1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 25 Ionawr 2022.
6. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i fynd i'r afael â llygredd yn afon Tawe? OQ57488
Llywydd, mae gan Dŵr Cymru raglen o weithredu a buddsoddi i fynd i'r afael â llygredd o'i waith trin ar Afon Tawe. Ymdrinnir â mathau eraill o lygredd, gan gynnwys amaethyddiaeth a llygredd o fwyngloddiau metel segur, drwy Cyfoeth Naturiol Cymru. Mae'n rhaid i bob corff perthnasol wneud ei gyfraniad at fynd i'r afael â llygredd afonydd er mwyn i'r ymdrechion hynny lwyddo.
A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ateb? Mae llygredd difrifol yn Afon Tawe, yn enwedig lle mae'n teithio drwy Abertawe. Rydym wedi cael cwestiynau am lygredd yn Afon Gwy yn y gorffennol, ond mae Afon Tawe hefyd wedi dioddef gollyngiadau, fel y soniodd y Prif Weinidog, o waith trin Trebannws, ac mae deunyddiau gwastraff, fel darnau o goed a phlastig, yn achosi llygredd. Dywedir wrthyf fod tystiolaeth o ewtroffigedd ar Afon Tawe. Mae fy etholwyr yn teimlo nad oes digon o weithredu gan Cyfoeth Naturiol Cymru—y rheini yw'r rhai sy'n credu bod unrhyw weithredu o gwbl. A wnaiff y Prif Weinidog godi'r materion pwysig yn ymwneud â llygredd afonydd a chamau posibl i'w leihau a'i ddileu mewn trafodaethau gyda chydweithwyr yn y Cabinet fel mater o frys?
Wel, Llywydd, diolch i Mike Hedges am hynna, ac rwy'n cytuno ag ef fod llygredd afonydd yn fater brys. Rwy'n credu ein bod ni wedi trafod yr wythnos diwethaf yn ystod cwestiynau i'r Prif Weinidog adroddiad Pwyllgor Archwilio Amgylcheddol Tŷ'r Cyffredin ar amodau ar Afon Gwy. Mae'r rhain yn faterion sydd angen sylw brys, a gallaf sicrhau'r Aelod, yn ogystal â'r pethau yr ydym ni'n disgwyl iddyn nhw gael eu gwneud drwy ein hasiantaethau, drwy'r rheoleiddwyr a thrwy gwmnïau preifat, bod Llywodraeth Cymru ei hun yn gweithredu. Mae ein cynlluniau draenio cynaliadwy ar gyfer adeiladau newydd yn golygu bod y perygl o ddŵr ffo trefol yn llifo i garthffosydd ac yn eu gorlethu yn cael ei leihau, a bydd yr atebion llifogydd seiliedig ar natur y cyfeiriodd Ken Skates atyn nhw ei gwestiwn cynharach, y rheoliadau llygredd amaethyddol a basiwyd gan y Senedd ar ddiwedd tymor diwethaf y Senedd a'n system newydd o gymorth i ffermydd i gyd yn cyfrannu at leihau llygredd yn ein hafonydd o'r ffynonellau hynny.
Soniodd Mike Hedges am effaith plastigau sy'n cael eu gadael ar ein hafonydd ac rydym ni wedi ymrwymo i ddeddfwriaeth yn ystod tymor y Senedd hon ar y plastigau untro mwyaf cyffredin. Rydym ni'n ystyried fel Llywodraeth sut y gallwn ni ddefnyddio, er enghraifft, y rheoliadau trwyddedu amgylcheddol i dynhau ar y llygredd sy'n dod o'r amrywiaeth eang honno o ffynonellau y soniodd Mike Hedges amdanyn nhw, Llywydd, oherwydd, yn ogystal—a gwn ei bod yn broblem arbennig yn Afon Tawe o amgylch Trebannws—â gollwng carthion i'r afon, ceir llawer iawn o ffynonellau eraill o lygredd sy'n llifo i'n hafonydd. Mae'r hanes glofaol o amgylch Abertawe, yng nghwm Tawe, yn sicr yn rhan o'i hanes sy'n gadael etifeddiaeth o ran llygredd afonydd heddiw, a gollyngiadau diwydiannol, datblygiad tai a dŵr ffo o ffyrdd. Er mwyn gwella ansawdd dŵr afon, mae'n rhaid i ni gymryd golwg gyflawn ar yr holl wahanol ffyrdd y mae'r llygredd hwnnw yn digwydd, ac yna symud ymlaen, i ddod o hyd i ffyrdd o fynd i'r afael â bob un ohonyn nhw.