Addysg Gymraeg yn Nwyrain De Cymru

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 25 Ionawr 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru

3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddyfodol addysg Gymraeg yn Nwyrain De Cymru? OQ57532

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:40, 25 Ionawr 2022

Diolch yn fawr i Delyth Jewell am y cwestiwn, Llywydd. Mae’r galw am addysg Gymraeg yn parhau’n uchel yn y rhanbarth. Mae’r awdurdodau lleol ar fin cyflwyno i Weinidogion Cymru eu cynlluniau 10 mlynedd yn gosod mas sut maent yn bwriadu tyfu addysg Gymraeg yn lleol mewn ymateb i’r uchelgais yn 'Cymraeg 2050'.

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru

Wel, diolch am hwnna. Mae'r strategaeth 2050 yn cyfeirio at gynyddu'r gyfran o bob grŵp ysgol sy'n cael addysg drwy'r Gymraeg o 22 y cant erbyn 2031. Mae yna siroedd yn y de-ddwyrain lle nad oes ysgol uwchradd Gymraeg o gwbl. Ond, hyd yn oed gydag ysgolion cynradd, mae yna lefydd sydd ar eu colled. Ers cau adeilad Ysgol Gymraeg Rhyd-y-Grug ym Mynwent y Crynwyr, neu Quakers Yard, does dim ysgol Gymraeg amlwg i blant oedran cynradd sy'n byw yn y pentref, nac yn Nhreharris yn sir Merthyr, nac ychwaith yn Nelson, sydd jest dros y ffin yng Nghaerffili. Gallai ysgol gynradd yn yr ardal yna wasanaethu nifer fawr iawn o ddisgyblion: plant sydd naill ai yn teithio yn bell iawn ar fws bob bore a phob nos, neu sydd ddim yn gallu mynychu ysgol Gymraeg. Rwy'n deall bod cyfrifoldeb ar gynghorau fan hyn, ond, Prif Weinidog, mae plant a theuluoedd yn colli cyfle euraidd i gael mynediad hawdd at addysg Gymraeg. A fyddech chi'n gallu cymryd cyfrifoldeb a gweithio ar y cyd â chynghorau, yn enwedig i'w cael nhw i weithio ar y cyd hefyd, i ffeindio ffyrdd o sicrhau bod plant yn Nelson a Mynwent y Crynwyr yn gallu cael mynediad hawdd at addysg Gymraeg? 

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:41, 25 Ionawr 2022

Wel, diolch yn fawr, i Delyth Jewell am y cwestiwn ychwanegol, Llywydd. Ac mae'n wych i gael y cwestiwn ar y diwrnod ble rydym yn dathlu canmlwyddiant yr Urdd, sydd wedi gwneud cymaint o waith i hybu'r iaith gyda phobl ifanc. Fel dwi wedi clywed pan ydw i wedi sgwrsio gyda swyddogion sy'n gweithio ar y cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg, maen nhw wedi dod i mewn gyda'r uchelgais roeddem ni'n edrych i'w weld yn y cynlluniau newydd. Ac, wrth gwrs, mae hwnna yn ymateb i beth roedd Delyth Jewell yn ei ddweud—treial tyfu'r Gymraeg ym mhob rhan o'r rhanbarth, ond ledled Cymru hefyd, yn enwedig gydag ysgolion cynradd. Dwi ddim wedi gweld y cynlluniau eto. Maen nhw'n dod i'r Gweinidogion yn ystod yr wythnos sydd i ddod, a dwi'n edrych ymlaen at weld cynlluniau ym mhob awdurdod lleol yn rhanbarth Dwyrain De Cymru i weld beth maen nhw'n gallu gwneud er mwyn gwneud mwy i dynnu mwy o blant i mewn i addysg drwy gyfrwng y Gymraeg.

Pan fyddwn ni'n siarad am ysgolion uwchradd, beth rydyn ni'n gobeithio  gweld yw awdurdodau lleol yn cydweithio—ble dydyn nhw ddim yn gallu gwneud darpariaeth jest ar eu pen eu hunain, i gydweithio gydag awdurdodau lleol eraill i gael addysg uwchradd i blant sy'n gyfleus iddyn nhw, ac o'r safon ble rydyn ni'n gallu gweld yr iaith yn parhau i gynyddu. 

Photo of Laura Anne Jones Laura Anne Jones Conservative 1:44, 25 Ionawr 2022

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddatgan fy mod i'n dal i fod yn gynghorydd yn Sir Fynwy? Diolch am yr ateb yna i gwestiwn atodol Delyth, Prif Weinidog. Ac, i ychwanegu at hynny, a gaf i ddweud bod darparu mwy o leoedd mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg ledled Cymru yn hanfodol i gyrraedd targed Llywodraeth Cymru o filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050. Felly, rwy'n siŵr y gwnaiff y Prif Weinidog ymuno â mi i groesawu'r newyddion am gynllun 10 mlynedd uchelgeisiol Cyngor Sir Fynwy i ddyblu'r lleoedd mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg ledled y sir. Mae mynediad at ysgolion cyfrwng Cymraeg mewn rhai ardaloedd gwledig yn anodd iawn, ac mae'r pellter y byddai'n rhaid i rai deithio yn aml yn atal rhieni rhag dewis ysgol Gymraeg i'w plant. Mewn llawer o etholaethau gwledig ledled Cymru, opsiynau trafnidiaeth yw un o'r rhwystrau mwyaf o hyd sy'n atal rhieni rhag anfon eu plant i ysgolion cyfrwng Cymraeg. Prif Weinidog, a wnewch chi a'ch Llywodraeth ailystyried y gofynion a'r anghenion trafnidiaeth presennol ar gyfer plant sy'n dymuno mynychu addysg cyfrwng Cymraeg mewn ardaloedd gwledig ledled Cymru i sicrhau eu bod yn ddigonol i ddiwallu anghenion rhieni, plant ac awdurdodau lleol? A wnewch chi geisio buddsoddi yn y maes hwn i sicrhau, ochr yn ochr â'n hawdurdodau lleol, nad yw trafnidiaeth yn golygu rhwystr i ymgymryd ag addysg cyfrwng Cymraeg mwyach? Diolch.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 1:45, 25 Ionawr 2022

(Cyfieithwyd)

Rwy'n gobeithio y bydd y Prif Weinidog wedi clywed hynna yn ddigon da i'w ateb. Roedd problem gyda'ch meicroffon, felly os gallwn ni wirio hynny yn dechnegol cyn i chi gyfrannu y tro nesaf, ond rwy'n credu ei fod yn ddigon clir, braidd, onid oedd, Prif Weinidog?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour

(Cyfieithwyd)

Oedd, diolch, Llywydd. Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. Wrth gwrs, rwy'n croesawu yn fawr y twf i'r ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg yn Sir Fynwy ac yn llongyfarch y rhai sy'n gysylltiedig â meithrin y twf hwnnw. Nid mor bell yn ôl â hynny cynhaliwyd yr Eisteddfod Genedlaethol yn llwyddiannus iawn yn y sir, lle gwnaeth cydweithiwr Laura Jones, Peter Fox, lawer iawn i hyrwyddo'r posibilrwydd hwnnw a gwneud hynny yn llwyddiant. Felly, pan fo arweinyddiaeth leol gref, hyd yn oed mewn rhannau o Gymru lle nad yw'r iaith gryfaf, gallwn ddal i sicrhau twf sylweddol iawn.

Rwy'n cydnabod y pwyntiau y mae'r Aelod yn eu gwneud, wrth gwrs, am gyfleustra addysg drwy gyfrwng y Gymraeg a'r angen i wneud yn siŵr bod teithio yn cael ei ystyried pan fydd y cynlluniau hynny yn cael eu gwneud, a gallaf ei sicrhau bod y Gweinidogion sy'n gyfrifol—y Gweinidog addysg a'r Gweinidog sy'n gyfrifol am drafnidiaeth, Lee Waters—yn trafod yn y Cabinet yr wythnos hon ffyrdd y gallwn ni ddelio â rhai o'r cymhlethdodau sy'n bodoli o ran cludiant i'r ysgol, a rhoi hynny ar waith i gefnogi ein cynlluniau uchelgeisiol ar gyfer cynyddu nifer y bobl ifanc sy'n derbyn addysg drwy gyfrwng y Gymraeg er mwyn cyrraedd ein targed yn 2050.