6. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r ffordd fwyaf teg o asesu ansawdd dysgu ar ddiwedd cyfnod allweddol 4 a chyfnod allweddol 5 yn sgil y don ddiweddaraf o COVID-19? OQ57434

Diolch i Jenny Rathbone. Llywydd, mae Cymwysterau Cymru wedi penderfynu cynnal arholiadau yn 2022, yn gyson â'r dull a ddefnyddir mewn rhannau eraill o'r DU, ac mae addasiadau wedi'u gwneud i'r cynnwys a gaiff ei asesu fel nad yw dysgwyr o dan anfantais. Ar 16 Rhagfyr, cyhoeddodd y Gweinidog addysg £24 miliwn o gymorth ychwanegol, yn canolbwyntio ar ddysgwyr yn y blynyddoedd arholiadau.

Wel, mae'r arian hwnnw i'w groesawu'n fawr. Ddoe, cefais e-bost gan ferch ifanc bryderus iawn am y posibilrwydd o orfod sefyll arholiadau ar ôl cael cynifer o'i gwersi wedi'u cyflwyno gan athrawon cyflenwi yn hytrach na'r athrawon pwnc arferol. Yn amlwg, gyda'r cynnydd yn COVID eto, mae y tu hwnt i reolaeth ac ymdrechion gorau arweinwyr ysgolion a dysgwyr i allu sicrhau eu bod yn cael yr addysgu a'r lefel o ddysgu y maen nhw'n dymuno'n daer eu cael. Felly, mae hi'n gofyn pam nad ydym ni eisoes wedi canslo arholiadau ar gyfer yr haf hwn, ond rwy'n cydnabod yn llwyr mai rhinwedd arholiadau yw eu bod yn osgoi'r rhagfarn hiliol a dosbarth cymdeithasol sy'n rhan annatod o systemau pan fo athrawon yn asesu ac yn cael eu hadlewyrchu yn y ffordd y caiff algorithmau cyfrifiadurol eu creu.

Felly, o gofio bod arholiadau i fod i'w cynnal, yr wythnos hon ac yn yr haf, a oes unrhyw amgylchiadau a allai arwain Llywodraeth Cymru i ganslo'r arholiadau haf hyn, neu sut ydym ni'n rhoi sicrwydd i bobl ifanc mai un cyfle yn unig yw arholiadau yr haf hwn iddyn nhw ddangos y lefel y gallan nhw ei chyrraedd?

Mae Jenny Rathbone yn gwneud cyfres o bwyntiau pwysig iawn yn y fan yna. Rwy'n deall yn iawn y pryder y mae pobl ifanc yn ei deimlo wrth wynebu arholiadau gan deimlo nad yw'r profiad y maen nhw wedi'i gael yn eu paratoi nhw yn y ffordd y bydden nhw wedi dymuno. Ond pan wnaethom ni ddibynnu yn llwyr ar raddau a bennwyd gan y ganolfan y llynedd—rwy'n gwybod y bydd Jenny Rathbone yn gwybod beth ddigwyddodd—gwelsom y bwlch rhwng y graddau a ddyfarnwyd i'r disgyblion mwy breintiedig a'r rhai hynny ar brydau ysgol am ddim yn ehangu o 15 y cant, lle yr oedd wedi bod cyn y pandemig, sydd eisoes yn llawer rhy uchel, i 21 y cant y llynedd. Mae arholiadau'n gywiriad pwysig i ragfarn anymwybodol yn y system. Gwyddom fod dynion ifanc dosbarth gweithiol yn benodol yn gwneud yn well mewn arholiadau nag yr oedd eu hathrawon wedi'i ragweld weithiau. Dyna pam mae'n bwysig iawn inni gynnal arholiadau fel rhan o'r ffordd y bydd pobl ifanc yn cael eu hasesu yng Nghymru yr haf hwn.

Mae CBAC wedi cynnal arholiadau ym mis Tachwedd y llynedd a mis Tachwedd yn ystod cyfnod atal byr y flwyddyn flaenorol, ac wedi gwneud hynny'n llwyddiannus. Maen nhw'n gweithredu fel cywiriad pwysig o ran y tegwch hwnnw i bobl ifanc nad ydyn nhw weithiau'n cael y clod y byddai eu galluoedd yn rhoi'r cyfle iddyn nhw ei gael pan fyddwn ni'n dibynnu ar ddulliau eraill yn unig. Ond mae'n ddull cyfunol. Bydd arholiadau, ie—wedi'u rheoli'n ofalus, y cynnwys wedi'i leihau, rhybudd o flaen llaw o'r pynciau i'w trafod ac ati, er mwyn ystyried y pwyntiau a wnaeth Jenny Rathbone—ochr yn ochr â mathau eraill o asesu, yn caniatáu canlyniad cyflawn i'r bobl ifanc hynny, ac yn un y gellir ei ddefnyddio nid yn unig yng Nghymru, ond ledled y Deyrnas Unedig, oherwydd bod cyfrededd y dyfarniad hwnnw wedi'i ddiogelu ac mae'n golygu y caiff ei gydnabod pan ddaw pobl ifanc i'w ddefnyddio wrth wneud cais am swyddi neu pan fyddan nhw'n dymuno mynd ar gyrsiau mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig.