim i bob plentyn yn yr ysgol gynradd yn gyhoeddiadau hynod o bwysig ac edrychaf ymlaen at weithio gyda chi ar hynny.

Hoffwn ganolbwyntio ar y mis cyntaf o fywyd babi ac yn benodol ar raglen y 1,000 diwrnod cyntaf. Felly, tybed pa ddadansoddiad y gallech fod wedi'i wneud o effeithiolrwydd y 1,000 diwrnod cyntaf, o gofio ei fod yn gyfnod mor allweddol wrth sefydlu anghydraddoldebau iechyd gydol oes yn ogystal â sgiliau cyfathrebu a chanlyniadau dysgu. Yn fwyaf arbennig, rwy'n awyddus iawn i ddeall y canlyniad gorau posibl i famau beichiog a'u babi newydd, y cerrig milltir datblygiadol i blant dwy oed a chyfyngu ar brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod yn y 1,000 diwrnod cyntaf hanfodol hynny.

Diolch yn fawr, Jenny Rathbone, a diolch hefyd am ddechrau drwy gydnabod y gwir ragolygon o'n blaenau o ran mynd i'r afael â'r materion hyn drwy ymestyn y ddarpariaeth o brydau ysgol am ddim ac ehangu gofal plant, sydd, wrth gwrs, yn hanfodol er mwyn cyflawni mewn perthynas â'ch cwestiwn hollbwysig. Oherwydd, yn amlwg, mae'r blynyddoedd cynnar, yn enwedig y 1,000 diwrnod cyntaf, fel y cydnabu Iechyd Cyhoeddus Cymru, a'r gwaith y maent wedi'i wneud, gyda rhaglen gydweithredol y 1,000 diwrnod cyntaf, sydd, wrth gwrs, yn galw am weithredu gan bob partner ym mhob rhan o'r Llywodraeth—.

Nawr, yr hyn sy'n hanfodol i hynny yw'r canlyniadau gorau posibl ar gyfer pob beichiogrwydd i'r fam a'r plentyn, a chyflawni eu canlyniadau datblygiadol, fel y dywedwch, pan fyddant yn ddwy oed. Ac wrth gwrs, bydd hyn yn cael ei wella drwy ehangu gofal plant i'n plant dwy oed, ond hefyd, fel y dywedwch, bydd llai o blant yn agored i brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod yn ystod y 1,000 diwrnod cyntaf. Gwyddom fod gan Dechrau'n Deg ran hanfodol i'w chwarae mewn perthynas â'r ymyrraeth honno. Mae'n rhaid iddi ymwneud â chydweithio â'n cydweithwyr mewn llywodraeth leol, datblygu a galluogi'r plant hynny, ac yn wir, gydag ymgysylltiad rhieni, y cyfle i ddatblygu sgiliau gwybyddol, cymdeithasol ac emosiynol yn ystod plentyndod cynnar. Oherwydd bydd hynny'n cael effaith gydol oes, fel y dywedwch, o ran cyrhaeddiad addysgol, cyflogaeth ac incwm, pan fyddant yn oedolion.

Weinidog, ym mhapur ymchwil gymdeithasol Llywodraeth Cymru a gyhoeddwyd y mis diwethaf, 'Gweithredu'r Ddyletswydd Economaidd-gymdeithasol—Adolygiad o dystiolaeth am anfantais economaidd-gymdeithasol ac anghydraddoldebau canlyniadau', mae pobl sy'n cael profiad o amddifadedd economaidd-gymdeithasol yn llai tebygol o gymryd rhan mewn gweithgareddau chwaraeon, ac o ganlyniad, mae hynny'n arwain at ganlyniadau iechyd gwaeth a chyfraddau marwolaeth uwch.

Un o'r prif feysydd sydd angen gwaith yn fy marn i yw'r pocedi o amddifadedd difrifol mewn ardaloedd gwledig—dyma'r rhai sy'n cael eu hanwybyddu amlaf, ac er eu bod wedi'u hamgylchynu gan gyfoeth, maent yn brin o gyfleusterau. Felly, mae'r plant hynny'n llai tebygol o ymgymryd â chwaraeon, gan nad oes ganddynt fawr ddim mynediad at gyfleusterau os o gwbl, ac un o'r prif rwystrau yw cost teithio i gymryd rhan yn y gweithgareddau chwaraeon hyn, fel y soniais wrth Dawn Bowden y bore yma, ac roedd hi'n cytuno ac yn cydnabod hyn hefyd. Weinidog, sut rydych yn gweithio gyda'r Dirprwy Weinidog Chwaraeon, Dawn Bowden, a'r Dirprwy Weinidog Iechyd Meddwl a Llesiant, Lynne Neagle, i sicrhau mynediad cyfartal go iawn at gyfleusterau a gweithgareddau chwaraeon ym mhob rhan o Gymru? Mae cryn dipyn o arian wedi'i fuddsoddi mewn ardaloedd trefol difreintiedig ac rydym yn croesawu hynny, ond rwy'n siŵr y byddwch yn cytuno ei bod yn bryd nodi a buddsoddi yn y pocedi o amddifadedd difrifol mewn rhannau gwledig o Gymru. Diolch.

Diolch, Laura Anne Jones. I ddychwelyd at y dystiolaeth sydd gennym—yr adolygiad o dystiolaeth ar gyfer y 1,000 diwrnod cyntaf—mae'r adolygiad o dystiolaeth yn dangos bod statws economaidd-gymdeithasol unigolion yn cael mwy o effaith ar ganlyniadau unigolion na mesurau ar lefel cymdogaeth. Felly, mae'n bwysig ein bod yn ystyried pob agwedd ar y mater, ond yn amlwg, fe ganolbwyntioch chi ar faterion ac anghenion a oedd yn ymwneud yn benodol â mynediad at chwaraeon a pholisi chwaraeon mewn ardaloedd gwledig. Nawr, mae hyn yn rhywbeth lle mae trechu tlodi'n ymrwymiad trawslywodraethol drwy ein rhaglen lywodraethu. Gwnaed trechu tlodi'n flaenoriaeth yn y broses o gynllunio'r gyllideb, ac mae'n rhaid ei integreiddio i'r gwaith o ddatblygu a chyflawni ein rhaglen. Byddaf yn gweithio'n agos gyda phob Gweinidog, gan gynnwys y Dirprwy Weinidog sy'n gyfrifol am bolisi chwaraeon, i sicrhau y gallwn ehangu'r cyfleoedd hynny. Mae'n hanfodol ein bod yn ystyried ac yn ymgysylltu â phobl sydd wedi cael profiad o dlodi, er mwyn deall y problemau sy'n eu hwynebu yn well. Un o'r pethau da am fy nghronfa cymorth i aelwydydd gwerth £51 miliwn a gyhoeddais yr wythnos diwethaf yw ein bod yn mynd i roi rhywfaint o arian i'r diwrnod ysgol hefyd, gan y gwyddom fod llawer o blant a phobl ifanc dan anfantais am na allant fanteisio ar rai o'r cyfleoedd y gall yr ysgol a'r diwrnod ysgol eu cynnig.

Rhys ab Owen.

Diolch yn fawr, Lywydd. Rwy'n falch o weld—

O, mae'n ddrwg gennyf—

Ie, mae'n ddrwg gennyf—dyna pam y cefais syndod yno, Lywydd. [Chwerthin.]

Gwnaeth y syndod ar eich wyneb imi ailfeddwl fy mhenderfyniad, ac rwyf newydd sylweddoli fy mod wedi anghofio gofyn am y cwestiwn cyntaf, sef cwestiwn 2, Russell George. [Chwerthin.]

Sut yn y byd y gallech ddrysu rhyngof fi a Rhys ab Owen? [Chwerthin.] Diolch, Lywydd.