4. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod yr holl wasanaethau anhwylderau bwyta yn gallu darparu ymyrraeth gynnar? OQ57288

Rydym yn parhau i flaenoriaethu cymorth ar gyfer gwasanaethau anhwylderau bwyta yng Nghymru ac rydym wedi bod yn cynyddu ein buddsoddiad bob blwyddyn ers 2017. Nod y cyllid hwn yw cefnogi'r gwaith o drawsnewid gwasanaethau i ganolbwyntio ar ymyrraeth gynnar, yn unol â'r argymhellion yn adolygiad annibynnol 2018.

Diolch, Ddirprwy Weinidog. Fel y dywedwch yn gwbl gywir, fe wnaethoch nodi gweledigaeth uchelgeisiol ar gyfer gwasanaeth o safon fyd-eang ym mhob rhan o Gymru yn adolygiad a strategaeth 2018. Galwai am newid tuag at atal ac ymyrraeth gynnar rymusol ac am fynediad teg at driniaeth a chymorth ar sail tystiolaeth. Mae staff mewn gwasanaethau anhwylderau bwyta bellach o dan fwy o bwysau nag o'r blaen oherwydd lefel y galw am driniaeth. A yw'r Llywodraeth Cymru yn mynd i gyhoeddi fframwaith neu fodel gwasanaeth newydd, gan gynnwys amserlenni, i arwain byrddau iechyd yn eu hymateb i'r adolygiad o wasanaethau anhwylderau bwyta? Ac a fydd yn sicrhau bod adnoddau canolog priodol ar gael i gefnogi'r gwaith hwn?

A gaf fi ddiolch i Heledd Fychan am ei chwestiwn? Fel y gŵyr, rwy'n credu, mae byrddau iechyd bellach yn derbyn, ers 2017, £3.8 miliwn ychwanegol i gefnogi gwelliannau mewn amseroedd aros a gwasanaethau anhwylderau bwyta, ac ers 2019, mae cyllid wedi'i ddarparu i fyrddau iechyd yn benodol er mwyn ad-drefnu gwasanaethau i ganolbwyntio ar ymyrraeth gynnar fel y gellir gweithio tuag at gyflawni safonau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal ar anhwylderau bwyta o fewn dwy flynedd, ac i ddatblygu cynlluniau i gyflawni amser aros o bedair wythnos ar draws gwasanaethau oedolion a phlant, fel yr argymhellir yn yr adolygiad. Rydym hefyd wedi darparu £100,000 yn ychwanegol i elusen anhwylderau bwyta Beat o ganlyniad uniongyrchol i'r pwysau a welwyd yn ystod y pandemig y cyfeiriodd hi ato yn ei chwestiwn atodol.

Ar wahân i'r cyllid a ddarparwyd gennym yn benodol ar gyfer gwasanaethau anhwylderau bwyta, rydym hefyd yn gwella dealltwriaeth o fewn gofal sylfaenol drwy ledaenu adnoddau clinigol ar gyfer meddygon teulu, gwella ymwybyddiaeth yn y gymuned bediatrig o'r angen mewn gwasanaethau anhwylderau bwyta am eu sgiliau a'u profiad, gwella gwybodaeth arbenigol am anhwylderau bwyta ymhlith staff anghlinigol, a chynnwys delwedd corff a pherthynas â bwyd a materion sy'n ymwneud â'r corff yn y cwricwlwm llesiant newydd a'r dull ysgol gyfan. Byddwn yn parhau i ddefnyddio ein dull system gyfan ar draws y Llywodraeth i gynnwys cymorth ymyrraeth gynnar i bobl ifanc, gan gynnwys yn eu hysgolion a'u colegau.

Mae tystiolaeth yn dangos bod effaith COVID ar bobl sy'n byw gydag anhwylderau bwyta wedi bod yn sylweddol iawn, a thrwy gydol y pandemig mae Llywodraeth Cymru wedi rhyddhau cyllid gyda hyblygrwydd i reoli'r cynnydd yn y galw o fewn y gwasanaeth anhwylderau bwyta. Wrth gwrs, gwyddom y bydd mwy o waith i'w wneud, ac fe fydd yr Aelod yn ymwybodol fod arweinydd gweithredu wedi bod yn annog y newid hwnnw ledled Cymru.

Ddirprwy Weinidog, mae'r cyfryngau cymdeithasol yn effeithio'n aruthrol ar bobl ifanc, ac mae apiau fel Instagram yn effeithio ar y ffordd y mae pobl yn gweld eu cyrff. Caiff rhai pobl ifanc eu dylanwadu gan yr hyn a welant ar-lein, ond i lawer o bobl eraill, y gwir amdani yw, oherwydd nifer enfawr o ffactorau, gan gynnwys geneteg, cydbwysedd rhwng bywyd a gwaith a fforddiadwyedd, ni fyddant byth yn edrych fel y bobl ar y cyfryngau cymdeithasol a'r ffordd y mae cymdeithas yn disgwyl iddynt edrych. O ganlyniad, rydym wedi gweld cynnydd yn nifer y bobl sy'n cael eu trin am anorecsia a bwlimia, ac mae'r nifer wedi bron â dyblu dros y pum mlynedd diwethaf. Yma yng Nghymru, nid oes gennym dargedau amser aros i'r rheini sy'n dioddef o anhwylderau bwyta neu i ganolfannau arbenigol allu helpu pobl, ac ni all hynny barhau. Felly, beth y mae Llywodraeth Cymru'n ei wneud i sicrhau bod pobl ifanc yn cael eu haddysgu am effeithiau cyfryngau cymdeithasol? A pha gynlluniau sydd gan y Llywodraeth i wella mynediad i bobl sy'n dioddef o anhwylderau bwyta?

Diolch am eich cwestiwn, James. Credaf fy mod eisoes wedi nodi'r buddsoddiad sylweddol iawn rydym yn ei wneud mewn gwasanaethau anhwylderau bwyta er mwyn eu trawsnewid ledled Cymru, gan ganolbwyntio'n gadarn iawn ar ymyrraeth gynnar. Rydym yn buddsoddi £3.8 miliwn yn ychwanegol bob blwyddyn, ac mae hynny wedi parhau ers 2017. Mae wedi bod yn gyfnod heriol iawn, gan y gwelsom gynnydd yn ystod y pandemig nid yn unig yn nifer y bobl sy'n dioddef o anhwylderau bwyta, ond cynnydd hefyd o ran difrifoldeb yr anhwylder mewn pobl wrth iddynt ofyn am gymorth. Mae hynny wedi bod yn heriol iawn, a dyna pam ein bod yn canolbwyntio ar sicrhau bod gennym, drwyddi draw, yr ystod honno o wasanaethau o ofal sylfaenol i fyny, gan gynnwys y gwasanaeth anhwylderau bwyta a ddarperir gan elusen Beat, sy'n cynnig ystod o gymorth rhagorol ar-lein a dros y ffôn i bobl ag anhwylderau bwyta a'u teuluoedd i geisio sicrhau bod cymorth ar gael ym mhob man.

Mae'r mater a godoch chi mewn perthynas â'r cyfryngau cymdeithasol yn un heriol iawn, a chredaf ei fod yn un y mae pob un ohonom yn ei gydnabod. Credaf ei bod yn hanfodol ein bod yn gweithio gyda phobl ifanc drwy ein dull ysgol gyfan i sicrhau eu bod yn deall nad yw'r hyn a welant ar y cyfryngau cymdeithasol o reidrwydd yn rhywbeth sy'n mynd i fod yn gyraeddadwy i'r rhan fwyaf ohonom. Mae hefyd yn bwysig iawn ein bod, drwy'r gwaith mewn ysgolion a'r gwaith arall a wnawn drwy fframwaith Nyth, yn sicrhau bod cymorth cynnar ar gael, yn ogystal ag annog pobl i ofyn am help. Ond mae'r heriau gyda'r cyfryngau cymdeithasol yn real, maent yn sylweddol, ac wrth gwrs, maent yn mynd ymhell y tu hwnt i Gymru ac yn cynnwys—. Rwy'n gobeithio y byddwch yn codi rhai o'r dadleuon hynny gyda Llywodraeth y DU mewn perthynas â'r gwaith y maent yn ei wneud i geisio mynd i'r afael â rhywfaint o'r niwed a achosir gan y cyfryngau cymdeithasol.

Nid yw pobl ar y cyfryngau cymdeithasol yn edrych fel y bobl ar y cyfryngau cymdeithasol o ran eu ffotograff. Mae llawer wedi'u golygu â meddalwedd Photoshop ac mae llawer wedi defnyddio ffilteri i wneud i'w hunain edrych yn llawer gwell. A gaf fi ddweud bod anhwylderau bwyta, fel pob gwasanaeth iechyd meddwl arall, o dan bwysau cynyddol? Cafwyd adroddiadau fod gwasanaethau anhwylderau bwyta ledled Cymru yn wynebu galw digynsail o ran nifer yr atgyfeiriadau. Felly, y cwestiwn sydd gennyf yw: pa bryd y gwelwn argymhellion yr adolygiad o wasanaethau anhwylderau bwyta Cymru yn cael eu gweithredu'n llawn, gan gynnwys darparu hyfforddiant digonol i staff a chynllun gweithredu?

Diolch am eich cwestiwn atodol, Mike. Dywedasom yn glir, pan gyhoeddwyd adolygiad Tan, na fyddai'r newidiadau'n digwydd dros nos, o ystyried nifer a chynnwys yr argymhellion, a dyna pam ein bod wedi parhau i fuddsoddi swm mor sylweddol o gyllid er mwyn gweithredu argymhellion Tan flwyddyn ar ôl blwyddyn. Fel rydych wedi'i nodi, mae'r pwysau ar wasanaethau anhwylderau bwyta o ganlyniad i'r pandemig wedi creu heriau gyda'u gweithredu. Rwy'n falch iawn fod y galw cynyddol yn rhan olaf 2020 bellach wedi sefydlogi yn ôl pob golwg. Fodd bynnag, rydym yn parhau i fonitro'r sefyllfa'n agos, gan gynnal diwrnodau cyfrifiad i feintioli maint a chymhlethdod cleifion sydd mewn gwely oherwydd anhwylderau bwyta.

O ran y problemau a nodwyd gennych gyda'r gweithlu, yn anffodus, mae recriwtio i swyddi mewn gwasanaethau anhwylderau bwyta yn her ledled y DU. Mae'r arweinydd gweithredu ar gyfer anhwylderau bwyta'n cadarnhau bod pob swydd o'r cyllid ar gyfer 2020-21 wedi'i llenwi erbyn diwedd y flwyddyn ariannol, ond roedd recriwtio ar eu cyfer yn aml yn broses araf. Fel arweinydd gweithredu, mae Dr Menna Jones wedi hyrwyddo atebion mwy creadigol e.e. uwchsgilio'r staff cyfredol i ddileu'r swydd wag; gostwng y strwythur, a allai fod yn haws ei lenwi gan staff llai medrus; a recriwtio ar sail ranbarthol i sicrhau bod gan unigolyn gontract amser llawn, ond ar draws ardaloedd. Nid yw hon, wrth gwrs, yn broblem sy'n gyfyngedig i Gymru; ceir heriau recriwtio ym maes iechyd meddwl ledled y DU, gan gynnwys ym maes anhwylderau bwyta. Ond hoffwn roi sicrwydd i'r Aelod fod gweithredu adolygiad Tan yn parhau i fod yn flaenoriaeth i mi fel Dirprwy Weinidog.