Part of the debate – Senedd Cymru am 4:34 pm ar 18 Ionawr 2022.
Diolch am y cwestiynau yna, Jenny, ac rwy'n credu eu bod nhw'n bwyntiau pwysig iawn, bod gennym ni goffadwriaethau i bobl o'r gorffennol—. Rwy'n cyfeirio yn ôl at fy atebion i bwyntiau Mark Isherwood—mae gennym ni bobl yr ydym ni wedi eu coffáu yn y gorffennol na fyddem yn eu coffáu heddiw, am yr holl resymau yr ydym yn eu gwybod. Ac rwy'n credu bod pwysigrwydd nodi'r bobl hyn, sef yr hyn a wnaeth yr archwiliad, a'u gosod yn ôl o fewn cyd-destun hanesyddol llawn, nid yn unig bod y rhain yn bobl wych, ond mai pobl oedd y rhain a wnaeth yr hyn a'r llall, ac mae angen i ni ddehongli hynny—. A dyna'n union yw hanfod y canllawiau, sut yr ydym yn ail-ddehongli—nid ailysgrifennu hanes, ond ail-ddehongli, yn y cyd-destun, briodoldeb yr hyn a wnaeth pobl a'r bywydau yr oedden nhw'n eu byw a'u harweiniodd i gael eu coffáu yn y lle cyntaf.
Felly, rwy'n gobeithio yn fawr mai dyna'n union y bydd y canllawiau yn ei wneud, ac y bydd yn rhoi'r arweiniad hwnnw i awdurdodau lleol a chyrff cyhoeddus eraill, yn yr un modd, fel y dywedais i, yr wyf i'n gobeithio y bydd y canllawiau hefyd yn llywio awdurdodau lleol a chyrff cyhoeddus i nodi sut y gallwn goffáu pobl yn awr. Felly, mae enghraifft Betty Campbell yn glasur—y ffaith bod gennym ni'r fenyw ddu hon, o'ch etholaeth chi, Jenny, a oedd yn chwedl yn ei hoes ei hun. Roedd hi'n gynrychiolydd etholedig, roedd ei disgyblion a'r bobl a oedd yn gysylltiedig â hi yn ei chymuned yn ei charu'n fawr, ac o ganlyniad i hynny, y math hwnnw o fenter gan y gymuned leol honno i goffáu Betty yn union yw'r hyn yr wyf i'n awyddus i'w weld ar gyfer y dyfodol—bod ein cymunedau lleol yn ysgogi'r coffáu yn y dyfodol, pobl sy'n rhoi yn ôl i'w cymunedau, sydd wedi gwneud gwahaniaeth i fywydau'r bobl yn eu cymunedau. Ac rwy'n gobeithio yn fawr iawn y gwelwn ni fwy o fenywod, y gwelwn ni fwy o bobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig, ac y gwelwn ni, efallai, am y tro cyntaf, rywun o'r gymuned LGBTQ+ yn cael ei goffáu mewn cerflun yn ein prifddinas neu rywle arall yng Nghymru. Dyna fy ngobaith i, ac yn sicr dyna ddiben y canllawiau hyn.