3. Pa asesiad y mae'r Gweinidog wedi'i wneud o gapasiti ysbytai yn Nwyrain De Cymru dros gyfnod y gaeaf? OQ57297

Diolch yn fawr iawn. Mae byrddau iechyd yn gyfrifol am gynllunio i ddiwallu anghenion eu trigolion. Mae gwaith wedi'i wneud ar y cyd drwy gydol y pandemig i ragweld y galw ac i ddatblygu capasiti ymchwydd i ymdopi â'r adegau prysuraf a ragwelir. Mae sicrhau capasiti digonol ar gyfer y gaeaf yn flaenoriaeth allweddol ac mae'n rhywbeth sy'n cael ei drafod yn rheolaidd gyda byrddau iechyd, ac mae wedi'i gynnwys yng nghynlluniau'r gaeaf.

Diolch, Weinidog. Mae data newydd a gyhoeddwyd yn 2021 gan Lywodraeth Cymru yn dangos, ar gyfartaledd yn ysbytai Cymru, fod 10,340 o welyau ar gael, gostyngiad o dros 200 o welyau a gofnodwyd yn y 12 mis blaenorol. Weinidog, pryd y gwnaed y penderfyniad mai lleihau nifer y gwelyau oedd y cam cywir, yn enwedig yn ystod y pandemig? Yn 1999, pan sefydlwyd y Senedd gyntaf, roedd cyfartaledd o 14,723.4 o welyau ar gael bob dydd yng Nghymru. Mae hynny'n ostyngiad o bron i 30 y cant yn nifer y gwelyau ysbyty ers i Lafur fod mewn grym yng Nghymru. Fy rhanbarth i, Dwyrain De Cymru, yw'r ardal yr effeithiwyd arni waethaf o hyd o ran nifer yr heintiadau COVID, gyda phryderon pellach, yn amlwg, ynghylch lefelau ffliw dros y gaeaf, ac mae gwelyau'n dal i fod ar lefelau is nag yn 2009-10, bron i 50 yn llai o welyau yn fy rhanbarth i. A all y Gweinidog roi sicrwydd i mi na fydd yn gwneud unrhyw doriadau pellach i nifer y gwelyau ac y bydd yn gweithio gyda'r byrddau iechyd i gynyddu capasiti gwelyau yn Nwyrain De Cymru a gweddill Cymru?

Wel, credaf ei bod yn bwysig iawn inni ddeall bod gennym raglen ar waith, ac mae'r rhaglen, 'Cymru Iachach', yn ceisio sicrhau bod pobl yn cael cymorth mor agos i'w cartref â phosibl, ac yn ddelfrydol, byddai'n digwydd yn y cartref. Felly, at hynny y mae angen inni anelu. Credaf fod yn rhaid inni ddeall hefyd fod y ffordd rydym yn ymdrin ag iechyd yn newid drwy'r amser. Felly, ychydig flynyddoedd yn ôl, os oedd gennych broblem gyda'ch golwg, er enghraifft, byddai'n rhaid ichi fynd i'r ysbyty, cael llawdriniaeth, a byddech yno am ddyddiau. Wel, heddiw, gallwch fynd yno a gadael ar yr un diwrnod. Felly, yn amlwg, nid oes angen gwelyau ar gyfer y math hwnnw o lawdriniaeth yn y dyfodol. Felly, mae technoleg wedi ein helpu i symud pethau yn eu blaenau.

Credaf ei bod yn bwysig iawn inni ddeall hefyd ein bod, os gallwn, yn awyddus i gael pobl allan o'r ysbyty cyn gynted â phosibl. Y cwestiwn nesaf y byddwch yn ei ofyn i mi yw pam fod gennym gymaint o heintiau mewn ysbytai. Nid wyf eisiau cael pobl yn yr ysbyty. Hoffwn sicrhau eu bod yn cyrraedd adref cyn gynted ag y gallwn. Felly, dyna'r ateb—mae gwir angen inni ddarparu cymaint o ofal ag y gallwn yn y cartref.

Nawr, ar hyn o bryd, rydym yn amlwg mewn sefyllfa lle rydym dan bwysau. Y gwir yw bod oddeutu 9 y cant o welyau ysbyty yng Nghymru yn cael eu defnyddio gan gleifion COVID ar hyn o bryd, a llawer ohonynt heb gael y brechlyn. A chredaf ei bod yn bwysig iawn fod pobl Cymru'n gwrando ar hyn, yn enwedig y bobl nad ydynt wedi manteisio ar y cyfle hwnnw. Rydych yn defnyddio gwely pan ellid bod wedi osgoi hynny. Mae pobl a allai fod wedi cael y gwely hwnnw'n aros mewn poen, ac mae'n bwysig iawn fod pobl yn deall eu cyfrifoldeb i'r gymuned ehangach i achub ar y cyfle i gael y brechlyn.

Weinidog, rwyf wedi clywed adroddiadau amrywiol am ysbyty newydd y Faenor yng Nghwmbrân, a hoffwn bwysleisio nad yw hyn yn feirniadaeth o staff arwrol y rheng flaen mewn unrhyw ffordd. Mae adroddiad diweddar Coleg Brenhinol y Meddygon yn galw am adolygiad brys o ddarpariaeth gofal i'r henoed; maent yn mynegi pryderon ynghylch llwythi gwaith cronig a phroblemau staffio ac roeddent yn sôn am gleifion yn cael eu symud rhwng ysbyty'r Faenor a thri ysbyty arall yn yr ardal lle nad oes ganddynt adrannau damweiniau ac achosion brys, gyda chleifion oedrannus â dementia yn cael eu symud wyth gwaith rhwng gwahanol ysbytai a wardiau. Yn ddiweddar, mae uwch-feddyg wedi rhybuddio bod yr ysbyty'n ei chael hi'n anodd cael cleifion drwy'r system yn ddiogel a bod yr ysbyty'n ei chael hi'n anodd ymdopi â derbyniadau brys, gydag ambiwlansys yn gorfod aros y tu allan. Weinidog, nodaf eich bod wedi dweud mewn ateb ysgrifenedig i Peter Fox yn ddiweddar fod bron i 8,500 achos o oedi wrth drosglwyddo cleifion ambiwlans wedi codi ers i'r ysbyty agor. Nawr, gwn ein bod yn wynebu cyfnod anodd iawn dros y gaeaf, Weinidog, ac mae hyn yn peri pryder. Byddwn yn ddiolchgar pe gallech nodi pa gymorth y gall y Llywodraeth ei gynnig i'r bwrdd iechyd i wella diogelwch cleifion wrth inni fynd i mewn i fisoedd tyngedfennol y gaeaf er mwyn cael gwared ar y problemau systemig hyn a rhoi sicrwydd i'r staff fod rhywun yn gwrando ar eu pryderon.

Diolch yn fawr. Credaf ei fod—. Rwy'n ymwybodol iawn o ymchwiliad Coleg Brenhinol y Meddygon i ysbyty'r Faenor. Gwn fod y bwrdd iechyd wedi ymateb ac yn rhoi ystyriaeth ddifrifol iawn i hynny, ond rwy'n ymwybodol fod y cyngor iechyd cymuned wedi ysgrifennu adroddiad hefyd. Maent hwythau hefyd yn tynnu sylw at rai o'r heriau yn ysbyty'r Faenor, ond maent wedi pwysleisio rhai enghreifftiau o ofal cleifion da yn ogystal, a phrofiadau cadarnhaol ymhlith cleifion a staff, felly credaf ei bod yn bwysig iawn nad ydym yn difrïo ysbyty'r Faenor. Mae hwn yn gyfleuster anhygoel; mae'n bwysig iawn fod pobl yn deall ei fod yn gyfleuster yng nghanol ardal enfawr, ac y cafodd ei gynllunio'n ofalus iawn, ond yn amlwg, ar hyn o bryd, rydym yn wynebu pwysau enfawr nas gwelwyd ei debyg o'r blaen, yn enwedig ar wasanaethau ambiwlans. Dyna pam ein bod wedi darparu £25 miliwn o arian cymorth ychwanegol ar gyfer y gwaith o drawsnewid gwasanaethau gofal brys i sicrhau ein bod yn darparu'r gofal iawn yn y lle iawn ar yr amser iawn. Gwn ei fod yn cael ei ddefnyddio yn ysbyty'r Faenor i weld a allwn wneud mwy o waith ar garfanu nifer o gleifion sydd wedi cyrraedd mewn ambiwlansys—felly, mae llawer o syniadau creadigol yn cael eu cynnig yno.

Felly, rwy'n gobeithio y bydd pethau'n gwella yn ysbyty'r Faenor wrth gwrs. Credaf eu bod yn sicrhau bod yno fwrdd amseroedd aros electronig, fel y gall pobl weld am ba hyd y bydd yn rhaid iddynt aros, ond mae yno ffrwd waith hefyd ar osgoi derbyn i'r ysbyty, a dyna sy'n rhaid inni ei weld, i sicrhau bod pobl yn mynd i'r ysbyty iawn ar yr amser iawn. Gwn eu bod wedi anfon taflen i bob cartref yn yr ardal, ond mae'n bwysig fod pobl yn achub ar y cyfle cyn cychwyn efallai i sicrhau eu bod yn mynd i'r ysbyty iawn ar gyfer eu gofal.